نظرتان در مورد «دعای جبرئیل» که در «مهج الدعوات» نقل شده، چیست؟ و آیا خواندن آن نیاز به اجازه استاد دارد؟

شیعه نیوز:
پرسش
آیا دعای جبرئیل که در کتاب «مهج الدعوات» سید بن طاووس نقل شده معتبر است، و هرکس آن‌را بخواند بیماری‌اش خوب شده و حاجتش برآورده می‌گردد و پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) را در خواب می‌بیند؟ آیا خواندن آن احتیاج به اجازه استاد ندارد؟
پاسخ اجمالی
سید بن طاووس(م 664ق) در کتاب مهج الدعوات و منهج العبادات[1] ‏به طور مرسل[2] از امام على( علیه السلام ) از پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) چنین نقل کرده است: «در پشت مقام ابراهیم( علیه السلام ) نماز می‌گزاردم که جبرئیل نازل شد. پس از نماز، از خدا براى امّتم طلب آمرزش نمودم». جبرئیل گفت: «اى محمّد! با آن‌که خدا دلسوز بندگان است، اما مشاهده می‌کنم که در مورد امّت خود بسیار نگرانی!». پیامبر به جبرئیل فرمود: «برادرم! تو دوست من و امّت من هستى، مرا دعائى بیاموز که بعد از من به سبب آن دعا امّتم مرا یاد کنند». جبرئیل گفت: «اى محمّد! سفارش می‌کنم که به امّت خود توصیه نمایى که سه روز ایّام البیض[3] را روزه بگیرند که سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه باشد، و در این سه روز این دعاى شریف را بخوانند... ». در ادامه، جبرئیل( علیه السلام ) ثواب‌های زیادی را که برای این دعا است برمی‌شمرد.[4] دعا با این جملات آغاز می‌شود: «سُبْحَانَ اللهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ (سه مرتبه) سُبْحَانَهُ مِنْ إِلَهٍ مَا أَمْلَکَهُ وَ سُبْحَانَهُ مِنْ مَلِیکٍ مَا أَقْدَرَهُ...».[5]
در باره این روایت به چند نکته اشاره می‌شود:
بیشتر محتوای این دعا، تسبیح الهی است و از جهت محتوا و مضمون، اشکالی عقیدتی در آن دیده نمی‌شود.
سید بن طاووس بعد از این‌که ثواب این دعا را ذکر می‌کند، نظر حسن بصری و سفیان ثوری را درباره این دعا می‌آورد که؛ حسن بصرى گفت: «در فضیلت این دعا چیزهایى را شنیده‌ام که قادر به توصیف آنها نیستم و اگر کسى آن‌را بخواند و پاى خود را به زمین بزند، زمین حرکت خواهد کرد!» سفیان ثورى گفته: «واى بر کسى که حقّ این دعا را نشناسد. هرکس حقّ و حرمت این دعا را بشناسد، خداى تعالى او را از هر سختى نگاه می‌دارد، اگر مدیونی آن‌را بخواند خداوند وامش را پرداخت نماید، براى او همه چیزها را آسان می‌گرداند، او را از هر مکروهى نگاه می‌دارد، از او هر بدى را برطرف می‌نماید، او را از هر بیمارى و علّتى نجات می‌دهد و همّ و غمّ را از او زایل می‌گرداند. پس این دعا را یاد بگیرید و یاد بدهید، که در این دعا خیر بسیار است».[6]
حسن بصرى و سفیان ثورى از بزرگان اهل‌سنّت و منش صوفی‌گری داشتند؛ اندیشمندان شیعی دیدگاه‌های متفاوتی درباره «حسن بصری» دارند؛ فیض کاشانی و مجلسی دوم به روایاتی استناد کرده و او را فردی مثبت ارزیابی نمی‌کنند.[7] سفیان ثوری نیز در زمان امام صادق( علیه السلام ) و امام کاظم( علیه السلام )، زندگی می‌کرد و بارها با آن بزرگواران به گفت‌وگو و مجادله پرداخت.[8]
به هر حال؛ چون در محتوای دعا اشکالی دیده نمی‌شود، از باب قاعده «تسامح در ادله سنن» یا «اخبار من بلغ» خواندن آن اشکالی ندارد. و به خواست خدا به بهترین پاداش‌ها خواهد رسید و نیز خواندن آن نیازی به اجازه استاد ندارد.
[1]. ر. ک: «زندگی‌نامه سید بن طاووس و معرفی مهج الدعوات»، 30814.
[2]. این روایت را سید ابن طاووس به طور «رُوِی» آورده است، که از جهت حدیث‌شناسی مرسل می‌باشد. ر. ک: «تقسیمات حدیث»، 28261.
[3]. از آن‌جا که نور ماه در شب‌های سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم، از شب‌های دیگر بیشتر است، مطابق رسم عرب بدین نام خوانده شده‌اند. ر. ک: «علت نام‌گذاری ایام البیض به این نام»، 56703.
[4]. ابن طاووس، على بن موسى، مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 79 - 82، قم، دار الذخائر، چاپ اول، 1411ق.
[5]. همان، ص 82 – 84.
[6]. همان، ص 81 – 82.
[7]. ر. ک: «زندگی‌نامه حسن بصری»، 100035.
[8]. ر. ک: کلینى، محمد بن یعقوب‏، کافی، ج ‏1، ص 403 – 404، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم‏، 1407ق؛ صدوق، محمد بن على‏، التوحید، ص 179 – 180، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول‏، 1398ق؛ ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول( صلی الله علیه و آله و سلم )، ص 348، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.

T