شیعه نیوز:
پرسش
روایتی وجود دارد که محتوایش گفت و گوی میان حضرت زهرا ( سلام الله علیها ) و امام علی ( علیه السلام ) است که هر یک فضایل خود را برای دیگری بیان می کردند. صحت این روایت چه مقدار است و هدف از این گفتگو چه بوده است؟
پاسخ اجمالی
چنین روایتی در کتاب "الفضائل"، تألیف شاذان بن جبرئیل قمی وجود دارد و با وجود آن که نمی توان آن را از اساس انکار کرد، اما از دیدگاه روایت شناسی، در شمار احادیث صحیح و یا حتی موثق گنجانده نمی شود. البته باید توجه داشت که بیان فضایل و برتری های شخصی، لزوما به معنای تکبر و خودستایی نیست و گاه می توان جهت روشنگری بدان اقدام کرد.
پاسخ تفصیلی
این پرسش در حقیقت به سه بخش؛ اصل وجود این روایت در مجامع روایی، سند آن و هدف از آن تقسیم می شود که به ترتیب و به صورت گذرا مروری در آن خواهیم داشت:
در قرآن کریم نیز به مواردی اشاره شده که به نوعی تبیین فضایل به شمار می آید که دو مورد آن از قرار زیر است:
الف: إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتانِیَ الْکِتابَ وَ جَعَلَنی نَبِیًّا . وَ جَعَلَنی مُبارَکاً أَیْنَ ما کُنْت... ؛[3] من بنده خداوند هستم و او به من کتاب آسمانی هدیه کرده و مرا به پیامبری برگزیده و هر کجا که باشم، برکت را در وجودم قرار داده است. (عیسای مسیح ع).
ب: قالَ اجْعَلْنی عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفیظٌ عَلیم؛[4] یوسف( علیه السلام ) خطاب به پادشاه گفت که مرا به مدیریت کشاورزی مصر منصوب کن زیرا من امانتداری دانا هستم.
بیاناتی از این دست را نمی توان فخر فروشی به شمار آورد، بلکه برای سوق دادن جامعه به انتخابی مناسب تر و هدایت آن در مسیری که مورد رضایت پروردگار است و یا موارد مشابه، گاهی انسان ها نیازمندند که شخصیت و امتیازات خود را به اطلاع عموم برسانند. البته هر انسانی بر اساس آیه "بَلِ الْإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصیرَة"؛[5] خود بهتر می تواند تشخیص دهد که در مقام خودستایی است و یا روشنگری.
[1] شاذان بن جبرئیل قمی، الفضائل، ص 82-80، انتشارات رضی، قم، 1363 هـ ش.
[2] حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج 25، ص 23، ح 31038، مؤسسة آل البیت، قم، 1409 هـ ق. و نیز قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج 4، ص 84، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1364 هـ ش.
[3] مریم، 31-30.
[4] یوسف، 55.
[5] قیامة، 14.
T