شیعه نیوز:
پرسش
همان‌طور که مشاهده می‌شود در قرآن چندین بار نیکی به پدر و مادر به فرزندان سفارش شده است، اما هیچ آیه‌ای وجود ندارد(یا شاید باشد که من ندیده‌ام) که فرزندان را به پدر و مادر سفارش کند. لطفاً در صورتی که آیه‌ای وجود دارد که من آن‌را ندیده‌ام اعلام فرمایید، و اگر نه، بفرمایید چرا در قرآن به فرزندان سفارشی نشده است؟ آیا امکان ندارد پدر و مادری ظالم باشند یا به دلایل مختلف خیر فرزندانشان را نخواهند؟
پاسخ اجمالی
1. همان‌گونه که می‌دانید، عشق به فرزند امری غریزی است به نحوی که در غیر انسان نیز وجود دارد، بر خلاف احترام به والدین که بر فرض هم باشد به شدت آن نیست بلکه نیاز به آموزش و تعلیم بیشتری دارد.
2. با توجه به این‌که فرزندان ثمره وجودی پدران و مادران هستند؛ آنان از دسترنج پدران خود بهره برده، و در کنار پدر و مادر نیروى جسمانى و روانى‌شان پرورش یافته است؛ لذا نوعاً والدین در تربیت فرزندان کوتاهی نمی‌کنند، ولی برخی از فرزندان به محض بزرگ شدن و تشکیل خانواده از والدین جدا می‌شوند.
3. فرزندان تا زمانی که تربیت‌پذیرند در منزل والدین به سر می‌برند، اما زمانی که پدر و مادر به کمک فرزندان نیاز دارند، بعضی از فرزندان گویا نسبت به والدین کم لطف می‌شوند؛ از این‌رو خداوند در قرآن تأکید دارد تا فرزندان گذشته خود، تلخی‌ها و مشکلات دوران کودکى و خردسالى را که بر والدین تحمیل شده است، از یاد نبرند: «ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً».[1]
اما در ارتباط با سفارش‌های خداوند به پدر و مادر در مورد فرزندان، قرآن کریم می‌فرماید:
الف. «خدا درباره فرزندانتان به شما سفارش میکند».[2]
ب. «و ابراهیم گفت: اى پروردگار من، این سرزمین را ایمن گردان و مرا و فرزندانم را از پرستش بتان دور بدار».[3]
مسلمانان تعلیم و تربیت یافته که در مکتب دین حنیف و ابراهیم پرورش یافتهاند - چه بر حسب نسب با ابراهیم( علیه السلام ) ارتباط و انتساب داشته یا نداشته باشند - باید نسبت فرزندشان خیرخواه و دعاگو باشند.
ج. در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: « مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شیر می‌دهند. (این) براى کسى است که بخواهد دوران شیرخوارگى را تکمیل کند».[4]
د. «خداى را بپرستید و هیچ چیز شریک او مسازید و با پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و همسایه خویشاوند و همسایه بی‌گانه و یار مصاحب و مسافر رهگذر و بندگان خود نیکى کنید».[5] در این آیه شریفه خداوند همه ما را به نیکی دعوت نموده است که در کنار نیکی به پدر و مادر، نیکی به خویشاوندان – که فرزندان نیز از آنان هستند – را نیز توصیه نموده است.
ه . «(درباره فرزندان، کار را) با مشاوره شایسته انجام دهید». [6]
یعنى شما پدران و مادران در باره فرزندان ما بین خودتان به وجه نیکو مشورت کرده، سخن یکدیگر را قبول کنید تا این‌که مادر به تربیت طفل و شیر دادن به آن به طریق متعارف مواظبت نماید و اگر سخت‌گیرى کنید - که مادر مزد زیاد خواهد یا پدر مزد کم دهد و از همدیگر بهانه گیرند - پس به زودى بی‌گانه شیر دهد آن موجود را (که بی‌شیر نماند) البته باید که نفقه دهد هر کس به فراخور دارایى خود آن‌که مال سرشار دارد از سرشار خود و آن‌که تنگ روزى باشد، پس به حد امکان نفقه دهد از آنچه داده است خدا (او را).[7]
و . و در نهایت، بر اساس قانون الهی، تمام فرزندان از والدین خود ارث خواهند برد و این نیز نوعی نیکی است که از والدین به فرزندان خواهد رسید.
نتیجه؛ این‌که توصیه شده است؛ فرزندانتان را از گرسنگی نکشید، به مادر توصیه شده تا دو سالگی به فرزندشان شیر دهند، نوح تا آخرین لحظات به فکر فرزندش بود، ابراهیم حتی با دستور الهی به اسکان زن و فرزندش در بیابان، نگران آنان است و ... تمامشان دلیل بر آن است که والدین نیز باید به فکر فرزندانشان باشند، اما چون به صورت طبیعی و به دلیل شرایط سنی، این پدر و مادرند که بیشتر به محبت فرزندانشان نیاز دارند، توصیه به احترام به والدین به صورت برجسته‌تری در قرآن مطرح شده است.
[1]. اسراء، 24.
[2]. «یُوصِیکُمُ الله فِی أَوْلادِکُمْ»؛ نساء، 11.
[3]. «وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَ اجْنُبْنی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنام»؛ ابراهیم، 35.
[4]. «یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ»؛ بقره، 233.
[5]. «وَ اعْبُدُوا الله وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ بِذِی الْقُرْبى وَ الْیَتامى وَ الْمَساکینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبى وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ»؛ نساء، 36.
[6]. «أْتَمِرُوا بَیْنَکُمْ بِمَعْرُوف»؛ طلاق، 6.
[7]. طلاق، 6 و 7.
آیات مرتبط
سوره البقرة (83) : وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ
سوره البقرة (180) : كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ ۖ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ
سوره البقرة (215) : يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ ۖ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
سوره البقرة (233) : وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ ۖ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ ۚ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ ۚ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ ۗ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا ۗ وَإِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
سوره النساء (7) : لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ ۚ نَصِيبًا مَفْرُوضًا
سوره النساء (11) : يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ ۖ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ ۚ فَإِنْ كُنَّ نِسَاءً فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ ۖ وَإِنْ كَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ ۚ وَلِأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِنْ كَانَ لَهُ وَلَدٌ ۚ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ ۚ فَإِنْ كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ ۚ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ ۗ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ لَا تَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعًا ۚ فَرِيضَةً مِنَ اللَّهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا
سوره النساء (36) : وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا
سوره الأنعام (151) : قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ ۖ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۖ وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ ۖ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ ۖ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ ۖ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
سوره إبراهيم (35) : وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَٰذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ
سوره الإسراء (23) : وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا
سوره الطلاق (6) : أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ ۚ وَإِنْ كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّىٰ يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ ۚ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ ۖ وَأْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ ۖ وَإِنْ تَعَاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَىٰ
سوره الطلاق (7) : لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ ۖ وَمَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ ۚ لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا ۚ سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْرًا
T