شیعه نیوز:
پرسش
می‌خواستم ببینم خطبه‌های حضرت علی( علیه السلام ) که در نهج البلاغه نیامده‌اند چه خطبه‌هایی هستند و در چه کتاب‌هایی قرار دارند؟
پاسخ اجمالی
هیچ فردی – حتی سید رضی مؤلف نهج البلاغه – ادعا نکرده که تمام سخنان امام علی( علیه السلام ) را در کتاب خود گردآوری کرده است و اساساً با توجه به شرایط آن دوره چنین چیزی امکان‌پذیر نبود ، در همین راستا سخنانی از امام علی( علیه السلام ) در دسترس است که در نهج البلاغه نمی‌توان آنها را یافت اما بسیاری از آنها در ضمن دیگر کتاب‌ها وجود دارد و برخی از اندیشمندان تلاش کرده‌اند تا روایات حضرتشان که در نهج البلاغه نیست را در کتابهای مستقلی گردآوری کنند.
برخی از این روایات، عباراتند از:
1. خطبه البیان: این خطبه به پیش‌گویی‌هایى درباره آینده و معرّفى امیرالمؤمنین علی( علیه السلام ) به نقل از خود آن‌حضرت و همچنین تبیین آخرالزمان و نشانه‌هاى ظهور حضرت مهدى( علیه السلام ) می‌پردازد.[1]
2. خطبه بدون نقطه: خطبه‌ای منسوب به امام علی( علیه السلام ) وجود دارد که در آن از هیچ کلمه نقطه‌داری استفاده نشده است و محتوای خطبه درباره ستایش و صفات خداوند می‌باشد.[2]
3. خطبه افتخاریه: در این خطبه امام علی( علیه السلام ) خود را معرّفی می‌فرماید و به حوادثی از آینده و نشانه‌های ظهور اشاره می‌کند.[3]
4. خطبه تُطُنجیه: از آن‌جا که امام على( علیه السلام ) در قسمتى از این خطبه می‌فرماید: «اَنَا الْواقِفُ عَلَى التُّطُنْجَیْنِ» ـ من بر تطنجین ایستاده‌ام ـ این خطبه را تطنجیه گویند. و به معناى دو خلیج از آب است و یا به معناى دنیا و آخرت است. آغاز خطبه با بخش «خلق عالم» با خطبه نخست نهج البلاغه سید رضی قرابت بسیاری دارد؛ بیشتر تعبیرات با جمله‌بندی دیگری، کاملاً متأثر از آیات قرآنی است و بر باورهای رسمی تکیه دارد.[4]
5. خطبه بدون الف امام علی( علیه السلام ): روزی اصحاب پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) مشغول گفتگو بودند و گفتند که حرف «الف» از جمله حروفی است که بیشترین کاربرد را در زبان عربی دارد. در این زمان امام علی( علیه السلام ) خطبه‌ای را خواندند که در متن عربی آن هیچ الفی وجود ندارد.[5]
سخنان بسیار دیگری از حضرتشان نقل شده است که برای آگاهی از آنها می‌توان به کتاب‌هایی مانند: «ملحق نهج البلاغه» نوشته احمد بن یحیی معروف به ابن ناقه کوفی[6] و «تمام نهج البلاغه» نوشته سید صادق موسوی مراجعه شود.
[1]. ر. ک: «خطبه البیان»، سؤال 19468.
[2]. ر. ک: «خطبه بدون نقطه امام علی( علیه السلام )»، سؤال 29553.
[3]. ر. ک: «بررسی سند خطبه‌های افتخاریه، بیان و تطنجیه امام علی( علیه السلام )»، سؤال 47279.
[4]. ر. ک: همان.
[5]. ر.ک: «خطبه بدون الف امام علی( علیه السلام )»، سؤال34080.
[6]. این کتاب با تصحیح محمدجعفر اسلامی محقق و پژوهشگر، و ترجمه سوسن عباسیان به تازگی توسط مؤسسه خیریه رهروان قائم آل محمد به چاپ رسیده است.
T