شیعه نیوز: دربارۀ این‌که حضرت علی اکبر( علیه السلام ) همسر و فرزندی داشت یا خیر، دو نظر وجود دارد. برخی گفته‌اند که ایشان دارای فرزند نبود. اینان درباره همسر وی سخنی نگفته‌اند، اما بر اساس دلایلی؛ مانند این فراز از زیارت حضرت علی اکبر( علیه السلام ): «...صلّى الله علیک یا أبا الحسن ثلاثا...»، می‌توان احتمال داد که ایشان فرزند داشت. البته با جست‌وجوهایی که انجام شد، نام و مشخصات دقیق همسر آن‌حضرت به دست نیامد.
پاسخ تفصیلی
پدر گرامی حضرت علی اکبر( علیه السلام )[1]، امام حسین( علیه السلام ) و مادر محترمه‌اش لیلی، دختر ابو مرّة بن عروة بن مسعود ثقفی است.[2]
او از طایفه خوش نام و شریف بنی هاشم بود، که به پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم )، حضرت فاطمه زهرا ( سلام الله علیها )، امیر مؤمنان علی بن ابی طالب( علیه السلام ) و امام حسین( علیه السلام ) نسبت دارد.
علی اکبر( علیه السلام ) در ماجرای عاشورا حضور فعال داشت و در تمام حالات در کنار پدرش امام حسین( علیه السلام ) بود و با دشمنانش به سختی مبارزه می‌کرد. وی نخستین شهید بنی هاشم و آل ابی طالب در روز عاشورا بود.[3]
در بارۀ این‌که حضرت علی اکبر( علیه السلام ) همسر و فرزندی داشته یا خیر، دو نظر وجود دارد:
اول. برخی گفته‌اند که ایشان فرزند نداشت. اینان در باره همسر وی سخنی نگفته‌اند.[4]
دوم. بر اساس دلایلی که وجود دارد، گروهی دیگر وجود زن و فرزند را برای آن‌جناب ثابت کرده‌اند. و برخی از این دلایل اینان عبارت است از:
در زیارتی که ابوحمزه ثمالی از امام صادق( علیه السلام ) دربارۀ حضرت علی اکبر( علیه السلام ) نقل کرده، عباراتی وجود دارد که نشان دهنده این است که علی اکبر( علیه السلام ) دارای فرزند بود؛ مانند این فراز: «...صلّى الله علیک یا أبا الحسن ثلاثا...».[5] و یا: «صلى الله علیک و على عترتک و أهل بیتک و آبائک و أبنائک و أمهاتک الأخیار الأبرار الذین أذهب الله عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا»؛ که در این زمینه باید گفت: گرچه فراز اول را به تنهایی نمی‌توان دلیل قانع کننده‌ای برای اثبات وجود فرزندی برای ایشان دانست، اما فراز دوم قطعا نشانگر آن است که حضرت علی اکبر( علیه السلام ) دارای خانواده و فرزندانی بود؛ زیرا کلمۀ «ابنائک» جمع است و نیز کلمۀ «عترتک» که عترت هرکسی ذرّیه و فرزندان او محسوب می‌شود.
بزنطى می‌گوید: از حضرت امام رضا( علیه السلام ) پرسیدم: آیا کسی می‌تواند(جایز است) با ام ولد(کنیز) پدر خانمش، ازدواج کند؟ حضرت فرمود: اشکال ندارد. گفتم: از پدرت شنیدم که فرمود امام سجاد( علیه السلام ) علاوه بر ازدواج با دختر امام حسن( علیه السلام ) با ام ولد (کنیز صاحب فرزند) ایشان نیز ازدواج کرد... .امام در پاسخ فرمود: این‌طور که گفتى نیست؛ امام سجاد( علیه السلام ) با دختر امام حسن( علیه السلام ) ازدواج کرد و نیز با ام ولد (کنیزِ صاحب فرزند) برادرش على بن الحسین که در کربلا کشته شد، نیز ازدواج نمود.[6]
از جهت سندی، شخصیت‌های موجود در سند این روایت ثقه هستند[7] و از لحاظ محتوا این روایت نشانگر آن است که حضرت علی اکبر( علیه السلام ) فرزندی از یک کنیز داشت.
پس، طبق بیان فوق، حضرت علی اکبر( علیه السلام ) دارای همسر و فرزند بود، امّا با تحقیقی که انجام شد به نام و مشخصات دقیق همسر آن‌حضرت دست نیافتیم.
[1]. طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الطبری، ج 5، ص 446، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387/1967؛ یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 246 و 247، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
[2]. الاعلام، ج 4، ص 277؛ بلاذری، أحمد بن یحیى بن جابر، انساب الاشراف، ج 3، ص 200، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق؛ تاریخ الطبری، ج 5، ص 446؛ کوفی، أبو محمد أحمد بن اعثم، الفتوح، ج 5، ص 115 (پاورقی)، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1411ق.
[3]. تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 246؛ مقریزی، تقى الدین أحمد بن على، إمتاع الأسماع، ج 5، ص 365، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق؛ تاریخ الطبری، ج 11، ص 520؛ هاشمی بصری، محمد بن سعد بن منیع، الطبقات الکبری، ج 5، ص 163، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق؛ اصفهانی، ابو الفرج على بن الحسین، مقاتل الطالبیین، ص 86، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
[4]. ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، ص 240، نجف، مرتضویه، 1356ق.
[5]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 46، ص 163 و 164، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق.
[6]. در سند این روایت، ابن عیسی معروف به ابی عقیل عمانی و بزنطی قرار دارند که هر دو ثقه هستند و به روایاتشان اعتماد می‌شود. (ابن أبی عقیل العمانی، الحسن بن علی بن أبی عقیل الحذّاء، حیاة ابن ابی عقیل و فقهه، ص 18، قم، مرکز معجم فقهی، چاپ اول، 1413ق؛ طوسی، أبو جعفر محمد بن الحسن، الفهرست، ص 54 و 194، نجف اشرف، المکتبة الرضویة؛ خوئی، سید أبو القاسم، معجم رجال الحدیث، ج 6، ص 25 – 27.
T