شیعه نیوز: قرآن کریم در بیان حال مؤمنان هنگام مشاهده لشگر احزاب که در اطراف مدینه اردو زده، و برای نبرد با مسلمانان صف‌آرایی کرده بودند، می‌فرماید:
«وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزابَ قالُوا هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ ما زادَهُمْ إِلَّا إِیماناً وَ تَسْلِیماً»؛[1] و هنگامی که مؤمنان لشگر احزاب را دیدند، گفتند: این همان چیزى است که خدا و پیامبرش به ما وعده داده‌اند و خدا و پیامبرش راست گفته‌اند، و جز به ایمان و تسلیم‌شان نیفزود.
این آیه در توصیف حال مؤمنان است که وقتى لشگرهای احزاب را دیدند که اطراف مدینه اردو زده‌اند، نه تنها تزلزلى به دل راه ندادند، بلکه گفتند این همان چیزی است که خدا و رسولش به ما وعده داده‌اند، و خدا و رسولش راست می‌گویند. این عکس العمل آنان براى این است که در ایمان خود راسخ شده، و رشد یافتهاند، و خدا و رسولش را تصدیق می‌کنند. بر خلاف عکس العملی که منافقان از خود نشان دادند، آنها وقتى لشگرهای احزاب را دیدند به شک افتادند.[2]
«وَ لَمَّا رَأَ الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزابَ»، یعنى چون گرویدگان به حق و تصدیق کنندگان خدا و پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به چشم خود دیدند گروههایى را که بر جنگ با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) اجتماع کردند، با توجه به زیادى افراد لشگرشان گفتند: «هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ»؛ این آن چیزی است که خدا و پیامبرش به ما وعده دادند و راست گفت خدا و پیامبرش.
در معناى این آیه دو نظریه وجود دارد:
1. برخی می‌گویند: پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) از پیش به مؤمنان خبر داده بود که احزاب عرب علیه آنان قیام نموده و با آنها جنگ خواهند کرد، ولى وعده داد که غلبه و پیروزى با مسلمانان خواهد بود. وقتی آنها لشگر احزاب را دیدند وعده پیامبر بر آنها روشن شد، و این پیش‌گویى معجزهاى براى آن‌حضرت بود. و جز بر ایمانشان نیفزود.
2. بعضی گفته‌اند؛ خدای تعالى در آیه 214 سوره بقره به آنها وعده داده بود: « اى مؤمنان آیا پنداشتید که به بهشت می‌روید در حالی‌که هنوز گرفتارى کسانى که پیش از شما در گذشته بودند، به سوى شما نیامده است؛ به آنان سختى و گرفتاری‌ها رسید و دهشت زده شدند، تا آن‌جا که پیامبر و مؤمنانى که با او بودند گفتند: یارى خدا چه وقت است؟ آگاه باشید یارى خدا نزدیک است».
بنابر این؛ مؤمنان چون گروه‌‌هاى عرب را در روز خندق دیدند، آن جمله را گفتند؛ به جهت علم و اعتقادى که داشتند به این‌که به آنها نمیرسد مگر آنچه را که به پیامبران و مؤمنان جلوتر ایشان رسید، و انبوه مشرکان جز بر تصدیق، یقین و پایدارى آنان در جنگ نیفزود.[3]
بنابر این، این آیه علاوه بر این‌که شرایط اعتقادی و استواری در ایمان مؤمنان را بیان می‌کند، بعضى از فضایل و برجستگی‌های آنان را نیز یادآور می‌شود تا مؤمن واقعی از منافق تمیز داده شود.
1. از صفات مؤمنان چنین بود که وقتى لشگر احزاب را دیدند نه تنها ذره‌اى سستى بر آنها عارض نشد، بلکه بر ایمانشان افزوده شد و گفتند این همان است که خدا و پیامبرش قبلا به ما خبر دادند و بر ایمان خود ثابت قدم ماندند.
اما در مقابل وقتى منافقان لشگر انبوه کفار را دیدند گفتند: وعدههاى پیامبر دروغ است و می‌خواهد ما را اغوا نماید.
2. مؤمنان گفتند: «صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ» خدا و رسولش راست گفتند که به ما وعده چنین روزى را داده بودند و ما قول خدا و رسولش را تصدیق می‌کنیم.
3. «وَ ما زادَهُمْ إِلَّا إِیماناً وَ تَسْلِیماً». هنگامی که لشگر احزاب مؤمنان را احاطه نموده بود، ذره‌ای از شک و تردید در دل مؤمنان خطور نکرد، بلکه بر ایمان و تسلیم آنها افزود، و آنان مانند «بنیان مرصوص» پا برجا و ثابت قدم ایستادگی کردند.[4]
[1]. احزاب، 22.
[2]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 16، ص 289، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[3]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 8، ص 549، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[4]. بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 10، ص 214، تهران، نهضت زنان مسلمان، 1361ش.
آیات مرتبط
سوره الأحزاب (10) : إِذْ جَاءُوكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا
سوره الأحزاب (11) : هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا
سوره الأحزاب (12) : وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا
سوره الأحزاب (22) : وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَٰذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ ۚ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا
T