زندگی‌نامه‌ای از‌ فاطمه دختر امام حسن( علیه السلام ) که همسر امام سجاد( علیه السلام ) و مادر امام باقر( علیه السلام )بودند را ارائه نمایید؟

شیعه نیوز:
پرسش
در مورد شخصیت اخلاقی و تربیتی فاطمه بنت حسن مادر امام محمد باقر( علیه السلام ) توضیح دهید. آیا مادران ائمه دارای مقام عصمت بودند؟
پاسخ اجمالی
فاطمه، دختر حسن بن علی بن ابی‌طالب( علیه السلام )؛[1] از جمله دختران امام مجتبی( علیه السلام ) است که در تاریخ گزارش‌هایی وجود دارد. مادر ایشان نیز أم إسحاق دختر طلحة بن عبیدالله التیمی بوده است.[2]
ظاهراً کنیه مشهور ایشان أم عبدالله است،[3] و برخی أُم الحسن[4] را نیز ذکر کرده‌اند.
ایشان با پسر عموی خود، امام سجاد( علیه السلام ) ازدواج کرد و اولین علوی بود که با یک علوی دیگر ازدواج کرد.[5] به همین جهت، امام باقر( علیه السلام ) فرزند این دو[6] را «هاشمی من هاشمیین علوی من علویین؛ یک هاشمی که از پدر و مادر هاشمی است و یک علوی که از پدر و مادر علوی است» توصیف کرده‌اند.[7]
فاطمه دختر امام حسن( علیه السلام )، همسر امام سجاد( علیه السلام ) و مادر امام باقر( علیه السلام )؛ زنی فاضل بوده و در منابع روایی، کرامتی نیز از ایشان نقل شده است؛ امام باقر( علیه السلام ) فرمودند: «مادرم زیر دیوارى نشسته بود که ناگاه دیوار شکاف خورد و صداى ریزش سختى به گوش رسید، مادرم با دست اشاره کرد و گفت: نه، به حق مصطفى، خدا به تو اجازه نداده که بر من فرود آیى‏، دیوار در هوا معلّق بود تا مادرم از آن‌جا گذشت. سپس پدرم صد دینار از برای او صدقه داد».[8]
امام صادق( علیه السلام ) مادر بزرگ خود را چنین توصیف می‌کند: «کانَتْ صِدِّیقَةً لَمْ تُدْرَکْ فِی آلِ‌الْحَسَنِ امْرَأَةٌ مِثْلُهَا»؛[9] «او صدّیقه‌ای بود که در خاندان امام حسن( علیه السلام ) زنى هم‌تراز او وجود نداشت».
در منابع حدیثی؛ روایتی از فاطمه بنت الحسن از پدرش امام حسن( علیه السلام )، نقل شده است.[10]
علاوه بر امام باقر( علیه السلام ) که مهم‌ترین فرزند فاطمه بنت الحسن بوده؛ عبدالله باهر نیز فرزند ایشان بوده است.[11] عبدالله باهر انسانی فاضل و فقیه و متولی اوقاف پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) بود و سپس تولیت اوقاف امیر مؤمنان علی( علیه السلام ) را نیز بر عهده گرفت.[12]

[1]. ابن ابی‌الثلج بغدادی، محمد بن احمد، تاریخ أهل البیت نقلاً عن الأئمة الباقر و الصادق و الرضا و العسکری عن آبائهم( علیه السلام )، محقق: جلالی حسینی، محمدرضا، ص 122، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1410ق.
[2]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 20، قم،‌ کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
[3]. مغربی، قاضی نعمان‏، شرح الاخبار فی فضائل الأئمة الأطهار( علیه السلام )، ج 3، ص 276، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1409ق؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج 3، ص 73، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1417ق؛ سبط بن جوزی‏، تذکرة الخواص من الأمة فی ذکر خصائص الأئمة، ص 195، قم، منشورات الشریف الرضی‏، چاپ اول، 1418ق.
[4]. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق، مصحح، رسولی محلاتی، هاشم، ج 1، ص 576، نشر بنی هاشمی، تبریز، چاپ اول، 1381ق.
[5]. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 217، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.
[6]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب( علیه السلام )، ج 4، ص 176، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.
[7]. شیخ مفید، محمّد بن محمد، المقنعة، ص 473، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق: موسوی خرسان، حسن، ج 6، ص 77، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[8]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 469، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[9]. همان.
[10]. سید ابن طاووس، رضی الدین علی، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 138، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1406ق.
[11]. انساب الاشراف، ج 3، ص 147.
[12]. الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 169.

T