پرسش
با عرض سلام؛ در روایات آمده است؛ با وضو خوابیدن استحباب دارد. آیا روایتی هم وجود دارد با اینکه فرد میتواند وضو بگیرد، اما از روی تنبلی تیمم کند و ثواب وضو گرفتن قبل از خواب را داشته باشد؟
پاسخ اجمالی
فضیلت وضو
وضو علاوه بر اینکه مقدمه لازم و واجبی برای برخی عبادات؛ مانند نماز و طواف می‌باشد، خود نیز به صورت مستقلّ، وسیله‌ای برای تقرّب به خدا است.
از این‌رو با وضو بودن در تمام حالات از سفارش‌های جدی پیشوایان دین بوده و در فضیلت آن احادیث فراوانی وارد شده است. در سفارش رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم ) به یکی از یارانش آمده است:
«اى انس! همیشه با وضو باش که خدا عمرت را طولانی می‌کند، و اگر توانستى در تمام طول شبانه روز با وضو باشى این کار را انجام بده؛ زیرا اگر با وضو بمیرى، شهید محسوب می‌شوى».[1]
موسای کلیم( علیه السلام ) از خدای متعال در مورد فضیلت وضو پرسید و عرضه داشت: خدایا! پاداش کسى که از ترس تو وضوی درست بگیرد، چیست؟ خطاب رسید که در روز قیامت او را در حالی محشور می‌کنم که نور او در میان هر دو چشمش می‌درخشد.[2]
اهمیت وضو آن‌چنان است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: «الْوُضُوءُ نِصْفُ الْإِیمَانِ»؛[3] (وضو نصف ایمان است). و هفت چیز است که در هر کس باشد حقیقت ایمان در او به کمال وجود دارد، که یکی از آن هفت مورد، وضوی کامل است.[4]
فضیلت وضو گرفتن قبل از خواب
از امام على( علیه السلام ) نقل شده است: «هیچ مسلمانى در حال جنابت و بدون وضو نخوابد. و اگر آب براى غسل و وضو نیافت تیمّم کند؛ زیرا روح مؤمن را به هنگام خواب به آسمان می‌برند و خداوند آن‌را قبول کرده، بر آن برکت می‌فرستد، پس اگر اجلش رسیده باشد، او را در گنجینه‌‌‌اى از رحمت خود می‌سپارد، و اگر وقت مرگش نرسیده باشد، توسط فرشتگان امانت‌دار خود، روحش را به بدن او باز می‌گرداند».[5]
از امام صادق( علیه السلام ) نیز در فضیلت وضوی هنگام خواب نقل شده است: «هر کس با وضو به رختخواب رود، رختخواب براى او حکم مسجد را دارد. و اگر در میان رختخواب به یاد آورد که وضو ندارد، اگر بر روانداز خود نیز تیمّم کند، تا زمانی که به یاد خداست، گویى نماز می‌خواند».[6]
این روایات بیان‌گر این هستند که اگر یک شخص به هر دلیلی - حتی کسالت و تنبلی - قبل از خواب وضو نگرفته باشد، و برایش دشوار است که از رختخواب خود برخیزد و وضو بگیرد، شایسته است بر روی روانداز خود تیمم کند، تا به درک فضیلت طهارت نائل شود، و این در حقیقت لطفی است از سوی خدای متعال و فرصتی است که انسان فضیلت طهارت را در هر حالتی از دست ندهد.
البته طبیعی است که پاداش‌ها متناسب با کیفیت کار سنجیده می‌شوند و اگر همان فرد با وجود کسالت از جای خود بلند شده و وضو بگیرد، پاداش بیشتری خواهد داشت.
[1]. حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج، ص 383، مؤسسه آل البیت، قم، اول، 1409 ه‍ق.
[2]. ر.ک: مجلسی اول، محمد تقی، لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه، ج 6، ص 320، قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1414ق.
[3]. کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص 17، تهران، مکتبة نینوی الحدیثة، چاپ اول، بی‌تا.
[4]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 4، ص 359، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[5]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 10، ص 91، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[6]. من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 469، «قَالَ الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ تَطَهَّرَ ثُمَّ أَوَى إِلَى فِرَاشِهِ بَاتَ وَ فِرَاشُهُ کَمَسْجِدِهِ، فَإِنْ ذَکَرَ أَنَّهُ لَیْسَ عَلَى وُضُوءٍ، فَتَیَمَّمَ مِنْ دِثَارِهِ کَائِناً مَا کَانَ، لَمْ یَزَلْ فِی صَلَاةٍ مَا ذَکَرَ اللَّهَ».
آیات مرتبط
سوره النساء (43) : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَىٰ حَتَّىٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىٰ تَغْتَسِلُوا ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا
سوره المائدة (6) : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُوا ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ ۚ مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَٰكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
T