شیعه نیوز:
پرسش
در خطبه اول نهج البلاغه می‌خوانیم: «قسمتی از احکام دینی در قرآن واجب شمرده شد که ناسخ آن در سنت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) آمده، و بعضی از آن، در سنت پیامبر واجب شده که در کتاب خدا ترک آن مجاز بوده است». چطور چنین چیزی ممکن است؟ وقتی خدا می‌گوید باید فلان کار را انجام بدهید، چگونه پیامبر می‌تواند آن‌را تغییر بدهد؟
پاسخ اجمالی
اگر اصل امکان نسخ که در آیه 106 سوره بقره بدان اشاره شده است را بپذیریم، از لحاظ نظری، نسخ احکام موجود آیات قرآن کریم توسط پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز امکان‌پذیر است؛ زیرا بر اساس قرآن، اطاعت از شخص پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم )، اطاعت از خداوند متعال شمرده می‌شود؛[1] بر این اساس، نسخی که ایشان اعلام فرماید، مطمئناً از جانب خدا تأیید شده و در تعارض با سخن خدا قرآن نخواهد بود. البته هیچ‌کس جز پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) حق نسخ احکام را ندارد، و تنها او است که می‌تواند به فرمان خدا پاره‌اى از احکام را نسخ کند و بعد از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) باب نسخ به کلى مسدود می‌شود.
اما از لحاظ وقوعی، به موردی برخورد نکردیم که حکمی در قرآن بوده و سپس با استفاده از سنت نسخ شده باشد.[2]
اما اگر چنین نسخی در عالم واقع وجود نداشته باشد، این پرسش به وجود خواهد آمد که مراد امام علی( علیه السلام ) از این سخن خویش در خطبه اول نهج البلاغه چیست؟!
در پاسخ می‌توان گفت که حتی با فقدان چنین نسخی، سخن حضرت قابل توجیه است، مانند آن‌که بگوییم:
1. این سخن ناظر به احکامی است که مانند آنچه در آیه 146 سوره انعام وجود دارد، قرآن اعلام کرده که چنین احکامی در ادیان گذشته وجود داشته، اما در خود قرآن اشاره صریحی به نسخ آن نشده است و این نسخ را می‌توان از سنت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) برداشت کرد.
2. مواردی وجود دارد که در خود قرآن کریم، هم حکم ناسخ و هم حکم منسوخ وجود دارد، اما عموم مردم از آن بی‌خبرند که سنت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) می‌تواند تبیین‌‌کننده آیات ناسخ از آیات منسوخ باشد.
[1]. ر. ک: « اطاعت از خدا و پیامبر در آیات قرآن»، 35667؛ «فلسفه تکرار کلمه أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُول در برخی از آیات»، 70408.
[2]. ر. ک: «نسخ قرآن به سنّت»، 14073؛ «نسخ حکم ازدواج موقت»، 3352.
آیات مرتبط
سوره البقرة (106) : مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا ۗ أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
T