شیعه نیوز:
پرسش
در آیه‌ی 11 سوره‌ی مؤمنون آمده که «مؤمنان بهشت را به ارث می‌برند»، ارث در اینجا چگونه معنا می‌شود؟
پاسخ اجمالی
تعبیری در قرآن کریم وجود دارد که مؤمنان، بهشت را به ارث می‌برند.[1] در واژه‌ی ارث، شیء باید از شخصی به شخص دیگر منتقل شود؛ لذا استفاده آن در این آیه، پرسشی را در ذهن خواننده ایجاد می‌کند، اما با کمی دقت و تحقیق درباره‌ی آن به دست می‌آید که این تعبیر هیچ بُعدی ندارد.
در ذیل آیه‌ی مورد بحث، حدیثی نقل شده است که امام صادق( علیه السلام ) می‌فرماید: «خداوند هیچ‌کس را نیافریده است، مگر این‌که براى او خانهاى در بهشت و خانهاى در دوزخ قرار داده است. هنگامى که بهشتیان در بهشت و دوزخیان در دوزخ جاى مىگیرند، منادى ندا می‌دهد: اى اهل بهشت! نظر افکنید. پس جملگى سر برمی‌آورند و به دوزخ نظر می‌افکنند. در این هنگام، جایگاهشان در آتش برایشان آشکار می‌شود، و به آنان گفته می‌شود: این است خانه‌هاى شما که اگر خدا را نافرمانى می‌کردید به آن درمىآمدید. پس اگر بنا بود کسى در آن‌جا از شدّت خوشحالى بمیرد، قطعاً بهشتیان در آن روز به سبب این‌که عذاب از آنها برگشته است از شدّت خوشحالى جان می‌باختند. سپس ندا می‌کنند: اى گروه دوزخیان! سر بردارید و به خانه‌هاى خود در بهشت نظر بیفکنید. آنان سربرمی‌آورند و خانه‌هاى خود را با تمام نعمت‌هایى که در آنها است می‌بینند. به آنان گفته می‌شود: این است خانه‌هاى شما که اگر خدا را اطاعت می‌کردید به آن داخل می‌شدید. آنگاه امام ( علیه السلام ) فرمود: اگر چنان بود که کسى از شدّت اندوه بمیرد، قطعاً دوزخیان در آن روز از شدّت اندوه می‌مردند: فَیُورَثُ هَؤُلَاءِ مَنَازِلَ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ مَنَازِلَ هَؤُلَاء».[2]
محتوای این حدیث به گونه‌های دیگری نیز نقل شده است.[3]
براساس این روایت معنای آیه کاملاً مشخص شده و کلمه‌ی ارث نیز به معنای حقیقی خود معنا می‌شود که مؤمنان بهشت را از آنانی که شایسته آن نبودند، به ارث می‌برند.
البته برخی مفسّران؛ علاوه بر این معنا، توجیهات دیگری را نیز ذکر کرده‌اند که کلمه ارث به معنای اصلی خود معنا شود.[4]
علاوه بر اینها، واژه‌ی ارث به غیر از معنای رایج خود، در معانی دیگری نیز استعمال می‌شود و می‌توان معانی دیگری نیز برای این کلمه قائل شد. علامه طباطبائی(ره) در تفسیر خود، علاوه بر ذکر روایت فوق، می‌گوید: «این‌که مؤمنان فردوس را به ارث می‌برند، به معناى این است که فردوس براى مؤمنان باقى و همیشگى است، چراکه این احتمال مىرفت که دیگران هم با مؤمنان شرکت داشته باشند، و یا اصلاً غیر مؤمنان صاحب آن شوند بعد از آنها خداوند آن‌را به ایشان اختصاص داده و منتقل نموده است».[5]
[1]. مؤمنون، 10 و 11: «أُوْلَئکَ هُمُ الْوَارِثُونَ، الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَلِدُون»؛ آنان همان وارثانند که بهشت را به ارث برند و در آن جاودان باشند.
[2]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 258، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406ق.
[3]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 8، ص 91، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[4]. برای اطلاعات بیشتر ر.ک: فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 23، ص 263، دار احیاء التراث العربى، بیروت، چاپ سوم، 1420ق.
[5]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 15، ص 12، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
آیات مرتبط
سوره المؤمنون (11) : الَّذِينَ يَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
T