به گزارش «شيعه نيوز»، محسن روشن‌پژوه در نشست خبری خود در ارتباط با آخرین شیوع شناسی اعتیاد در کشور گفت: پیمایش ملی خانوار توسط سازمان بهزیستی کشور و ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام شد که نتایج آن مدتی قبل مشخص شده بود، اما به دلیل ملاحظاتی که وجود داشت، به عنوان مجری طرح منتظر شدیم تا ستاد مبارزه با مواد مخدر به عنوان مرجع انتشار اطلاعات و اخبار حوزه اعتیاد، نتایج این شیوع شناسی را منتشر کند.
وی ادامه داد: این پیمایش مانند تمام پیمایش‌هایی که در حوزه آسیب‌های ا جتماعی و اعتیاد در دنیا انجام می‌شود با مشکل کم گزارش دهی به علت قبح مسائلی همچون آسیب‌ها و اعتیاد روبه‌روست؛ این در حالی است که از طرف دیگر مواد مخدر در کشور ایران جرم محسوب می‌شود. بنابراین در این پیمایش تلاش کردیم تا از طریق روش "خوداظهاری” نتایجی را به دست آوریم که به واقعیت جامعه نزدیک‌تر باشد.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در ادامه با بیان اینکه در این پیمایش اگرچه با کم گزارش دهی مواجه بودیم، اما برای برآورد در جمعیت عمومی، روش پیمایش خانه به خانه یکی از بهترین الگوهای پیمایشی است، گفت: در هر بار اجرای پایلوت این طرح پرسش‌های اصلی را اصلاح کردیم تا به شکلی درآیند که مردم پاسخ بهتری به آن‌ها بدهند. این در حالی است که شرایط جنسی، سنی و شغلی افراد نیز در این پیمایش مد نظر قرار گرفت و تمام پاکت‌های پرسشنامه‌ها نیز بی‌نام و نشان توزیع شدند تا پرسشگران راحت‌تر پاسخ دهند.
روشن‌پژوه در ادامه با بیان اینکه در برخی از شهرهای کشور اجازه ورود به منزل افراد را داشتیم و در برخی از شهرها به هیچ عنوان این اجازه داده نمی‌شد، گفت: این پیمایش به طور کلی در یک جامعه آماری ۶۱ هزار نفری صورت گرفت؛ به طوری که استان‌های کشور را به سه دسته پرشیوع، کم شیوع و متوسط‌الشیوع تقسیم کردیم و حجم نمونه در هر استان بر اساس جمعیت و میزان شیوع اعتیاد در آن استان بود و پیمایش بر اساس ۳۰ هزار نقشه و ۲۰۰ پژوهشگر آغاز شد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه این طرح پژوهشی طی سال‌های ۹۴ تا ۹۵ انجام شد، تاکید کرد: در این پیمایش به سراغ برآورد اعتیاد نرفتیم، زیرا این کار به تشخیص روانپزشک نیاز دارد و هدف ما در این پژوهش، برآورد مصرف در طول سال گذشته، ماه گذشته، هفته گذشته و تجربه یک بار مصرف (طول عمر) بود.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در ادامه درخصوص نتایج این پژوهش تصریح کرد: از ۵۳ میلیون نفر افراد بین ۱۵ تا ۶۴ سال کشور، ۲۴٫۶ درصد به صورت خودسرانه مصرف داروهای اعتیادآور و مسکن در هفته گذشته داشته‌اند. همچنین بر اساس این پیمایش ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر از افراد، دارای مصرف مستمر مواد مخدر در هفته و ماه گذشته بودند.
وی درخصوص مصرف مواد مخدر در طول عمر تصریح کرد: وقتی مصرف مواد در طول عمر محاسبه می‌شود یعنی فرد حداقل در تمام طول عمر خود یک بار تجربه مصرف مواد مخدر را داشته باشد که البته منظور از آن اعتیاد نیست و این نوع مصرف شامل مصرف تفننی و آزمایشی است که به این ترتیب ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال کشور تجربه یک بار مصرف مواد مخدر را داشته‌اند که از این تعداد ۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر مصرف مستمر (هفته گذشته، ماه گذشته) داشته‌اند.
به گفته روشن‌پژوه، عدم پاسخگویی در این پژوه کمتر از ۵ درصد بوده است اما راستی‌آزمایی درخصوص صحت اظهارات افراد صورت نگرفته است و به طور کلی نتایج این پیمایش با واقعیت بسیار نزدیک است.
