شیعه نیوز:
پرسش
در تفسیر التبیان شیخ طوسی در ذیل آیه 8 سوره ممتحنه این عبارت آمده است: «و قال ابن الزبیر: هو عام فی کل من کان بهذه الصفه، و الذی علیه الاجماع و المفسرون بان بر الرجل من شاء من اهل دار الحرب قرابه کان او غیر قرابه لیس بمحرم، و انما الخلاف فی اعطائهم الزکاه و الفطره و الکفارات، فعندنا لا یجوز. و فیه خلاف». منظور از این عبارت چیست؟
پاسخ اجمالی
شیخ طوسی در تفسیر آیه شریفه «لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ اَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا اِلَیْهِمْ اِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطین»؛[1] چنین آورده: ابن زبیر می‌گوید: «این حکم درباره کسی که این صفت را داشته باشد، عمومیت دارد». آن چیزی که بر آن اجماع وجود دارد و مفسران هم آن‌را پذیرفته‌اند، این است که نیکی کردن به کافرانی که در دارالحرب[2] زندگی می‌کنند، حرام نیست؛ چه آن شخص جزو نزدیکان او باشد و چه نباشد. در واقع اختلافی که بین علما وجود دارد، درباره این است که آیا می‌توان از زکات و فطریه و کفاره به آنان داد یا نه؟ ما معتقدیم که این کار جایز نیست. و البته در این موضوع اختلاف نظر وجود دارد.[3]
آنچه کلام ابن زبیر است، همان بخش اول آن است؛ یعنی «هو عام فی کل من کان بهذه الصفه» اما ادامه کلام برای شیخ طوسی است. آن طور که شیخ طوسی در کتاب «الخلاف» خود نقل کرده، برخی از علمای اهل سنت جایز می‌دانند که همه یا بخشی از این موارد زکات و زکات فطره و کفارات به غیر مسلمان داده شود.[4]
[1]. ممتحنه، 8: «خدا شما را از نیکى کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانى که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهى نمی‌کند، چرا که خداوند عدالت‌پیشگان را دوست دارد».
[2]. به سرزمینى گفته می‌شود که کافران در آن سکونت دارند و احکام کفر در آن‌جا نافذ و جارى است. جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(علیه السلام )، ج 3، ص 570، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی، قم، چاپ اول، 1426ق.
[3]. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، ج 9، ص 583، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا.
[4]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، محقق و مصحح: خراسانی، علی، شهرستانی، سید جواد، طه نجف، مهدی، عراقی، مجتبی، ج 4، ص 224، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1407ق.
آیات مرتبط
سوره البقرة (83) : وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ
سوره الممتحنة (8) : لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ
سوره الممتحنة (9) : إِنَّمَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَىٰ إِخْرَاجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ ۚ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
T