بر اساس روایتی هر کدام از خورشید و ماه دارای هفت طبقه پیاپی، یکی از آب و دیگری از آتش بوده و علت گرم‌تر بودن خورشید از ماه آن است که برخلاف ماه، بالاترین طبقه خورشید از آتش است. آیا این روایت، صحیح بوده و با دانش امروز همخوان است؟!

شیعه نیوز:
پرسش
لطفاً در مورد روایت زیر که از امام باقر( علیه السلام ) نقل شده، توضیح دهید که آیا با علم روز تطابق دارد؟ و این‌که مراد آن‌حضرت چیست؟ «عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ لِأَیِّ شَیْ‏ءٍ صَارَتِ الشَّمْسُ أَشَدَّ حَرَارَةً مِنَ الْقَمَرِ فَقَالَ: إِنَّ اللهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى خَلَقَ الشَّمْسَ مِنْ نُورِ النَّارِ وَ صَفْوِ الْمَاءِ طَبَقاً مِنْ هَذَا وَ طَبَقاً مِنْ هَذَا حَتَّى إِذَا کَانَتْ سَبْعَةَ أَطْبَاقٍ أَلْبَسَهَا لِبَاساً مِنْ نَارٍ فَمِنْ ثَمَّ صَارَتْ أَشَدَّ حَرَارَةً مِنَ الْقَمَرِ فَقُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ فَالْقَمَرُ؟ فَقَالَ: إِنَّ اللهَ تَعَالَى خَلَقَ الْقَمَرَ مِنْ نُورِ النَّارِ وَ صَفْوِ الْمَاءِ طَبَقاً مِنْ هَذَا وَ طَبَقاً مِنْ هَذَا حَتَّى إِذَا صَارَتْ سَبْعَةَ أَطْبَاقٍ أَلْبَسَهَا لِبَاساً مِنْ مَاءٍ فَمِنْ ثَمَّ صَارَ الْقَمَرُ أَبْرَدَ مِنَ الشَّمْسِ».
پاسخ اجمالی
همان‌گونه که در پرسش بدان اشاره شد، در روایتی؛ محمد بن مسلم از امام باقر( علیه السلام ) پرسید: چرا خورشید از ماه گرم‌تر است؟ امام( علیه السلام ) فرمود: «خورشید را از طبقات پیاپی نور آتشین و آب زلال آفرید و در طبقه هفتم که آخرین طبقه بود، جامه‌اى آتشین بر آن پوشید و به همین دلیل است که گرم‌تر از ماه شد». گفتم: پس ماه چطور؟ فرمود: «خدا ماه را از پرتو نور آتش و چکیده آب خلق کرد؛ یک طبقه از این و یک طبقه از آن و وقتی هفت طبقه شد، جامه‌ای از آب بر آن پوشید، و از این جهت ماه سردتر از خورشید گشت».[1]
این حدیث؛ علاوه بر ضعف سند،[2] از لحاظ محتوا، ظاهر آنچه در آن مطرح شده، با یافته‌های علمی جدید منطبق نیست، مگر آن‌که واژگان‌های موجود در روایت به گونه‌ای معنا شود که بتوان نتیجه گرفت که این روایت ناظر به معنای دیگری است، اما با توجه به دانش مردم آن زمان، این‌گونه بیان شده است؛ از این‌رو، برخی شارحان روایت، توجیهاتی را برای آن مطرح ساخته‌اند؛ از جمله آن‌که مراد از نور آتش، شعله‌ آن، که در خورشید وجود دارد و نور آن در جسم مقابلش، که ماه باشد، منعکس شده است. پس نسبت بین حرارت در طبقات خورشید و حرارت در طبقات ماه، مانند حرارت شعله‌های آتش و نور آن است. لذا گرمای خورشید از گرمای ماه بیشتر است.[3]
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق و مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 8، ص 241، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، رسولی، سید هاشم، ‌ج 26، ص 202، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[3]. مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی(الأصول و الروضة)، محقق، شعرانى، ابوالحسن‏، ج 12، ص 313، تهران، المکتبة الإسلامیة، چاپ اول، 1382ق‏.
آیات مرتبط

سوره الأنعام (78) : فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بَازِغَةً قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَا أَكْبَرُ ۖ فَلَمَّا أَفَلَتْ قَالَ يَا قَوْمِ إِنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ
سوره الأنعام (96) : فَالِقُ الْإِصْبَاحِ وَجَعَلَ اللَّيْلَ سَكَنًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ۚ ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ
سوره الأعراف (54) : إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ ۗ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ ۗ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ
سوره يونس (5) : هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ ۚ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَٰلِكَ إِلَّا بِالْحَقِّ ۚ يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
سوره يوسف (4) : إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ

T