چرا پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) در روایتی تصریح به نام امیرالمؤمنین( علیه السلام ) نکرده و از او با عنوان «خاصف النعل» یا «کفشدوز» نام برده است؟

شیعه نیوز:
پرسش
در بسیاری از روایات، پیغمبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) از امیرالمؤمنین ( علیه السلام ) تعبیر به خاصف النّعل نموده. یعنی به جای نام بردن صریح از ایشان، فرموده‌اند که «همان کسی که دارد کفش مرا وصله می‌دارد». دلیل استفادۀ چنین تعبیری به جای تصریح چیست؟ زیرا این روایات دو صورت دارند: یا منظور و مراد در این روایات روشن است که مولا بوده، که در این صورت فرقی بین اشارت و صراحت نیست؛ و یا منظور و مراد روشن نبوده، که در این صورت شیعه نمی‌ تواند به این روایات تمسّک جوید برای اثبات فضیلت مولا؛ زیرا منظور روایات مبهم و غیر متعیّن خواهد بود. چرا پیامبر (در این موارد) تصریح نکردند؟
پاسخ اجمالی

گرچه از دیدگاه ادبی - چه در زبان عربی و چه در دیگر زبان ها - استفاده از تعابیر مختلف جهت نشان دادن یک مفهوم واحد هیچ مانعی ندارد، اما با این وجود، می توان دلایلی نیز جهت استفاده پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) از تعبیر «خاصف النعل» و یا «کفشدوز» برای مولای متقیان برشمرد، از جمله:

1. این تعبیر به نوعی حاکی از اوج تواضع امیرالمؤمنین( علیه السلام ) است که با وجود جایگاه ویژه­ و ممتازی که در میان مسلمانان داشته و نیز با وجود ارتباط بسیار نزدیک ایشان با رهبری جامعه(پیامبر اسلام)، از انجام کارهایی که بسیاری از خواص، آن را در شأن و منزلت خویش نمی ­دانستند، دریغ نمی ­کند و پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) با استفاده از این تعبیر، به صورت غیر مستقیم به جامعۀ اسلامی این رهنمود را می ­دهد که رهبران بعدی این جامعه باید از ویژگی تواضع برخوردار باشند.
2. در بسیاری از موارد، استفاده از تعبیری جدید غیر از نام معروف و شناخته شده، بیشتر در یادها باقی می­ ماند. شاید پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) خواسته باشد با استفاده از تعابیر مختلف برای معرفی امام علی( علیه السلام )، نام او را بیشتر در افکار مردم ریشه دار کند. استفاده پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) از تعابیر دیگری چون «ابو تراب» برای امیرالمؤمنین( علیه السلام )[1] نیز می تواند شاهدی بر این مدعا باشد.

[1] شیخ صدوق، علل الشرایع، ج 1، ص 155، باب 125، ح 1، مکتبة الداوری، قم، بی تا.

T