پرسش
در سوره مبارکه قیامت آیه 37 آمده است: «آیا او نطفه‌ای از منی که در رحم ریخته می‌شود نبود»؟! اما امروزه می‌دانیم نطفه هم از اسپرم داخل منی و هم از تخمک تشکیل می‌شود، پس چرا خداوند در قرآن فقط منی را عامل تشکیل نطفه می‌داند و اساساً مگر منی همان ابتدا داخل رحم می‌ریزد
پاسخ اجمالی
قرآن کریم در سوره قیامت که در مقام بیان اثبات رستاخیز و چگونگی وقوع آن است، در یکی از آیات، خطاب به منکران معاد می‌فرماید: «أَ لَمْ یَکُ نُطْفَةً مِنْ مَنِیٍّ یُمْنى» آیا او نطفهاى از منى که در رحم ریخته می‌شود نبود؟!
این آیه و آیات مشابه که به خلقت انسان اشاره دارند،[1] در مقام بیان علمی تمام مراحل شکل‌گیری جنین نیستند، تا این شبهه مطرح شود که تنها «منی» نیست که «نطفه» را ایجاد می‌کند، بلکه «تخمک» زن نیز در آن نقش دارد!
این آیات در حقیقت در مقابل منکرانى است که معاد جسمانى را محال دانسته، و امکان بازگشت به زندگى بعد از مردن و خاک شدن را باور ندارند؛ قرآن کریم براى اثبات و امکان وقوع قیامت و زنده شدن دوباره انسان‌ها برای روز حساب، توجه انسان را به آغاز خلقتش بازمی‌گرداند که از نطفه آغاز شده و مراحل شگفتانگیزی را در رحم طی می‌کند تا به نوزادی تبدیل شود، تا از این طریق به او نشان دهد که خداوند بر همه چیز قادر و توانا است. و به او بفهماند که بهترین دلیل براى امکان یک چیز، وقوع آن است.
بنابر این، این آیه و تمامی آیاتی که در این زمینه بحث می‌کنند، در مقام بیان آن نیستند که خلقت انسان، تنها از اسپرم موجود در منی می‌باشد تا این موضوع با دانش نوین ناهمخوان ارزیابی شود، بلکه معنایش آن است که وارد شدن اسپرم در رحم زن، نقطه آغازین خلقت انسان است و این منافات ندارد با این‌که بعدها باید با تخمک زن ترکیب شود، از راه‌های مختلف مانند بند ناف غذاهای لازم را از مادرش دریافت کند و ... تا به یک انسان تبدیل شود.[2]
طبیعی است که حتی در زمان نزول وحی هم تمام مردم می‌دانستند که منی مرد به تنهایی نمی‌تواند نوزادی را شکل دهد، بلکه حتماً باید در رحم زن قرار گیرد تا به یک جنین تبدیل شود و قرآن کریم نیز در صدد آن نبوده تا چیزی را بر خلاف این باور درست اعلام کند، بلکه خواسته تا همان باور درستشان را به رخ آنها بکشد.
[1]. مانند حج، 5. مؤمنون، 12- 15
[2]. ر. ک: ( تاریکی‌های سه‌گانه در مراحل آفرینش انسان )69567؛ ( خلقت انسان از آب بی‌ارزش )95883؛
آیات مرتبط
سوره النحل (4) : خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ
سوره الكهف (37) : قَالَ لَهُ صَاحِبُهُ وَهُوَ يُحَاوِرُهُ أَكَفَرْتَ بِالَّذِي خَلَقَكَ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ سَوَّاكَ رَجُلًا
سوره الحج (5) : يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَغَيْرِ مُخَلَّقَةٍ لِنُبَيِّنَ لَكُمْ ۚ وَنُقِرُّ فِي الْأَرْحَامِ مَا نَشَاءُ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ نُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ۖ وَمِنْكُمْ مَنْ يُتَوَفَّىٰ وَمِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا ۚ وَتَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَاءَ اهْتَزَّتْ وَرَبَتْ وَأَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ
سوره المؤمنون (13) : ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَكِينٍ
سوره المؤمنون (14) : ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ ۚ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ
سوره فاطر (11) : وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا ۚ وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنْثَىٰ وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ ۚ وَمَا يُعَمَّرُ مِنْ مُعَمَّرٍ وَلَا يُنْقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا فِي كِتَابٍ ۚ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ
سوره يس (77) : أَوَلَمْ يَرَ الْإِنْسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ
سوره غافر (67) : هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ يُخْرِجُكُمْ طِفْلًا ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُيُوخًا ۚ وَمِنْكُمْ مَنْ يُتَوَفَّىٰ مِنْ قَبْلُ ۖ وَلِتَبْلُغُوا أَجَلًا مُسَمًّى وَلَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
سوره النجم (46) : مِنْ نُطْفَةٍ إِذَا تُمْنَىٰ
سوره الواقعة (58) : أَفَرَأَيْتُمْ مَا تُمْنُونَ
سوره القيامة (37) : أَلَمْ يَكُ نُطْفَةً مِنْ مَنِيٍّ يُمْنَىٰ
سوره الإنسان (2) : إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِيهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعًا بَصِيرًا
سوره عبس (19) : مِنْ نُطْفَةٍ خَلَقَهُ فَقَدَّرَهُ
T