در قرآن و دیگر گزارش‌ها از مادر حضرت موسی( علیه السلام ) بارها سخن به میان آمده، اما گزارشی در مورد پدر ایشان می‌خواستم؟

شیعه نیوز:
پرسش
چرا در جریان زندگی حضرت موسی( علیه السلام ) و فرعون از نقش پدر حضرت موسی(عمران) حرفی به میان نیامده است؟
پاسخ اجمالی
نام پدر حضرت موسی( علیه السلام )،[1] عمران‏ بن‏ یصهر بن قاهث(ناهب)،[2](قاهت)[3] بن لاوی بن یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم‏‏( علیه السلام ) است.[4] نام عمران در کتاب مقدس به عمرام پسر ﻗﻬﺎت پسر لاوی پسر یعقوب( علیه السلام ) ذکر شده است.[5] عمر او را صد و هفت[6] یا صد و سی و هفت[7] سال ذکر کرده‌اند که در هنگام تولد حضرت موسی( علیه السلام ) عمر او هفتاد سال بود.[8] نام همسر عمران را که از آنها صاحب فرزندانی به نام موسی و هارون[9] و مریم[10] شد را یوکابد،[11] نخیب، افاخیه و بوخائید[12] ذکر کرده‌اند.[13]
با جست‌وجوی انجام شده، تنها گزارشی از او هنگام فرمان فرعون[14] به کشتن فرزندان پسر یافتیم که نشان از اعتقاد او به خدا دارد. او در پاسخ بنی اسرائیل که بعد از این فرمان به دنبال آن بودند که دیگر فرزندی نیاورند، گفت: «... فَإِنَّ أَمْرَ اللَّهِ وَاقِعٌ وَ لَوْ کرِهَ الْمُشْرِکونَ اللَّهُمَّ مَنْ حَرَّمَهُ فَإِنِّی لَا أُحَرِّمُهُ وَ مَنْ تَرَکهُ فَإِنِّی لَا أَتْرُکه ...»‏؛ [15]کار خدا واقع خواهد شد، اگرچه مشرکان نخواهند. خدایا هر کسی آن‌را حرام بداند، من آن‌را حرام نمی‌دانم و هر کسی آن‌را ترک کند، من آن‌را ترک نخواهم کرد...». [16]
با این وجود باید گفت؛ این‌که از برخی افراد، گزارش کمتری در تاریخ وجود داشته و یا اساساً گزارشی وجود نداشته باشد، موضوع عجیبی نبوده و حتی در تاریخ معاصر نیز چنین اتفاقی رخ می‌دهد. در همین راستا پدر حضرت موسی( علیه السلام )، دارای نقش اجتماعی کمتری نسبت به فرزندش بود؛ از این‌رو فقدان و یا کمبود گزارش تاریخی در مورد او (و نیز اشخاصی از این دست) امر چندان عجیبی نیست. بویژه ایشان که در دوره ‌خفقان حکومت فرعون زندگی می‌کرد.
این‌که به مادر ایشان بیشتر پرداخته شده نیز دلیلش آن است که بر خلاف پدر موسی( علیه السلام )، مادر حضرتشان هنگام بروز معجزاتی؛ مانند سالم ‌ماندن گهواره موسی در نیل، شیرنخوردن موسی از فرد دیگری جز مادرش و ... نقش مستقیم داشته است.
در همین راستا، در قرآن کریم نیز بارها از مادر موسی( علیه السلام ) نام برده شده است، اما از پدر حضرتشان تنها یک‌بار و آن هم بر اساس برخی تفاسیر، سخن به میان آمده است، آنجا که در آیه 33 سوره آل عمران به نقل از پروردگار آمده است: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمین‏» که برخی از مفسران، مراد از «عمران» در آیه را پدر حضرت موسی( علیه السلام ) دانسته و گروهی نیز آن را به پدر حضرت مریم( سلام الله علیها ) تفسیر کرده‌اند.

[1]. «معنای عمران و عمرام»، 28745.
[2]. ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی‏، المنتظم،‏ محقق، عطا، محمد عبد القادر، عطا، مصطفی عبد القادر، ج 1، ص 331، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1412ق.
[3]. ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون‏)، تحقیق، خلیل شحادة، ج 1، ص 15، بیروت، دار الفکر، چاپ دوم، 1408ق.
[4]. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج 3، ص 81، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
[5]. عهد قدیم، خروج، 6، شجره نامه موسی و هارون.
[6]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 1، ص 169، بیروت، دار صادر، 1385ق.
[7]. عهد قدیم، خروج، 6، شجره نامه موسی و هارون؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 13، ص 5، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق.
[8]. الکامل فی التاریخ، ج 1، ص 169؛ بحار الأنوار، ج ‏13، ص 5.
[9]. عهد قدیم، خروج، 6، شجره نامه موسی و هارون.
[10]. عهد قدیم، اعداد، 26، دومین سرشماری.
[11]. عهد قدیم، خروج، 6، شجره نامه موسی و هارون.
[12]. بحار الانوار، ج 13، ص 5.
[13]. «مادر حضرت موسی( علیه السلام )»، 54492.
[14]. «نام فرعون روزگار حضرت موسی( علیه السلام )»، 95386.
[15]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 147، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق.
[16]. البته در صورت یافتن گزارش جدید، آن‌را به این پاسخ اضافه خواهیم کرد.
آیات مرتبط

سوره آل عمران (33) : إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ
سوره طه (38) : إِذْ أَوْحَيْنَا إِلَىٰ أُمِّكَ مَا يُوحَىٰ
سوره طه (40) : إِذْ تَمْشِي أُخْتُكَ فَتَقُولُ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَىٰ مَنْ يَكْفُلُهُ ۖ فَرَجَعْنَاكَ إِلَىٰ أُمِّكَ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلَا تَحْزَنَ ۚ وَقَتَلْتَ نَفْسًا فَنَجَّيْنَاكَ مِنَ الْغَمِّ وَفَتَنَّاكَ فُتُونًا ۚ فَلَبِثْتَ سِنِينَ فِي أَهْلِ مَدْيَنَ ثُمَّ جِئْتَ عَلَىٰ قَدَرٍ يَا مُوسَىٰ
سوره القصص (7) : وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ أُمِّ مُوسَىٰ أَنْ أَرْضِعِيهِ ۖ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلَا تَخَافِي وَلَا تَحْزَنِي ۖ إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ
سوره القصص (10) : وَأَصْبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَىٰ فَارِغًا ۖ إِنْ كَادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْلَا أَنْ رَبَطْنَا عَلَىٰ قَلْبِهَا لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ

T