شیعه نیوز:
پرسش
آیه 29 سوره بقره کاملاً مشخص می‌کند که زمین برای انسان خلق شده است، پس آسمانها به چه دلیل آفریده شده‌اند؟
پاسخ اجمالی
خدای متعال در آیات متعدد خطاب به انسان می‌فرماید: خورشید و ماه و ستارگان و دریاها و روز و شب و آنچه را که در زمین و آسمانها است، مسخر شما گردانیم.
به عنوان نمونه: «وَ سَخَّرَ لَکُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دائِبَیْنِ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ».[1] «وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً مِنْهُ».[2]
آنچه از مجموع این آیات به دست می‌آید این است که «تسخیر» در فرهنگ قرآن دو معنا دارد: یکى مهیا ساختن و در خدمت منافع و مصالح انسان قرار دادن؛ مانند تسخیر خورشید و ماه، و دیگرى تسلط انسان و زمام اختیارش در دست بشر بودن؛ مانند تسخیر کشتیها و دریاها و زمین و اینگونه نیست که در همه مواردی که بر اساس قرآن، چیزی به تسخیر آدمی درآمده، انسان قدرت داشته باشد تا بر جریان طبیعی حیات، اعمال نفوذ کرده و تأثیرگذار باشد و به عنوان نمونه، خورشید مسخر شده را چون یک کشتی مسخر شده به مسیر دلخواه خویش هدایت کند!
توضیح:
تسخیر خورشید این است که با نورافشانى، انواع گیاهان و محصولات کشاورزی را میرویاند، محیط زندگانی را از میکروب‌ها و آفات پاک می‌کند، با طلوع هر روزه شادى و نشاط میآفریند. روشنایى روز، انسان را به حرکت و تلاش دعوت می‌کند؛ گرمى و حرارت میآفریند و در همه جا جنبش و حرکت ایجاد می‌کند. و ... .
ماه، چراغ شب‌هاى تاریک انسان است، تقویمى است طبیعى و جاودانى، جزر و مدى که بر اثر ماه پیدا می‌شود، بسیارى از مشکلات انسان را می‌گشاید، درختان زیادى را - به خاطر بالا آمدن آب نهرهاى مجاور دریاها- آبیارى می‌کند، دریاى خاموش و راکد را به حرکت در میآورد و از رکود و گندیده شدن حفظ می‌کند و اکسیژن لازم بر اثر امواج را در اختیار موجودات زنده دریاها می‌گذارد.
بی‌گمان، گردش شب و روز و خورشید و ماه و ستارگان در زندگى انسان نقش مهمى دارند؛ شب و روز باعث تعادل سرما و گرما می‌شوند و خورشید و ماه و ستارگان، همچنان‌که گفته شد، هم در رویش گیاهان و هم در جذر و مدّ دریاها تأثیر دارند. و اگر یک ساعت آثار نور و حرارت آن خاموش شود، همه چیز خشک می‌شود. و شاید تأثیرهاى دیگرى هم داشته باشند که بشر هنوز نتوانسته به آنها پی‌ببرد.
بنابر این، از نظر قرآن، انسان آن قدر عظمت دارد که تمام پدیدههاى آسمانى و زمینی به فرمان پروردگار مسخر او گشته، یعنى یا زمام اختیارشان به دست انسان است، و یا در خدمت منافع انسان حرکت میکنند.[3]
[1]. ابراهیم 33
[2]. جاثیه، 13.
[3]. برای آگاهی بیشتر در این زمینه، ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 10، ص 355- 359، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
آیات مرتبط
سوره إبراهيم (32) : اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ ۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ ۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهَارَ
سوره إبراهيم (33) : وَسَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَائِبَيْنِ ۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ
سوره النحل (12) : وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۖ وَالنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
سوره النحل (14) : وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ مَوَاخِرَ فِيهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
سوره الحج (65) : أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ وَالْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَيُمْسِكُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ
سوره لقمان (20) : أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً ۗ وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ
سوره الزخرف (13) : لِتَسْتَوُوا عَلَىٰ ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْكُرُوا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ إِذَا اسْتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ وَتَقُولُوا سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَٰذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ
سوره الجاثية (12) : اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
سوره الجاثية (13) : وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مِنْهُ ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
T