شیعه نیوز:
پرسش
سلام، در کتاب مفاتیح الجنان بخشی است با عنوان زیارت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ائمه( علیه السلام ) در ایام هفته، در بخشی از هر زیارت تقریبا این جمله بیان می‌شود: «وَ أَنْتَ یَا مَوْلایَ کَرِیمٌ مِنْ أَوْلادِ الْکِرَامِ وَ مَأْمُورٌ بِالضِّیَافَةِ وَ الْإِجَارَةِ فَأَضِفْنِی وَ أَجِرْنِی». منظور از عبارت مأمور بالضیافة و الاجاره چیست؟
پاسخ اجمالی
در روایاتی به نقل از پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) آمده که با روزها دشمنی نکنید؛ چراکه روزها نیز با شما دشمنی خواهند کرد.[1] از امام هادی( علیه السلام ) سؤال شد مراد از روزها چیست؟ امام می‌فرماید منظور، پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ما معصومان هستیم که اگر کسی با ما در دنیا دشمنی نماید، ما با او در آخرت دشمنی خواهیم کرد و سپس امام( علیه السلام ) روزهای متعلق به هر یک از معصومان( علیه السلام ) را بیان فرمودند.[2] در کتابهای ادعیه زیاراتی نیز برای چهارده معصوم در روزهای متعلق به خودشان وارد شده است که در آنها از عباراتی نظیر «أَنَا فِیهِ ضَیْفٌ لَکُمْ وَ مُسْتَجِیرٌ بِکُمْ فَأَضِیفُونِی وَ أَجِیرُونِی». یا «أَنَا ضَیْفُکَ فِیهِ وَ مُسْتَجِیرٌ بِکَ فِیهِ فَأَحْسِنْ ضِیَافَتِی وَ إِجَارَتِیو...». هم‌چنین در زیارت امام عصر( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) در روز جمعه آمده است: «وَ أَنَا یَا مَوْلَایَ فِیهِ ضَیْفُکَ وَ جَارُکَ وَ أَنْتَ یَا مَوْلَایَ کَرِیمٌ مِنْ أَوْلَادِ الْکِرَامِ وَ مَأْمُورٌ بِالضِّیَافَةِ وَ الْإِجَارَةِ فَأَضِفْنِی وَ أَجِرْنِی صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ عَلَى أَهْلِ بَیْتِکَ الطَّاهِرِین».[3]
مراد از ضیافت و اجاره چیست
«ضیافت» اسم مصدر و مصدرش «ضیف» به معنای تمایل یک چیز به چیز دیگر و یا فرود آمدن بر کسی است و به مهمان نیز از آن‌رو «ضیف» گفته می‌شود که برای ماندن یا خوردن غذا به خانه کسی تمایل پیدا می‌کند.[4] «اجاره» نیز مصدر باب افعال از ریشه «جأر» که یکی از معناهای «جأر» در لغت ناصر و یاری کننده است.[5] بنابراین معنای عبارت «انتم مَأْمُورٌ بِالضِّیَافَةِ وَ الْإِجَارَةِ فَأَضِفْنِی وَ أَجِرْنِی» این است: «شما از طرف پروردگار، مأمور به مهمان کردن و یاری نمودن و پناه دادن به کسانی هستید که به سوی شما متمایل شده و درخواست کمک نموده‌اند، پس مرا به مهمانی بپذیرید و پناهم دهید».
چنان‌که پیامبر اسلام می‌فرماید: «من کان یؤمن باللَّه و الیوم الآخر فلیکرم ضیفه.»؛ یعنى هر کس به خداى تعالى و روز قیامت ایمان دارد باید مهمان را گرامى دارد.[6]
ابن عباس در تفسیر آیه : «فَآتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ»،[7] می‌گوید مراد از «ابن سبیل» که پیامبر مأمور به بجا آوردن حقش شده مهمان است.[8]
گفتنی است در دوران پیشین در بین اعراب قانونی به نام قانون جار و امان یا کمک کردن و پناه دادن وجود داشت که اگر فردی به قبیله و یا یکی از افراد قبیله‌ای پناهنده می‌شد و از آنها در خواست کمک می‌کرد آن قبیله یا آن فرد به او پناه می‌دادند و تا زمانی‌که فرد پناه‌گیرنده در حمایت آن قبیله یا فرد بود از تعرض دیگر افراد در امان بود که بنابر برخی از نقل‌های تاریخی پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز یک مرتبه از قانون جار استفاده نموده‌اند.[9]
[1]. «لَا تُعَادُوا الْأَیَّامَ فَتُعَادِیَکُمْ». شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 394، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[2]. خصال، ج2، ص 394 – 396.
[3]. سید ابن طاووس، رضی الدین علی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، ص 28 - 38، قم، دار الرضی، چاپ اول، بی‌تا.
[4]. مصطفوى حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 7، ص 5، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.
[5]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 4، ص 154، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[6]. حسکانی، عبید الله بن عبد الله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ترجمه، روحانى، محقق، مصحح، روحانى، احمد، ص 214، قم، دار الهدى، چاپ اول، 1380ش.
[7]. اسراء، 26.
[8]. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ترجمه، روحانى، ص 215.
[9]. ر. ک: پاسخ شماره 28674.
T