شیعه نیوز:
پرسش
با وجود این‌که امام حسن( علیه السلام ) مانند امام حسین( علیه السلام ) از فرزندان امام علی( علیه السلام ) و فاطمه( سلام الله علیها ) و از آل عبا و از ائمه معصومین هستند، و در این جهت فرقی باهم ندارند، اما امام حسن( علیه السلام ) این امتیاز را دارد که از امام حسین( علیه السلام ) بزرگتر است پس چرا امامت به فرزندان امام حسن( علیه السلام ) نرسید و در فرزندان امام حسین( علیه السلام ) ادامه یافت؟!
پاسخ اجمالی
در دست یابی به پاسخ توجه به نکاتی ضروری است:
در دست یابی به پاسخ توجه به نکاتی ضروری است:
الف. در آیات و روایات شرایطی برای امام ذکر شده است که در ذیل به گوشه ای از آن ها اشاره می شود:
شرایط دیگر امامت عبارتند از: شجاعت، سخاوت، حفظ نفس، راستگویی، دادگری، حسن تدبیر و خردمندی...[3].[4]
ب تعیین امام امری انتصابی است و از طرف خدا تعیین می شود.
انتصابی بودن امام را از لزوم وجود شرایط برای امامت می توان فهمید؛ چون تشخیص تحقق این شرایط در وجود شخصی، برای انسان ها ممکن نیست؛ و فقط خداوند آگاه به تحقق این صفات در وجود فرد است.
ابوجارود از امام باقر ( علیه السلام ) درباره نشانه های شناخت امام ( علیه السلام ) سؤال کرده است، آن حضرت( علیه السلام ) فرمود: «امام با چند نشانه شناخته می شود که اولین نشانه آن نصّ و نصب الهی است».[5]
درباره علت این انتصاب امام سجاد ( علیه السلام ) می فرماید: تمام امامان از خاندان ما معصوم هستند و عصمت در ظاهر خلقت نیست که شناخته شود از این جهت است که امام باید منصوص باشد یعنی خدا امام را نصب کرده و امام بعدی بوسیله ی امام قبل معرفی می شود.[6]
از این روایت روشن می شود که امام باید دارای ملکه عصمت باشد و چون انسان ها نمی توانند معصوم را تشخیص دهند و تنها خدا است که به تمام وجود انسان آگاه بوده و قادر بر تشخیص معصوم است، لذا نصب امام به منصب امامت به عهده خداست و کار بشر نیست.[7]
مفضل می گوید: به حضرت صادق ( علیه السلام ) عرض کردم چه شد که امامت در فرزندان امام حسین ( علیه السلام ) قرار گرفت و فرزندان امام حسن( علیه السلام ) امام نشدند با این که هر دو پسر پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و نواده او و سرور جوانان اهل بهشتند.
فرمود موسى و هارون هر دو پیامبر و رسول و برادر بودند خداوند نبوت را در نژاد هارون قرار داد نه موسى هیچ کس نمىتواند بگوید چرا چنین کرد امامت همان خلافت خدا است کسى نمیتواند بگوید چرا خداوند در فرزندان امام حسین ( علیه السلام ) قرار داد و بفرزندان امام حسن ( علیه السلام ) نداد زیرا در کار خود حکیم است از او نمی توان پرسید چرا چنین کردى. مردم مورد بازخواست قرار میگیرند در کارهاى خود.[8]
نتیجه این‌که؛ امام باید دارای شرایطی باشد و چون فقط خدا می تواند تشخیص دهد که این شرایط در وجود چه کسی تحقق دارد، لذا منصب امامت منصبی است که از طرف خدا تعیین می شود. به تعبیر امام صادق ( علیه السلام )[9]، امامت عهد و پیمانی است که خداوند آن را از مردان مشخص و تعیین شدهاى گرفته است و امام نمیتواند آن را از جانب خود به دیگرى بعد از خود تفویض کند.
