شیعه نیوز: 1. در ارتباط با شأن نزول آیه 33 سوره نجم(أَ فَرَأَیْتَ الَّذی تَوَلَّى؛ آیا دیدى آن‌کس را که روى گردان شد)، جمعی از مفسران؛ مانند ابن عباس، سدى و کلبى معتقدند؛ هفت آیه که از «أَ فَرَأَیْتَ الَّذِی تَوَلَّى» شروع می‌شود، در باره گفت‌وگوی عثمان بن عفان با برادرش نازل شده است؛ زیرا عثمان اموال خود را صدقه می‌داد، برادر شیری‌اش عبد اللَّه بن سعد بن ابی‌سرح به او گفت: این چه کارى است که تو انجام می‌دهى؟! با این رفتارت بیم آن می‌رود که چیزى براى تو باقى نماند!
عثمان به برادرش پاسخ داد: من گناهانى دارم و می‌خواهم با این کار رضایت الهى را جلب کنم و به عفو و بخشش او امیدوار هستم.
عبد اللَّه گفت: این شتر سواریت را با جهازش به من هدیه کن تا تمامى گناهان تو را به گردن گیرم!؛ عثمان شتر را به برادرش داده و کسانى را بر معامله خود شاهد گرفت، و از آن پس، دادن صدقه را قطع کرد؛ که به دنبال این گفت‌وگو بود که آیات 33 به بعد سوره نجم نازل شد.[1]
برخی از مفسران نیز گفتهاند؛ این آیات در باره ولید بن مغیره فرود آمده که مال خود را انفاق می‌کرد و در دین خود پیرو پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم ) بود. مشرکان وى را سرزنش نمودند که چرا دین پدرانت را ترک نمودى؟! او پاسخ داد: از عذاب خدا می‌ترسم!؛ یکى از مشرکان گفت؛ مقدارى از مالت را به من بده تا من گناه تو را به گردن گیرم.[2]
2. اما آیه 55 به نظر می‌رسد که مخاطبش عام بوده و در ارتباط با فردی خاص نازل نشده باشد، و معنایش آن باشد که اى انسان! تو در مورد کدامین نعمت پروردگارت که دلالت بر وحدانیت او دارد، شک و تردید می‌کنى؟![3]: «فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکَ تَتَمارى».
در این کلام اگر چه گویا یک فرد مورد خطاب قرار گرفته، اما مقصود از آن، تمام بنی آدم بوده و تذکر به تمام انسان‌ها در هر عصر و زمان تا روز قیامت است.[4]
البته برخی معتقدند؛ خطاب در این آیه، به همان ولید بن مغیره‌ای است که ذیل آیه 33 سخن از او رفت. همان فردی که اندکى انفاق نمود و سپس از ادامه انفاق خوددارى کرد.[5]
بر اساس این تفسیر، مخاطب هر دو آیه یک نفر می‌باشند.
[1]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 9، ص 270- 271، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش؛ قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج 18، ص 111، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1364ش.
[2]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، شیخ آقابزرگ، تحقیق، قصیرعاملی، احمد، ج 9، ص 434، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا.
[3]. همان، ص 44.0
[4]. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 27، ص 47، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1412ق؛ حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، ج 12، ص 360، تهران، میقات، چاپ اول، 1363ش.
[5]. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق، المهدی، عبدالرزاق، ج 4، ص 194، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ اول، 1422ق؛ رشیدالدین میبدی، احمد بن ابی سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق، حکمت، علی اصغر، ج 9، ص 371، تهران، امیر کبیر، چاپ پنجم، 1371ش.
آیات مرتبط
سوره النجم (33) : أَفَرَأَيْتَ الَّذِي تَوَلَّىٰ
سوره النجم (55) : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكَ تَتَمَارَىٰ
T