به گزارش «شیعه نیوز»، با توجه به اینکه سیاست های کلان خانواده در سال ۱۳۹۵ به دستگاه های مختلف ابلاغ و تا کنون تغییراتی در پرداختن بدان صورت گرفته است، از این رو لازم است منطق حاکم بر رویکردها و نیز موانع و راهبردهای اجرایی شدن این سیاست ها بررسی شود.
همایشی با عنوان بررسی موانع و راهبردهای اجرایی شدن سیاست های کلان خانواده در مرکز تحقیقات زن و خانواده برگزار شد. این همایش به دنبال ابلاغ سیاست ها ی کلان خانواده در سال ۱۳۹۵و تغییرات این سیاست ها در طی سه سال اخیر برگزار شد.
بخش نخست این همایش با محوریت این سوال که چرا بحث از سیاست های کلان خانواده مهم و حساس است برگزار شد و حجت الاسلام و المسلمین محمد رضا زیبایی نژاد، رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده و سید محمد حسینی، مدرس دانشگاه سخنرانان اصلی این بخش بودند.
دلایل اهمیت خانواده
زیبایی نژاد در خصوص دلایل اهمیت خانواده گفت: خانواده به دلیل جریان یافتن پاکدامنی و نیز جریان یافتن لقمه پاک در زندگی بسیار مهم است. وقتی از سیاست های معطوف به خانواده صحبت می کنیم باید بدانیم در تمام دنیا از زمانی که سیاستگذاری های حاکمیتی آغاز شده و برنامه های رشد و توسعه روی میز آمده است، این برنامه ها نسبتی را با خانواده برقرار کرده اند. در دهه ۱۳۲۰ در کشور ما برنامه های رشد اقتصادی از سال ۱۳۲۷ شروع شد و تا پایان رژیم پهلوی هم ادامه داشت و این برنامه ها خصوصا از بعد از انقلاب به برنامه های توسعه تبدیل شدند چه بخواهیم و چه نخواهیم همه برنامه های توسعه از بحث خانواده بهره مند شدند.
وی افزود: نکته دوم اینکه چون همه ما در خانواده هستیم بنابراین فکر می کنیم آن را خوب می فهمیم. بنابراین ما با وضعیتی رو به رو هستیم که خیلی ها مدعی خانواده هستند ولی دانش لازم را در این زمینه ندارند. بطوریکه آزاد ارمکی در این زمینه می گوید حوزه های غیر مرتبط با خانواده اصل و مداخله گر شده اند و نهادهای اصلی که باید مداخله کنند در اولویت نیستند.
اهمیت وجود میز میان رشته ای در بحث سیاست های خانواده
زیبایی نژاد در خصوص اهمیت وجود یک میز میان رشته ای در بحث خانواده گفت: در بحث خانواده باید یک میز میان رشته ای ایجاد کنیم و متخصصان لازم را دعوت کنیم تا دور این میز حاضر شوند و به مسائل مهم خانواده بپردازند. در واقع این میز میان رشته ای فاز صفر در تشخیص مساله است. در این مساله شناسی مشخص می شود بازیگران اصلی چه کسانی هستند و میز گردان چه کسی است و باید از چه قواعدی پیروی کنند. چون چنین چیزی (میز میان رشته ای) وجود ندارد، بنابراین جا به جایی تخصص ها به وجود آمده است.
تحمیل اقتصاد بر سایر عرصه ها
زیبایی نژاد در خصوص اهمیت اقتصاد و تاثیر گذاری آن بر سایر عرصه ها گفت: به تعبیر کاستلر در طی زمان، بشریت اقتصاد خود را بر عرصه های دیگر تحمیل کرده است. در واقع اقتصاد به یک متغیر مستقلی تبدیل شده است که بر دیگر عرصه ها تاثیر می گذارد. اقتصاد و سرمایه داری خود را بر عرصه فرهنگ، سیاست و خانواده تحمیل کرده است و خانواده خود را بر اساس اقتصاد تنظیم می کند.
