شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
مهمترین علت وقوع جنگ صفین سر پیچی معاویه از بیعت با حضرت علی ( علیه السلام ) به بهانه شرکت حضرت در قتل عثمان بوده است که در آستانه پیروزی کامل امیر مؤمنان ( علیه السلام )، با حیله عمرو عاص جنگ پایان پذیرفت و با جریان حکمین، امام از برخی خواسته های خویش موقتا و بر حسب ضرورت و تحمیل دست برداشت. عده ای از سپاهیان علی ع(خوارج) که اتفاقا در وادار کردن حضرتشان به پایان جنگ نقش مهمی داشتند، بعدها متوجه اشتباه خویش شده و از حضرت خواستند که عهد خویش با معاویه را بشکند که با نپذیرفتن ایشان زمینه جنگ نهروان پیش آمد.
پاسخ تفصیلی
علی ( علیه السلام ) در مدت کوتاه خلافت پنجساله خویش با سه گروه به جنگ پرداخت. اولین جنگ که به جنگ جمل شهرت یافت به نفع ایشان خاتمه یافت ولى این فتح و پیروزى او را براى همیشه آسوده نکرد بلکه مدعى و رقیب دیگرى مانند معاویة بن ابی سفیان در شام بود که از زمان خلافت عمر در آن شهر فرمانروائى کرده و از دیر باز در حکومت آن ناحیه چشم طمع دوخته بود و همو خواست که تا آخر عمر در آنجا مستقلا امارت نماید بدین جهت على ( علیه السلام ) به دلیل وظیفه سنگینی که در نگه داشتن جامعه اسلامی از انحراف بر عهده اش بود، ناچار شد که فتنه این رقیب حیلهگر و پیروانش را که به قاسطین مشهور بودند از میان بردارد .
على ( علیه السلام ) پس از انتخاب شدن به خلافت در مدینه در صدد برقراری نظم و اتحاد جامعه اسلامی با خاموش کردن فتنه شامیان بود که با فتنه جمل در بصره مواجه شد که در آنجا بیعت شکنان نماینده او را بیرون کرده و به آشوب پرداختند لذا موقتا از تصمیم اولیه خود منصرف شده و راه بصره را در پیش گرفت و علت تصمیم آن حضرت براى حرکت به سمت شام این بود که معاویه در پاسخ نامه او نه تنها تن به بیعت نداده بلکه مانند اصحاب جمل، على ( علیه السلام ) را به قتل عثمان متهم کرده و خونخواهى از قاتلان عثمان را بهانه و دستاویز خود قرار داده بود . [1]
توجه به این مسئله ضروری است که: موضوع خونخواهى از قتل عثمان در آن روزها براى هر ستمکاری، دستاویز و بهانهاى براى فتنه انگیزى شده بود و عجب اینکه همان قاتلین عثمان ادعاى خونخواهى می کردند و کسى را متهم این ماجرا می نمودند که نه تنها در قتل عثمان دخالتى نداشت بلکه به منظور خیر خواهى او را نصیحت کرد و در موقع محاصره خانهاش به وسیله امام حسن( علیه السلام ) براى رفع تشنگى او آب هم به منزل وى فرستاده بود ! [2]
بارى على ( علیه السلام ) نامه معاویه را پاسخ نوشت: بیعت من یک بیعت عمومى است و شامل همه افراد مسلمین می باشد اعم از کسانى که در موقع بیعت در مدینه حاضر بوده و یا کسانى که در بصره و شام و شهرهاى دیگر باشند و تو گمان کردىکه با تهمت زدن قتل عثمان نسبت به من می توانى از بیعت من سر پیچى کنى و همه می دانند که او را من نکشتهام تا قصاصى بر من لازم آید و ورثه عثمان در طلب خون او از تو سزاوارترند و تو خود از کسانى هستى که با او مخالفت کردى و در آن موقع که از تو کمک خواست وى را یارى نکردى تا کشته شد . [3]
علی ( علیه السلام )در موارد زیادی به روشن گری مردم و فریب های معاویه پرداخته اند.
برای اطلاع بیشتر به شروح نهج البلاغة و کتبی که در این زمینه نگاشته شده است مراجعه نمایید.
سومین گروهی که حضرت علی ( علیه السلام )به جنگ با آنان پرداختند، خوارج بودند، آنان گروهی از پیروان علی ( علیه السلام ) بودند که در جنگ صفین به علت مخالفت با آن حضرت در جریان حکمیت از ایشان جدا شده اند و از راه اطاعت آن حضرت بیرون رفته و بر ایشان خروج کردند(اعلان جنگ کردند). از این رو به آنان مارقین نیز گفته می شود.
برای اطلاع از علل جنگ حضرت با خوارج، به سؤال 7299 (سایت: 7555)، نمایه علی ( علیه السلام ) و تردید برای خاموش کردن آتش فتنه معاویه و انحراف خوارج و سؤال 1587 (سایت: 2440)، کفر معاویه و صلح امام حسن( علیه السلام ) مراجعه نمایید.
[1] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج 3، ص 88، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، 1404 ق.
[2] مفید، محمد بن محمد، الفصول المختارة، ص 228، کنگره شیخ مفید، قم، 1413 ق.
[3] شرح نهج البلاغة، ج 3، ص 89.
T