شیعه نیوز: در قرائت مشهور آیه 40 سوره اعراف می‌خوانیم: «إِنَّ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ اسْتَکْبَرُوا عَنْها لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ وَ لا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى یَلِجَ الْجَمَلُ فِی سَمِّ الْخِیاطِ وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُجْرِمِین»؛[1] کسانى که آیات ما را تکذیب کردند، و در برابر آن تکبّر ورزیدند، [هرگز] درهاى آسمان به رویشان گشوده نمی‌شود و [هیچ‌گاه] داخل بهشت نخواهند شد مگر این‌که شتر (یا طناب کشتی) از سوراخ سوزن بگذرد! این‌گونه، گنه‌کاران را جزا می‌دهیم.
در فراز «لا تفتح لهم» علاوه بر قرائت مشهور، چند قرائت دیگر نیز وجود دارد:
1. تفتح: علاوه بر این قرائت مشهور، حمزه، کسائی و خلف، این کلمه را به صورت «یُفْتَحُ» (با یاء، صیغه مجهول و بدون تشدید) و ابو عمرو به صورت «تُفْتَحُ» (با تاء، صیغه مجهول و بدون تشدید) خوانده‌اند، اما همانگونه که گفته شد، دیگر قاریان قرآن - که اکثریت را تشکیل می‌دهند - آن‌را به صورت «تُفَتَّحُ» (به تاء، صیغه مجهول و با تشدید) خوانده‌اند.[2]
روایتی از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل شده است، مبنی بر این‌که حضرتشان آن‌را به صورت «یفتح»(به یاء) خوانده است.[3]
اگر این روایت کاملاً قابل اعتماد بود، دلیلی برای قرائتی دیگر وجود نداشت، اما نکته این‌جا است که تمام قاریان قرائت‌های مختلف، قرائت خود را در نهایت منتسب به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) می‌دانند، چه این انتساب را بیان کنند و یا تنها به ذکر قرائت مورد نظر بسنده کنند.
به هر حال، فعل «تُفَتَّحُ» به دلیل این‌که مجهول است، به نائب فاعل اسناد داده می‌شود. و چون نائب فاعل این فعل، کلمه «أَبْوابُ» است[4] که جمع مکسر می‌باشد؛ از این‌رو مؤنث مجازی به شمار می‌رود. از این جهت از لحاظ قواعد عربی می‌توان این فعل را هم به صورت مؤنث(تفتح) و هم به صورت مذکر(یفتح) آورد که در قرائت مشهور، گزینه اول انتخاب شده است.
اگر فعل «یفتح» بدون تشدید خوانده شود، از باب ثلاثی مجرد خواهد بود و اگر با تشدید خوانده شود، از باب تفعیل خواهد بود.
گفتنی است؛ شیوه قرائت آیات قرآن، مبتنی بر روایت و قرائت‌هایی است که به ما رسیده است و ما نمی‌توانیم - حتی اگر تفاوتی در معنی ایجاد نشود - در آن دخل و تصرفی انجام دهیم. بنابراین، با توجه به آن‌که تمام قرائت‌های وارده بر اساس فعل مجهول است، ما نمی‌توانیم با توجیهاتی این فعل را به صورت معلوم «تُفتِّح» بخوانیم.[5] حال بر فرض این‌که این فعل به صورت معلوم خوانده شود، طبیعتاً فاعل آن ضمیر مستتری است که به «الله» برمی‌گردد.
2. «الجمل»: قاریان این کلمه از آیه را به صورت‌های مختلف خوانده‌اند:
«الجَمَل» بر وزن أَسَد، «الجُمَّل» (به ضَمّه و تشدید میم)، «الجُمْل» (به ضَمّه و بدون تشدید)، «الجُمُل» و «الجَمْل».[6] قرائت اول، قرائت مشهور قاریان است.
با توجه به این‌که معنای آیه در همه قرائت‌ها تقریباً یکی است، نیازی نیست که یک قرائت را به قطع و یقین بر دیگر قرائات ترجیح دهیم. با این‌حال؛ از آن‌رو که امروزه بیشتر مسلمانان به قرائت حفص از عاصم ملتزم می‌باشند، قرائت مشهور که همان «تُفَتَّحُ» و «الجَمَلُ» است، بر دیگر قرائت‌ها مقدّم است.
[1]. اعراف، 40.
[2]. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 645، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش؛ عبد الرحمن بن اسماعیل بن ابراهیم، إبراز المعانی من حرز الأمانی فی القراءات السبع، ص 474، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا؛ ابو القاسم على بن عثمان، سراج القارئ المبتدی و تذکار المقرئ المنتهی، ص 233، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1425ق؛ ابن جزری، ابوالخیر محمد بن محمد، شرح طیبة النشر فی القراءات، ص 232، بیروت، دار الکتب العلمیة، 2005م.
[3]. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 3، ص 83، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق.
[4]. درویش، محیى الدین، إعراب القرآن و بیانه، ج 3، ص 350، سوریه، دارالارشاد، چاپ چهارم، 1415ق؛ دعاس، حمیدان، قاسم، إعراب القرآن الکریم، ج 1، ص 361، دمشق، دارالمنیر و دارالفارابی، چاپ اول، 1425ق.
[5]. ر. ک: «قراء سبعه و ضابطه قرائت صحیح»، سؤال 38196.
[6]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 4، ص 645.
آیات مرتبط
سوره الأعراف (40) : إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُوا عَنْهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَلَا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّىٰ يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ ۚ وَكَذَٰلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ
T