منطق حاکم در پشت لوایح
زیبایی نژاد در خصوص منطق حاکم در پشت لوایح گفت: بسیاری از لوایح از قبیل خشونت و ... که در مجلس تصویب شده اند بر این اساس هستند که اقتدار مرد در خانواده عامل اصلی خشونت است. در حالی که تفسیر من متفاوت است به نظر من فقدان زورگویی باعث ایجاد خشونت می شود. در حالی که اگر فقدان کرامت انسان عامل اصلی خشونت باشد آن موقع باید لایحه خشونت دیگر بنویسیم. به نظر من معمولا در این لوایح منطق و رویکرد هایی هست که بسیار مهم است. بنابراین مساله اصلی می تواند این باشد که چه منطقی بر سیاست های خانواده حاکم است.
جریان سازی های فمنیسم از بعد از انقلاب
زیبایی نژاد در خصوص جریان سازی های فمنیسم پس از انقلاب، گفت: بعد از انقلاب فمنیسم دو جریان اصلی در جامعه ایجاد کرده است. از یک سو ارتقای تحصیلات برای دختران و پسران و از سوی دیگر بحث کنترل جمعیت. که خود بحث کنترل جمعیت مردم را متقاعد برای کاهش بعد خانوار می کند و همین امر، عامل اصلی تحولات و ظهور یک عقلانیت مدرن شد. امروزه در بحث خانواده مشکل در جهیزیه دادن و یا ندادن نیست بلکه منطق تحلیل ما عوض شده است چرا ازدواج کنم؟ اهمیت ازدواج چیست؟ و...
زیبایی نژاد افزود: در واقع یک عقلانیت جدید برای نسل های جدید به وجود آمده است. بطوریکه بر اساس این منطق، به راحتی طلاق پذیرفته می شود، کودک همسری مذموم و فرزندآوری زیاد زحمت تلقی می شود. به نظر من بایستی لایه های زیرین این مساله را تحلیل و تفسیر کنیم. جنگ موجود در دوران اخیر جنگ عقلانیت ها است. اگر در گذشته این جنگ اقتصادی بود الان به سبک زندگی و نوع زندگی افراد تبدیل شده است و اگر این روند ادامه پیدا کند دیگر خانواده بنیان مهم جامعه نخواهد بود بلکه سخیف ترین لایه زندگی هم خواهد بود.
فرهنگ از اقتصاد مهمتر است
سید محمد حسینی در خصوص اهمیت فرهنگ بر اقتصاد گفت: سیاست های کلان خانواده زیر مجموعه سیاست های فرهنگی قرار می گیرد. یکسری نقاط حساس و کلیدی دارد که اگر به آنها توجه نشود نمی توان به این سیاست ها پرداخت. رهبری در سخنرانی فروردین امسال در مشهد اعلام کردند که فرهنگ از اقتصاد هم مهمتر است. بنابراین بحث فرهنگ چیزی نیست که از آن غافل شد.
وی افزود: من سیاست های کلی نظام را بررسی کردم که ببینم چه تعداد از بخش ها و سیاست ها اجتماعی هستند. در بررسی ها مشخص شد اگر ۸۰۰ بخش و دستورالعمل سیاست داشتیم چیزی حدود ۲۵۰ و یا ۲۶۰ مورد بخش فرهنگی و اجتماعی بودند.
در خصوص سیاست های کلی چه اتفاقی افتاده است؟
حسینی در این خصوص گفت: مرحوم هاشمی رفسنجانی نگاهی به مجمع داشتند که اصل بر عدم مداخله مجمع بر کار دولت ها بوده است. حتی نظارت بر حسن اجرای کارها را هم در بر می گرفت. ایشان معتقد بودند بر اساس سیاست ها نباید نظارت جدی صورت بگیرد. در طی زمان تغییراتی به دلیل دستورات رهبری حاصل شد و به مرور این بحث ها اهمیت پیدا کرد.
