شیعه نیوز:
پرسش
آیا در کلام امام هادی( علیه السلام ) کسی که «بسم الله الرحمن الرحیم» را ترک کند، به ترک کننده نماز تشبیه شده است؟
پاسخ اجمالی
به یاد خدا بودن همواره امری مطلوب است و یکی از نمادهای مهم آن، آغاز کارها با نام او است.
هم‌چنین در روایات برای فراموش نکردن کارها[1] و موفق شدن در آن، به گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم»[2] در آغاز کارها سفارش شده است. اما این‌که اگر فردی «بسم الله» نگوید گویا نماز نخوانده، شاید ناظر به روایت ذیل باشد:
داوود صرمی[3] نقل می‌کند: امام هادى( علیه السلام ) کارهای بسیاری را به من واگذار نمود که انجام دهم. سپس از من خواستند که آنچه قرار است در جایی بگویم را برای ایشان بیان کنم؛ اما من نتوانستم دقیقاً همان مطلب امام را بازگو کنم! پس امام( علیه السلام ) با قلم نوشت: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* أَذْکُرُهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ الْأَمْرُ بِیَدِ اللَّهِ»؛ بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم، ان‌شاء الله آن‌را به خاطر خواهم آورد، و کارها به دست خداوند است». من [با دیدن این صحنه] لبخند زدم و امام( علیه السلام ) از دلیل لبخند پرسیدند؟ گفتم: به یاد روایتی از امام رضا( علیه السلام ) افتادم(که مشابه رفتار شما بود) ایشان هر گاه دستور به کارى مىداد، مىنوشت: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* أَذْکُرُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ»؛ بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم، به خواست خدا آن‌را به خاطر خواهم آورد». آن‌گاه امام هادى( علیه السلام ) به من فرمود: «... إِنَّ تَارِکَ التَّسْمِیَةِ کَتَارِکِ الصَّلَاةِ ...»؛ اگر بگویم آنکه در ابتدای کارش بسم الله نمی‌گوید مانند ترک کننده نماز است، راست گفته‌ام.[4]
البته این روایت در برخی از منابع با کمی تفاوت «إِنَّ تَارِکَ التَّقِیَّةِ کَتَارِکِ الصَّلَاةِ لَکُنْتُ صَادِقا»؛[5] ترککننده تقیه مانند تارک نماز است، ذکر شده است که در این صورت، ارتباطی با پرسش نخواهد داشت.
[1]. ر. ک: «علت فراموشی و راه درمان آن »، 33151؛ «بررسی روایتی درباره از بین بردن فراموشی»، 38712؛ «حقیقت ان‌شاء الله»، 74332.
[2]. ر. ک: «تسلسل نبودن آغاز کار با بسم الله»، 55064؛ «ثواب گفتن «بسم الله الرّحمن الرّحیم»، 53357؛ «جواز اکتفاء کردن به «بسم الله» در آغاز کارها»، 90996.
[3]. داوود بن مافنة صرمی از اصحاب امام رضا( علیه السلام ) است و تا زمان امام عسکری( علیه السلام ) زنده بود. حلی، حسن بن علیّ بن داود، الرجال، ص 146، دانشگاه تهران، چاپ اول، 1342ش.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 73، ص 50، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق.
[5]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول( صلی الله علیه و آله و سلم )، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص 483، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.
آیات مرتبط
سوره هود (41) : وَقَالَ ارْكَبُوا فِيهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا ۚ إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَحِيمٌ
سوره النمل (30) : إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
T