پرسش
با سلام؛ بر اساس آیه 48 سوره اسراء آیا می‌توان گفت بدگویی پشت سر اولیا اثر وضعی در هدایت شخص دارد؟
پاسخ اجمالی
بدیهی است همان‌گونه که کارهای نیک اثر مثبت در زندگی مادی و معنوی انسان دارد، اعمال بد و خلاف تعالیم دینی نیز بر روی تأثیر منفی دارد که از آن به اثر وضعی تعبیر می‌کنند.
قرآن کریم خطاب به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) می‌فرماید: «انْظُرْ کَیْفَ ضَرَبُوا لَکَ الْأَمْثالَ فَضَلُّوا فَلا یَسْتَطیعُونَ سَبیلاً»؛[1] بنگر که چگونه براى تو مثلها زدند (شاعر، ساحر، کاهن، مجنون و مسحور)، پس آنها گمراه شدند و توانایى (یافتن و پوییدن) هیچ راهى (به سوى حق) را ندارند.
معنای آیه این است که در اثر تهمت‌هایی که به رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) زده‌اند، از راه راست(دین اسلام) گمراه شدند و راهى به سوى آن ندارند. به عبارت دیگر، این آیه اعلام می‌کند که افرادی که آگاهانه در صدد توهین و تحقیر پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) با وصف‌هایی؛ مانند ساحر، کاهن، مجنون و ... بودند، در نهایت به گمراهی مبتلا شدند که از یافتن راه درست ناتوان شدند.
لذا همان‌گونه که گفته‌اند؛ «مورد مخصص نیست»؛ شاید در مقیاسی وسیع‌تر بتوان نتیجه گرفت که جسارت آگاهانه به اولیای خدا، موجب گمراهی جسارت کنندگان خواهند شد؛ یعنی اثر وضعی توهین و جسارت به اولیای الهی که هدایت مردم را به عهده دارند، ضلالت و گمراهی را به دنبال خواهد داشت.
در همین راستا، روایاتی وجود دارد که توهین به علما (البته دانشمندانی که از اولیای الهی هستند) را موجب خفت و خواری فرد توهین‌کننده، اعلام می‌کنند:
«إیّاک أن تستخف بالعلماء فإن ذلک یزری بک و یسیء الظن بک و المخیلة فیک»؛[2] مبادا که در صدد خوار کردن دانشمندان برآیی که این رفتار، تو را عیب‌ناک کرده و گمان‌ها را به تو بد می‌کند.
[1]. اسراء، 48.
[2]. تمیمی آمدی، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 47، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1366 ش.
آیات مرتبط
سوره الإسراء (48) : انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا
T