شیعه نیوز:
پرسش
سلام؛ چرا حضرت علی( علیه السلام ) از دارایی شخصی خود به عقیل کمک نکردند؟
پاسخ اجمالی
برای ارائه پاسخ دقیق، لازم است ماجرای کمک خواستن عقیل از علی( علیه السلام ) را گزارش کنیم. گزارشه‌های تاریخی در این زمینه می‌گوید: «عقیل خدمت امام علی( علیه السلام ) آمد و گفت: به من چیزى بده تا بدهکاری‌‌هایم را بپردازم. زودتر مرا رها کن تا از خانه‌ات بروم. على( علیه السلام ) فرمود: اى ابا یزید! چه اندازه بدهکارى؟ گفت: صد هزار درهم؛ حضرت فرمود: به خدا قسم که من چنین پولى ندارم، ولى مىتوانى صبر کنى تا سهم من از بیت المال داده شود و آن‌را با تو تقسیم کنم، و اگر براى اهل خانه چیزى لازم نبود همه آن‌را به تو مىدادم». عقیل گفت: بیت المال در دست تو است و تو مرا وعده به سهم خود از بیت المال مىدهى؟ تازه سهم تو چه اندازه است، و اگر همه آن‌را به من دهى چه خواهد بود؟ امام على گفت: «من و تو نسبت به اموال بیت المال مثل دیگر مسلمانان هستیم...».[1]
با توجه به متن فوق، چند نکته قابل ذکر است.
۱. مبلغ مورد درخواست عقیل نسبتاً زیاد بود.(صد هزار درهم)
۲. امام( علیه السلام ) ظاهراً چنین پول نقدی نداشت.[2]
۳. امام( علیه السلام ) پذیرفته بود که با گرفتن سهمش از بیت المال آن‌را با عقیل تقسیم کند، و در صورت عدم نیاز خانواده تمام آن‌را به وی دهد.
۳. توقع عقیل از امام( علیه السلام ) این بود که از بیت المال آن مبلغ را به وی بدهد.
براین اساس امام علی( علیه السلام ) در ایام خلافت خود اموال شخصی قابل توجهی نداشتند که بتوانند اضافه بر تأمین مخارج افراد واجب النفقه خود، مبالغ سنگینی را به عنوان قرض یا هدیه به دیگران بدهند.
[1]. فَقَالَ أَعْطِنِی مَا أَقْضِی بِهِ دَیْنِی وَ عَجِّلْ سَرَاحِی حَتَّى أَرْحَلَ عَنْکَ قَالَ فَکَمْ دَیْنُکَ یَا أَبَا یَزِیدَ قَالَ مِائَةُ أَلْفِ دِرْهَمٍ قَالَ وَ اللَّهِ مَا هِیَ عِنْدِی وَ لَا أَمْلِکُهَا وَ لَکِنْ اصْبِرْ حَتَّى یَخْرُجَ عَطَایَ فَأُوَاسِیَکَهُ وَ لَوْ لَا أَنَّهُ لَا بُدَّ لِلْعِیَالِ مِنْ شَیْءٍ لَأَعْطَیْتُکَ کُلَّهُ فَقَالَ عَقِیلٌ بَیْتُ الْمَالِ فِی یَدِکَ وَ أَنْتَ تُسَوِّفُنِی إِلَى عَطَائِکَ وَ کَمْ عَطَاؤُکَ وَ مَا عَسَى یَکُونُ وَ لَوْ أَعْطَیْتَنِیهِ کُلَّهُ فَقَالَ مَا أَنَا وَ أَنْتَ فِیهِ إِلَّا بِمَنْزِلَةِ رَجُلٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ، ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ج 2، ص 108 و 109، ناشر: علامه، چاپ اول، قم، 1379 ق.
[2]. شاهد آن نیز خطبه امام حسن ( علیه السلام ) بعد از شهادت امام علی ( علیه السلام ) است: ... و از طلا و نقره چیزى از خود به ارث نگذاشت مگر هفت صد درهم که از عطایش اضافه آمده بود و می خواست با آن پول براى خانواده خود خدمتکارى بخرد، مفید، محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، ج 2، ص 8، ناشر: کنگره شیخ مفید، چاپ اول، قم، 1413 ق.