آیا در روز عاشورا اصحاب امام حسین ( علیه السلام ) با حفر چاه امکان دسترسی به آب را نداشتند؟

شیعه نیوز:
پرسش
در روز عاشورا فاصله امام حسین ( علیه السلام ) و خیمه گاه با رودخانه فرات زیاد نبود و می شد با کندن یک گودال به آب رسید. آیا چنین کاری صورت گرفت؟
پاسخ اجمالی

پلیدترین و ناجوانمردانه ترین حربه یزیدیان در برابر امام حسین( علیه السلام ) محروم کردن اردوگاه امام، از عنصر ضروری حیات یعنی آب بوده است. آن حضرت ( علیه السلام )، برای رفع این مشکل اقدامات زیادی انجام دادند که بسیار مؤثر واقع شد. یکی از این اقدامات حفر چاه بود که امام حسین ( علیه السلام ) و اصحاب نیز از این شیوه استفاده کردند به نحوی که دشمن از این امر مطلع شد و از آن به شدت جلو گیری کرد!.
پاسخ تفصیلی

روشن است که نهضت امام حسین( علیه السلام ) در شرایطی ایجاد شد که قدرت در دست امویانی بود که در تحریف حقایق مشهور و معروف بودند به همین دلیل نهضت کربلا دچار یک توطئه کم نظیر تبلیغاتی شد. همینطور در روزگار بنی عباس؛ زیرا آنان نیز همان سیاست بنی امیه را دنبال می کردند بلکه در بعضی موارد آنان با علوی ها با شدت و قساوت بیشتری برخورد می کردند . به همین جهت بسیاری از وقایع نهضت امام حسین( علیه السلام ) بویژه جزئیات آن بر ما پوشیده مانده است.

روشن است که نهضت امام حسین ( علیه السلام ) در فاصله زمانی طولانی قبل از روز عاشورا شروع شد. از زمانی که کاروان از مدینه منوره حرکت و با عبور از منزلگاه های متعددی به مکه رسید و سپس از آنجا به سوی عراق خارج شده و بعد از طی منازلی در کربلا مستقر شدند، اما ما وقتی به تاریخ نهضت مراجعه می کنیم گزارش قابل توجهی از حوادث و وقایع مسیر حرکت نمی یابیم بلکه بسیاری از وقایعی که در روز عاشورا اتفاق افتاده مخفی مانده است. یکی از این وقایع مسأله عطش امام حسین و اصحاب ایشان است. بله در منابع متعدد حدیثی و در کتب زیارات و تاریخ با سند صحیح و قابل اعتماد، اصل مسأله عطش امام حسین( علیه السلام ) و اینکه آن حضرت با لب تشنه به شهادت رسیدند، آمده است که به بعضی از این موارد اشاره می کنیم:

1- علامه نوری و علامه مجلسی روایت کرده اند: حسین بن علی( علیه السلام ) و اهل بیت و اصحاب ایشان مظلومانه و در حالی که جسم و جانشان، مقهور و مورد ستم قرار گرفته بود و با لب تشنه به قتل رسیدند. [1]

2- صاحب مستدرک الوسائل از امام محمد باقر ( علیه السلام ) روایت کرده است که فرمود: "حضرت حسین علیه السّلام که صاحب کربلاء است در حالى که مظلوم و اندوهگین و تشنه و غصه‏دار بود شهید شد." [2]

3- علامه مجلسی روایت کرده است که جبرئیل وقایعی را که بر امام حسین ( علیه السلام ) اتفاق می افتد برای حضرت آدم ( علیه السلام ) نقل کرد از جمله این که : این پسر تو دچار یک مصیبتى خواهد شد که مصائب دیگر در مقابل آن کوچک خواهند بود: حضرت آدم فرمود: چه مصیبتى؟ جبرئیل گفت: حسین در حالى شهید مى‏شود که عطشان، غریب، تنها، بى‏یاور و بى‏معین خواهد بود." [3]

