عاص بن وائل که بود؟ آیا او از دشمنان و اذیت کنندگان پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) بود؟

شیعه نیوز:
پرسش
مختصری از زندگی عاص بن وائل از دشمنان پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) و نحوه مُردن او را بیان کنید؟
پاسخ اجمالی
عاص بن وائل سهمی، از افرادی بود که پیامبر گرامی اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) را بسیار مورد اذیت قرار می‌داد. محقّقان اسلامی او را جزو پنج نفری دانسته‌اند که پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) را مسخره می‌‌کردند[1] و خداوند آیه «إِنَّا کَفَیْناکَ الْمُسْتَهْزِئینَ»[2] را درباره این افراد نازل فرمود.[3] برخی از مفسّران شأن نزول سوره کوثر را در جواب عاص بن وائل دانسته‌اند.[4] ابن عباس می‌گوید: «عاص بن وائل که از سران مشرکان بود، پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) را هنگام خارج شدن از مسجد الحرام ملاقات کرد، و مدتى با حضرت گفت‌وگو نمود، گروهى از سران قریش در مسجد نشسته بودند و این منظره را از دور مشاهده کردند، هنگامى که عاص بن وائل وارد مسجد شد به او گفتند: با که صحبت مى‌‏کردى؟ گفت با این مرد «ابتر»! این تعبیر را به خاطر این انتخاب کرد که عبد اللَّه پسر پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) از دنیا رفته بود، و عرب کسى را که پسر نداشت ابتر(بدون عقب) مى‌نامید».[5] به‌علاوه، مفسران شأن نزول برخی آیات دیگر را نیز کار قبیح عاص می‌دانند.[6]
دشمنی عاص با پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) به حدی بود که وی در هر اجتماعی که علیه پیامبر برگزار می‌شد، حضور می‌یافت؛ لذا زمانی که تعدادی از کفار به خانه ابوطالب رفتند و از پیامبر خواستند تا از دعوت خود دست بکشد و آنها به او مال و مقام می‌دهند، عاص نیز با آنها همراه بود و پیامبر در جواب آنها فرمود: «اگر خورشید را در دست راست و ماه را در دست چپ من قرار دهید از دعوت خود دست نخواهم کشید».[7] حتی در برخی از منابع او را جزو افرادی دانسته‌اند که به پیامبر پیشنهاد داد تا او خدای آنها را بپرستد و آنها نیز خدای او را بپرستند و در جواب این افراد، خداوند سوره کافرون را نازل فرمود.[8]
از عاص فرزندانی نیز باقی ماندند که در تاریخ نام آنها آمده است، معروف‌‌ترین آنها عمرو بن عاص مشاور و مغز متفکر معاویه است[9] که بعدها به حکومت مصر نیز رسید.
در مورد مرگ عاص بن وائل سخنان متفاوتی وجود دارد:
الف. در نقلی آمده است که خر یا قاطری به او لگد زد و در اثر آن ضربت مرد.[10]
ب. او براى انجام کارى به کدا (کوهى در ارتفاعات مکه) رفت، سنگى که روى آن نشسته بود از زیرش غلطید و از کوه پرت شد و به شدت آسیب دید و ناله می‌کرد که پروردگار محمد مرا کشت و در اثر همان حادثه مرد.[11]
ج. عاص چند ماهی پس از هجرت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به مدینه در سن هشتاد و پنج سالگی مرد.[12]

[1]. شیخ صدوق، الخصال، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج‏ 1، ص 279، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1362ش.
[2] حجر، 95: «همانا ما تو را از شر استهزا کنندگان محفوظ نمودیم».
[3]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏6، ص 533، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 19، ص 165، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
[4]. برای اطلاعات بیشتر ر.ک: ۳۹۲۶۹؛ تفسیر سوره کوثر.
[5]. واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، تحقیق: زغلول، کمال بسیونی، ص 494، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1411ق؛ ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: شمس الدین، محمد حسین، ج 8، ص 477، دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، بیروت، چاپ اول، 1419ق.
[6]. ر.ک: تستری، سهل بن عبدالله، تفسیر التستری، تحقیق: عیون السود، محمد باسل، ص 206، منشورات محمدعلی بیضون، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1423ق.
[7]. مقدسى، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج 4، ص 146- 147، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
[8]. ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویة، ج 1، ص 362، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، بی‌تا.
[9]. ابن أثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، ج ‏3، ص 362، دار الفکر، بیروت، 1409ق.
[10]. بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، تحقیق: زکار، سهیل، زرکلی، ج 1، ص 138، ریاض، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، 1417ق.
[11]. الخصال، ج ‏1، ص 279.
[12]. أنساب ‏الأشراف، ج ‏1، ص 139.

آیات مرتبط

سوره الحجر (95) : إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ
سوره الكوثر (3) : إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ

T