شیعه نیوز:
پرسش
آیا روایت زیر از لحاظ سندی معتبر است؟ امام علی( علیه السلام ) فرموده‌اند: «ده صفت در سگ است که هر کس آن صفات را داشته باشد مؤمن است: اول: خانه ندارد، و این از صفات مجرّدین است. دوم: شب زنده‌دار است، و این از علامات عابدان است. سوم: چون سفر کند، با خودش چیزی نمی‌برد، و این از علامات متوکلان است. چهارم: وقتی که به او چیزی دهید، او را دور برده و در دور می‌خورد، و این از صفات متواضعان است. پنجم: اگر او را بزنند و طردش کنند، به کمترین چیزی بازگشت می‌کند، و این از علامات مریدان است. ششم: هرگز صاحبش را در سختی ترک نمی‌کند، و این از علامات صابران است. هفتم: آن زمان که بمیرد میراثی باقی نمی‌گذارد، و این از علامات زاهدان است. هشتم: یکسره گرسنه است، و این از علامات مجاهدان است. نهم: یکسره در خوف است، و این از علامات صالحان است. دهم: به اندک چیزی از دنیا راضی می‌شود، و این از علامات عاشقان است». (نشان از بی‌نشانها، جلد اول، ص 310).
پاسخ اجمالی
این روایت در منابع معتبر و یا قابل استناد حدیثی وجود ندارد، بلکه در کتاب‌های متأخر و معاصر؛ مانند «لئالی الاخبار و الآثار»، بدون ذکر سند این‌گونه آمده است:
«و قال علی بن ابیطالب( علیه السلام ): طوبی لمن کان عیشه کعیش الکلب و فیه عشر خصال: الاولی لیس له مال، الثانیة لیس له قدر، و الثالثة الارض بیت له، الرابعة اکثر اوقاته یکون جائعاً، الخامسة اکثر اوقاته یکون ساکناً. والسادسة یحول حول البیت باللیل و النهار و السابعة یقنع بما یدفع الیه و الثامنة لو ضربه صاحبه مأة جلدة لم یترک باب دار صاحبه و التاسعة یأخذ عدو صاحبه و لا یأخذ صدیقه، العاشرة اذا مات لم یترک من المیراث شیئاً».[1]
امام علی( علیه السلام ) فرمود: «خوشا به حال کسی که زندگی‌اش مانند زندگی سگ است، [چرا که] در سگ ده صفت وجود دارد:
1. مال ندارد؛ 2. ارزش چندانی برای او در نظر نمی‌گیرند؛ 3. زمین، خانه او است؛ 4. بیشتر اوقات گرسنه است؛ 5. بیشتر اوقات بی‌حرکت است؛ 6. شب و روز دور خانه‌اش می‌چرخد؛ 7. به آنچه دارد قانع است؛ 8. اگر صاحبش صدبار او را بزند، از در خانه او جدا نمی‌شود؛ 9. دشمن صاحبش را می‌گزد، اما با دوستش کاری ندارد؛ 10. آن زمان که بمیرد میراثی باقی نمی‌گذارد».
از جهت محتوایی باید گفت: تمامی این صفات درباره مؤمنان در روایات دیگر به صورت پراکنده آمده‌است،[2] اما همان‌طور که گفته شد، این روایت که سفارش به الگو قرار دادن صفات خوب سگ می‌کند، در منابع روایی کهن وجود نداشته و تنها در منابع یکی دو سده اخیر مشاهده می‌شود. البته، قضاوت درباره این‌گونه از روایات به این برمی‌گردد که چه دیدگاهی نسبت به روایاتی داشته باشیم که در کتاب‌های متأخرین وجود داشته و بیشتر جنبه اخلاقی دارند.
[1]. تویسرکانی(یا: توسیرکانی) (حدود 1320ق)، محمدنبی بن احمد، لئالی الاخبار و الآثار، ج 5، ص 387 – 388، قم، مکتبة العلامة، 1372ش.
[2]. برای برخی از این ویژگی‌ها ر.ک: «نام مؤمن و صفات آن»، سؤال 2534؛ «اوصاف مؤمنان و بهشتیان»، سؤال 33848؛ «صفات مؤمن واقعی»، سؤال 59803؛ «اوصاف و ویژگی‌های ابرار در قرآن»، سؤال 68641.
آیات مرتبط
سوره الأعراف (176) : وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ ۚ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ۚ ذَٰلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا ۚ فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ
سوره الكهف (18) : وَتَحْسَبُهُمْ أَيْقَاظًا وَهُمْ رُقُودٌ ۚ وَنُقَلِّبُهُمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَذَاتَ الشِّمَالِ ۖ وَكَلْبُهُمْ بَاسِطٌ ذِرَاعَيْهِ بِالْوَصِيدِ ۚ لَوِ اطَّلَعْتَ عَلَيْهِمْ لَوَلَّيْتَ مِنْهُمْ فِرَارًا وَلَمُلِئْتَ مِنْهُمْ رُعْبًا
سوره الكهف (22) : سَيَقُولُونَ ثَلَاثَةٌ رَابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَيَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْمًا بِالْغَيْبِ ۖ وَيَقُولُونَ سَبْعَةٌ وَثَامِنُهُمْ كَلْبُهُمْ ۚ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ مَا يَعْلَمُهُمْ إِلَّا قَلِيلٌ ۗ فَلَا تُمَارِ فِيهِمْ إِلَّا مِرَاءً ظَاهِرًا وَلَا تَسْتَفْتِ فِيهِمْ مِنْهُمْ أَحَدًا
T