علاوه بر روایاتی که ذکر شد روایات زیاد دیگری نیز وجود دارد [4] که قضیه عطش امام حسین ( علیه السلام ) را برای ما مسلم می کند، اما بسیاری از جزئیات آن بر ما مجهول است در باره این که برای تهیه آب اقدام به حفر جاه کردند یا نه روایاتی وجود دارد که به آنها اشاره می کنیم:

1- بنا به نقل برخی از روایات "... امام کلنگی برداشت و پشت خیام زنان به فاصله نه گام به طرف جنوب زمین را کند آبی گوارا بیرون آمد و آن حضرت و همراهان همه آب آشامیدند و مشک ها را پر کردند ... . [5]

ممکن است با توجه به نزدیکی کربلا به رود خانه فرات و بالا بودن سطح آب اصحاب نیز از این شیوه استفاده کرده باشند ولی این امر موجب گردید که دشمن از این امر مطلع شود و از آن به شدت جلو گیری کند!.

2- در تاریخ آمده است: "چون این خبر به عبیدالله زیاد رسید در ضمن نامه ای به عمرسعد، از او خواست که نگذارند اهل بیت امام حسین ( علیه السلام ) به آبی دست پیدا کنند و در نامه اش نوشت: به من چنان رسانیده اند که حسین ( علیه السلام ) و یاران او چاه ها حفر کرده و آب بر می دارند، به همین جهت امکان هیچ شکستی برای ایشان نیست، چون بر مضمون نامه مطلع شوی باید که حسین بن علی ( علیه السلام ) و یاران او را از کندن چاه منع کنی و نگذاری که دنبال آب بگردند. [6]

3- از مناقب نقل شده که اهل بیت امام حسین ( علیه السلام ) در سه شبانه روزی که از آب ممنوع بودند، گاهی برای استعمال آب غیر شرب چاه حفر می کردند که دشمنان آنرا پر کردند (ممکن است آب چنین چاهایی با عمق بسیار کم مناسب نوشیدن نبوده است)، و گاهی حضرت ابوالفضل ( علیه السلام ) شجاعانه محاصره شریعه فرات را شکسته و آب می آوردند. در شب عاشورا، حضرت علی اکبر ( علیه السلام ) با 50 نفر به شریعه رفت و آب آورد ولی از صبح عاشورا دیگر ممکن نشد که آبی به حرم امام حسین ( علیه السلام ) [7] برسد که هدف دشمن هم این بود که اهل بیت ( علیه السلام ) بر اثر شدت تشنگی از پا درآیند چرا که از شجاعت آنان با خبر بوده و می دانستند که اگر تشنگی بر آنان اثر نگذارد، هرگز قادر بر غلبه بر اهل بیت ( علیه السلام ) نیستند و در نهایت هم با این حربه غیر انسانی توان جسمی لشکریان امام حسین را گرفته و آنان را به شهادت رساندند [8] .

[1] مستدرک‏الوسائل ج : 10 ص : 238، بحارالأنوار ج : 98 ص : 27 .

[2] مستدرک‏الوسائل ج : 10 ص : 240.

[3] بحارالأنوار ج : 44 ص : 246.

[4] بحارالأنوار ج : 44 ص : 246.، بحارالأنوار ج : 98 ص : 46، کامل الزیارات الباب الثامن و الأربعون کیف یحب أن یکون زائر الحسین بن علی ص 131.، ثواب‏الأعمال ص : 89.، بحارالأنوار ج : 44 ص : 304،الکافی ج : 6 ص : 392، کامل‏الزیارات ص : 107.، دیوان دعبل الخزاعی ، القصیدة التائیة.

[5] مدینة المعاجز، الباب الثالث فی معاجز الامام ابی عبدالله الحسین ( علیه السلام )، ص 245.

[6] الفتوح، ابومحمد احمد بن علی اعثم کوفی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، 1372، بخش دوم، فصل ششم امام حسین ( علیه السلام )، یزید، قیام، ص 893.

[7] منتهی الآمال، شیخ عباس قمی (ره)، انتشارات بهزاد، چاپ دوم، 1381، باب پنجم، مقصد سوم، فصل اول، ص 427، حاشیه.

[8] نک: زندگانی امام حسین ( علیه السلام )، سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، نقد نشر فرهنگ اسلامی، 1378، ص 387.

T