مصرف مواد محرک در میان مصرف‌کنندگان مستمر مواد مخدر همچنان بالاست
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در ادامه افزود: بر اساس نوع مواد مصرفی در مصرف کنندگان مستمر (۲ میلیون و ۸۰۸ هزار نفر) خانواده تریاک در رتبه اول، حشیش و گل در رتبه دوم و محرک‌ها مانند شیشه در رتبه سوم قرار دارند.
روشن‌پژوه در ادامه عنوان کرد: بر اساس نوع مواد مصرفی، مصرف کنندگانی که در طول عمر به صورت تفننی و یا آزمایشی تجربه مصرف داشته‌اند، بیشتر ماده مصرفی همچنان تریاک بوده و شیشه و کریستال در رتبه دوم قرار دارد و خانواده حشیش، گل و ماری‌جوآنا نیز در رتبه سوم قرار می‌گیرند.
به گفته وی ۵۳٫۲ درصد از مصرف کنندگان تفننی و آزمایشی مواد مخدر که حداقل تجربه یک بار مصرف داشته‌اند، ۵۳٫۲ درصد تریاک، ۶٫۵ درصد حشیش و ۷٫۱ درصد هروئین مصرف می‌کنند.
وی در ادامه تاکید کرد: بنابراین مصرف مواد محرک هنوز هم در میان مصرف کنندگان مواد بالاست و نباید فریب آن را بخوریم که مصرف شیشه در جامعه کم شده است؛ به طوری که مصرف شیشه در میان کسانی که مصرف تفننی دارند، همچنان در صدر است و نباید از این مسئله غافل شویم.
تغییر الگوی اعتیاد از "شیشه” به "گل”
پدیده چندمصرفی مواد مخدر
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در ادامه به تغییر الگوی مصرف در کشور اشاره کرد و گفت: در حال حاضر با تغییر الگوی مصرف از شیشه به حشیش (گل) مواجهیم و آنچه باعث شده مصرف خانواده حشیش و ماری‌جوآنا بیشتر گزارش شود، این نیست که شیشه از مصرف افراد حذف شده است، بلکه حشیش نیز به مواد مصرفی قبلی آن‌ها اضافه شده است و در حال حاضر با پدیده چند مصرفی روبه‌رو هستیم.
روشن‌پژوه در ادامه به تشریح وضعیت مصرف گل در کشور پرداخت و گفت: مصرف کنندگان گل ۸۵ درصد مرد بوده که اغلب مردان مجرد هستند و تحصیلات آن‌ها کمتر از دیپلم و یا دیپلم است و حدودا ۳۰ درصد آن‌ها بیکار هستند.
وی ادامه داد: ۱۴٫۸ درصد از کسانی که گل مصرف می‌کردند دانشجو هستند و ۳٫۷ درصد از مصرف کنندگان گل نیز دانش‌آموزان در حال تحصیل هستند.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: ۵۱٫۹ درصد از مصرف کنندگان گل بین سن ۱۵ تا ۲۹ سال قرار دارند.
به گفته وی متاسفانه مصرف کنندگان گل همزمان مصرف قلیان، سیگار، مواد محرک و مشروبات الکلی را نیز تجربه می‌کنند؛ به طوری که ۸۰ درصد مصرف کنندگان گل مصرف همزمان مشروبات الکلی نیز داشته‌اند.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور افزود: مصرف مواد محرک مانند گل، رفتارهای پرخطر جنسی محافظت نشده را نیز بیشتر می‌کند؛ به طوری که مصرف گل به همراه تزریق یک ماده مخدر دیگر ۳۴٫۹ درصد گزارش شده است.
روشن‌پژوه درخصوص انگیزه مصرف مواد از سوی افراد ادامه داد: درصد بسیار زیادی از افراد مصرف کننده گل عدم تفریح و تفنن را علت مصرف خود اعلام کرده‌اند که ۳۳٫۸ درصد را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که ۱۹ درصد از مصرف کنندگان گل نیز به خاطر جلب توجه و ۱۷ درصد نیز به خاطر مواجهه با مشکلات زندگی اقدام به مصرف این مواد کرده‌اند. ۸۴٫۶ درصد از مصرف کنندگان گل و ۱۵٫۴ درصد از مصرف کنندگان آن زنان هستند.
روشن‌پژوه در ادامه با هشدار نسبت به آنکه الگوی غالب مصرف مواد مخدر در کشور چند مصرفی شده است، گفت: ۳۰٫۵ درصد از افرادی که برای اولین بار مصرف را تجربه کرده‌اند، دو مصرفی بوده‌اند. ۱۵ درصد سه مصرفی، ۸ درصد چهار ماده‌ای و ۵ درصد پنج ماده‌ای بوده است. این در حالی است که افرادی که به طور مستمر مواد مصرف می‌کنند نیز (۲ میلیون ۸۰۸ هزار نفر) ۵ درصد سه ماده‌ای بوده که ۱۴۰ هزار نفر را شامل می‌شود.