ج. از برخی روایات بدست می آید که بعضی امور در این جعل الهی بی تاثیر نیستند گرچه ما در چگونگی این نوع تاثیرات در منصب امامت، اطلاعات کافی در اختیار نداریم مثلاً؛ در روایات آمده است که خدای متعال در مقابل شهادت امام حسین ( علیه السلام ) امتیازاتی به او داده است. یکی از آن امتیازات این است که منصب امامت در فرزندان حضرت ادامه یافته است[10]
[1] چون گناه یا ظلم به نفس است یا ظلم به دیگران یا ظلم به خدا.
[2] مسائل اعتقادی از دیدگاه تشیع، محمدرضا مظفر (ره)، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، ص 84-85.
[3] بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 25، ص 164.
[4] مسائل اعتقادی از دیدگاه تشیع، ص 83.
[5] جَعْفَرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ کَثِیرِ بْنِ عَیَّاشٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ الْبَاقِرَ ع بِمَ یُعْرَفُ الْإِمَامُ قَالَ بِخِصَالٍ أَوَّلُهَا نَصٌّ مِنَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلَیْهِ وَ نَصْبُهُ عَلَماً لِلنَّاسِ حَتَّى یَکُونَ عَلَیْهِمْ حُجَّةً لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص نَصَبَ عَلِیّاً وَ عَرَّفَهُ النَّاسَ بِاسْمِهِ وَ عَیْنِهِ وَ کَذَلِکَ الْأَئِمَّةُ ع یَنْصِبُ الْأَوَّلُ الثَّانِیَ وَ أَنْ یُسْأَلَ فَیُجِیبَ وَ أَنْ یُسْکَتَ عَنْهُ فَیَبْتَدِئَ وَ یُخْبِرَ النَّاسَ بِمَا یَکُونُ فِی غَدٍ وَ یُکَلِّمَ النَّاسَ بِکُلِّ لِسَانٍ وَ لُغَةٍ. بحار الانوار،ج 25،ص141؛ معانی الاخبار، ص101؛ آثار الصادقین، صادق احسان بخش، چاپ اول، انتشارات دارالعلم، ج 1، ص 163، حدیث 3.
[6] بن جعفر عن أبیه جعفر بن محمد عن أبیه محمد بن علی عن أبیه علی بن الحسین ع قال الإمام منا لا یکون إلا معصوما و لیست العصمة فی ظاهر الخلقة فیعرف بها و لذلک لا یکون إلا منصوصا فقیل له یا ابن رسول الله فما معنى المعصوم فقال هو المعتصم بحبل الله و حبل الله هو القرآن لا یفترقان إلى یوم القیامة و الإمام یهدی إلى القرآن و القرآن یهدی إلى الإمام و ذلک قول الله عز و جل إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ. بحارالانوار، ج25، ص194؛ معانی الاخبار، ص132؛ همان، حدیث 2.
[7] شرح باب حادی عشر، فاضل مقداد، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، چاپ پنجم 74، نشر نوید اسلام، ص 104.
[8] مجلسی، بحار الانوار، جلد 63،ص 66.
[9] " إن الإمامة عهد من الله عز و جل معهودة لرجال مسمّین لیس للإمام أن یزویها عن الذی یکون من بعده"اصول کافی، کلینی، ترجمه سید جواد مصطفوی، چاپ اول 1382، انتشارات وفا، ج 2، ص 25، حدیث 3.
[10] در روایتی می خوانیم: فاطمه زهرا ( سلام الله علیها ) آنگاه که با خبر شد گروهی از امت پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرزندی که در رحم دارد، را به شهادت می رسانند، از وضع حمل چنین مولودی اظهار ناراحتی و رنج می کرد. خدای متعال توسط پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) به فاطمه زهرا ( سلام الله علیها ) خبر داد که منصب امامت در فرزندان امام حسین ( علیه السلام ) ادامه پیدا می کند. "فارسل الیها ان الله قد جعل فی ذریته الامامة والولایة والوصایة" پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) این خبر را به فاطمه ( سلام الله علیها ) رساند که خدا (در مقابل شهادت حضرت) منصب امامت را در فرزندان حضرت قرار داده است؛ اصول کافی، ج 2، ص 365، حدیث ۴.
T