شیعه نیوز:
پرسش
منظور از نوسانات قلب چیست؟ که در حدیث آمده است: «دل انسان، مثل گنجشک هفت بار در روز تغییر می‌کند».
پاسخ اجمالی
«قلب» از عجایب خلقت است؛ و در معارف دینی دارای جایگاه مهمی است و از جهات مختلف مورد توجه قرار گرفته است. یکی از مباحث در مورد قلب، تغییر و دگرگونی آن است.[1] از پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل شده است که آن‌حضرت این دعا را زیاد بر زبان می‌آورد: «یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک»؛ هنگامی که از حضرت سؤال می‌‌شد، آیا شما نیز از دگرگونی قلب در هراسید؟ می‌‌فرمود: چگونه در امان باشم در حالی‌که قلب بین دو انگشت خداوند است و هر گونه بخواهد آن‌را تغییر می‌دهد. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) برای بیان دگرگونی دائمی قلب از تشبیه و تمثیل استفاده می‌کردند که یکی از آنها تشبیه و تمثیل قلب به گنجشک است که در هر لحظه در تغییر و تحول و از این شاخه به آن شاخه پریدن است.
در همین راستا تمثیل‌های دیگری نیز برای قلب وجود دارد: دیگ در حال جوشیدنی که مواد موجود در آن در حال بالا و پایین رفتن است؛ پری در صحرا که باد او را به این طرف و آن طرف حرکت می‌دهد.
البته این تغییرات لحظه به لحظه قلب‌ها از کارهای عظیم و عجیب خداوند است که به غیر از کسانی که مراقب قلب خود، و نگهبان حالات قلب در ارتباط با خداوند هستند، نمی‌توانند قلب ثابتی داشته باشند.[2]
[1]. به نظر لغت شناسان به همین جهت (تغییر و تحول دائمی) واژه قلب که به معنای تغییر و تحول است بر آن گذارده شده است. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، واژه «قلب».
[2]. ر.ک: مجلسى، محمد باقر، مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، ج 11، ص277، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1404ق.
آیات مرتبط
سوره البقرة (265) : وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
سوره هود (120) : وَكُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ ۚ وَجَاءَكَ فِي هَٰذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ
سوره إبراهيم (27) : يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ ۖ وَيُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ ۚ وَيَفْعَلُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ
سوره الفرقان (32) : وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً ۚ كَذَٰلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ ۖ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا
T