وی افزود: چند نکته راجع به سیاست ها مهم است یکی از این نکات این است که باید جایگاه سیاست ها در جامعه مشخص شود. آیا این سیاست های کلی از قوانین مولوی است یا قوانین ارشادی. اگر قوانین ارشادی باشد دیگر الزامی نمی توان داشت که فلان دستگاه متولی اجرای این سیاست است یا چرا عمل نشده است.
حسینی افزود: نکته بعد این است که آیا سیاست ها را باید ذیل قوانین جاری اجرایی کنیم یا نه. باید مصوبات قانونی داشته باشند یا خیر؟ نسبت سیاست های کلی با قانون اساسی چیست؟ سیاست ها ذیل قانون اساسی تعریف می شوند یا فراتر از قانون اساسی؟
مساله دوم این است که اگر سیاست ها ارشادی باشند دیگر قانون گذاری ندارند. از طرفی باید سیاست ها جاری باشند. یعنی بر اساس سیاست ها باید قانون گذاری شود. بعد از تصویب جایگاه سیاست های کلان، سیاست های مرتبط با هر دستگاه باید احصا شود. این سیاست ها مرتبط با کدام وزارت خانه ها و معاونت ها است.
مساله سوم پس از مشخص شدن جایگاه سیاست ها این است که باید جهت اجرای سیاست ها مشخص شود. شاخص های فرهنگی باید در سیاست ها مشخص شود. ملاک ما در اجرا کردن این سیاست ها چیست؟
نکته چهارم بحث نظارت بر حسن اجرای سیاست ها است. در این مورد باید دقت کنیم اگر اتفاقی در دستگاهی بیفتد که مدعی اجرای سیاست ها است، آیا آن اتفاق بر اساس اعمال سیاست ها بوده است یا خیر؟ بنابراین این چهار نکته در بحث سیاست ها مهم است. در هر جایی این چهار مرحله انجام شد می توان گفت سیاست ها را می توان عملیاتی کرد.
خانواده مهمترین نهاد فرهنگی
حسینی در خصوص اهمیت خانواده و سیر توجه به خانواده در سیاست ها گفت: خانواده به عنوان مهمترین نهاد فرهنگی تعریف می شود و در همان سیاست های ابلاغی سال ۱۳۹۵ هم مساله محوریت خانواده در این سیاست ها اشاره شده است. سیاست های کلان خانواده از سال ۱۳۹۱ پیشنهاد و سیر تصویب را طی کرد و سال ۱۳۹۵ ابلاغ شد. بنابراین به این معنا نیست که سیاست های کلان در سال ۱۳۹۵ به رهبری اعلام و در همان زمان به دستگاه ها ابلاغ شد. نباید به سیاست ها اینگونه نگاه کرد. این سیاست ها از سال ۱۳۹۱ شروع و در سال ۱۳۹۵ ابلاغ شد. روی این سیاست ها کار بسیاری شده است. به نظر من خود سیاست ها هم نیاز به بازنگری دارند. سیر تغییرات مجمع و مدیران اجرایی سبب شدند سیاست ها هم از نظر شکلی متفاوت شوند.
اهمیت بحث آموزش و فرهنگ در جامعه
حسینی در خصوص اهمیت بحث آموزش و فرهنگ در جامعه گفت: دست جمهوری اسلامی در دو موضوع بسته است یک بحث فرهنگ و آموزش و دیگری در بحث اقتصاد است که مساله خانواده از جمله موضوعات ارشادی است که باید در قالب سیاست های کلان قرار گیرد. چون پایه و اساس یک جامعه بر اساس آن تنظیم می شود.
حسینی در نهایت افزود: به نظر من کلا باید سیاست های کلی به عنوان یک واحد درسی در دانشگاه تدریس شوند بخصوص در درس حقوق. اگر به عناوین درس حقوق نگاه کنیم می بینیم به سیاست ها چندان که باید توجه نمی شود. در حالی که توجه به این مسائل بسیار مهم است.