وی در خصوص وضعیت تزریق در کشور نیز اظهار کرد: در حال حاضر برنامه‌های گسترده‌ای جهت کاهش آسیب در کشور اجرا کرده‌ایم که باعث کنترل اچی آی وی مثبت در کشور شده است. با این حال در این پیمایش دیدیم که حدود ۴٫۷ درصد افراد مصرف کنندگان تجربه تزریق را داشتند.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور افزود: درصد قابل توجهی از کسانی که تجربه تزریق دارند، تزریق غیر بهداشتی با سرنگ‌های دست دوم را تجربه می‌کنند (تزریق مشترک) به طوری که فقط ۳۷٫۶ درصد سرنگ نو مصرف کردند و ۶۲٫۴ درصد سرنگ غیر استریل و مشترک داشتند.
روشن‌پژوه ادامه داد: با وجود گسترش بیش از ۸۰۰۰ مرکز درمان اعتیاد در کشور فقط ۱۳٫۸ درصد از مصرف کنندگان مواد مخدر تجربه درمان جایگزین با متادون یا بوپرنورفین را دارند و از درمان‌های رسمی استفاده کردند.
سن شروع اعتیاد در زنان به کمتر از ۳۰ سال رسید
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور گفت: بر اساس پیمایش ملی اعتیاد فقط ۳٫۸ درصد از مصرف کنندگان زن تحت پوشش درمان اعتیاد هستند که این مسئله نشان دهنده ملاحظات فرهنگی و اجتماعی زنان در گزارش اعتیادشان است و نشان می‌دهد که باید درمان اختصاصی زنان را در جامعه افزایش دهیم؛ زیرا اکنون درمان در این گروه بسیار سخت است و به علت ملاحظات اجتماعی برای درمان مراجعه نمی‌کنند و الگوهای درمان آن‌ها نیز محدود است.
روشن‌پژوه ادامه داد: حدود ۲٫۳ درصد از زنانی که تجربه مصرف مواد داشته‌اند، تزریق را نیز تجربه کرده‌اند؛ این در حالی است که ۷۵ درصد آن‌ها از سرنگ نو و استریل استفاده کردند و ۲۵ درصد تجربه تزریق مشترک داشتند.
وی درخصوص نوع ماده مصرفی در زنان نیز تصریح کرد: تریاک بیشترین ماده مصرفی در زنان است و پس از آن شیشه بوده و سوخته تریاک در رتبه سوم قرار دارند. به این ترتیب مصرف مواد مخدر در میان زنان در رتبه اول است.
روشن‌پژوه افزود: میانگین مصرف در جامعه زنان تغییری نکرده و نمی‌توانیم بگوییم اعتیاد جوان‌تر شده، بلکه سن شروع مصرف مواد مخدر در دهه ۱۵ تا ۲۹ سال تغییر کرده و زنان در این گروه سنی بیشتر به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا کرده‌اند.
وی تصریح کرد: در واقع سن شروع مصرف در زنان کمتر از ۳۰ سال، کاهش یافته است و میانگین کلی سن شروع مصرف مواد در کشور ۲۴٫۳ سال است و تجربه افراد مصرف کننده در مردان ۲۴٫۱ سال و در زنان ۲۶٫۲ سال است.
روند افزایشی میل مصرف مواد در زنان جوان
به گفته معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، میانگین سن شروع مصرف در مردان و زنان خیلی متفاوت نیست، اما قبح مصرف در زنان جوان کمتر شده و آمار مصرف آن‌ها به مردان نزدیک‌تر شده است و میل به مصرف در زنان جوان در حال افزایش است.
وی درخصوص وضعیت پروتکل‌های درمانی برای موادی همچون، گل، گراس و ماری‌جوآنا نیز گفت: در حال حاضر درمان حشیش، گل و… درمان‌های غیر دارویی است و پروتکل‌های روان‌درمانی به صورت جداگانه برای آن‌ها ارائه می‌شود، اما درمان دارویی برای آن‌ها وجود ندارد و داروهای تجویز شده نیز فقط برای عوارض جانبی این مواد تجویز می‌شود و در واقع علامت‌درمانی برای آن‌ها صورت می‌گیرد. اما برای کاهش وابستگی فرد به این مواد، مداخلات به صورت روان‌درمانی است.