به گزارش «شیعه نیوز»، سیزدهم شهریور سال جاری بود که سیاست‌های کلی خانواده از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد، در بند ۱۶ این سیاست‌ها بر اهمیت فرزندآوری و سلامت آن در جهت برخورداری از جامعه جوان، سالم، پویا و بالنده تأکید شد.
پیش از این نیز در اردیبهشت سال ۹۳ در سیاست‌های کلی جمعیت به منظور توجه به پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیت کنونی کشور به عنوان یک فرصت و امتیاز؛ و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در سال‌های گذشته از سوی معظم‌له ابلاغ و در بندهای ۱، ۲ و ۳ بر اهمیت فرزندآوری، سلامت نوزادان و مادران تأکید شد.
تکرار مقوله فرزندآوری و سلامت آن در ۲ سیاست بالادستی نشان از اهمیت این مقوله و هم افزایی برای تأثیر گذاری بیشتر دارد: در این راستا محمد اسحاقی، معاون برنامه‌ریزی شورای عالی انقلاب فرهنگی به ایکنا می‌گوید سیاست‌های جامع و کلی که به موضوع‌های استراتژیک توجه دارد باید با دیگر سیاست‌ها هم افزا بوده و در جهت اهداف مختلف یکدیگر را حمایت کنند، در این راستا تا کنون سیاست‌های کلی سلامت با محیط زیست، جمعیت و خانواده هم افزا هستند. به همین دلیل مبحث مربوط به فرزندآوری و تعالی جمعیت در سیاست‌های کلی خانواده نیز تکرار شده است.
وی همچنین به دلیل توجه دوباره به فرزندآوری در سیاست‌های کلی خانواده پرداخت و افزود: وقتی می‌خواهیم به موضوع خانواده نگاه کنیم و سیاستی جامع و همه جانبه در رابطه با آن طراحی کرد باید به مسأله تداوم نسلی، فرزندآوری و سلامت باروری نیز توجه کرد چرا که موضوع بقای جامعه انسانی که خانواده یکی از ستون‌های آن است به تداوم نسلی مرتبط است که در بند آخر سیاست‌های کلی خانواده نیز این موضوع به درستی دیده شده است.
عدم برآورده شدن انتظارات در حوزه فرزندآوری در نتیجه بی‌توجهی به قوانین/ ابهام برخی مسئولان
وی یکی دیگر از دلایل توجه به این موضوع را عدم برآورده شدن انتظارات در این رابطه می‌داند و می‌گوید: هر چند ما سیاست‌های مربوط به فرزندآوری و جمعیت را داریم اما علی رغم همه تأکیدات باید تلاش بیشتری برای اجرایی شدن آن صورت پذیرد چرا که آن انتظاری که از همه دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی و اقتصادی کشور در حوزه جمعیت بود تا وظایف خود را به خوبی عملیاتی کنند به علل و عوامل مختلف برآورده نشد. آوردن بندی در رابطه با موضوع فرزندآوری و سلامت باروری در سیاست‌های کلی خانواده می‌تواند به نحوی تأکید مجدد بر اهمیت موضوع بوده و اینکه باید به مسأله جمعیت در سیاست‌های کلی خانواده نیز پرداخته شود.
در این رابطه زهره الهیان نماینده پیشین مجلس و عضو شورای مرکزی بسیج جامعه پزشکی نیز بر نظر اسحاقی صحه گذاشته و در گفت‌وگو با ایکنا اظهار می‌کند: متأسفانه برخی از مسئولان در رابطه با مقوله جمعیت هنوز ابهام داشته و باید این دیدگاه‌ها با ارائه آمارها اصلاح شوند در غیر این صورت در آینده دچار مشکلات زیادی می‌شویم
محمد حسین قربانی، نایب رئیس کمسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نماینده آستانه اشرفیه همچون الهیان بر موضوع آمار پافشاری کرده و می‌گوید: جمعیت، مؤلفه اصلی توسعه هر کشور است؛ نرخ رشد جمعیت در دهه ۷۰ جمعیت ۲,۳ و ۲.۴ بود که این نرخ در ابتدای دهه ۹۰ به ۱.۲ رسید، متأسفانه آمار از این هم کمتر بوده و این برای ما پرسش برانگیز است.
از سوی دیگر سلمان خدادادی رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی همچون اسحاقی بر مسأله عدم اجرای قوانین در حوزه فرزندآوری تأکید دارد و به ایکنا توضیح می‌دهد: مهمترین مشکل ما در راستای عمل به این سیاست‌ها خلاء قوانین نیست بلکه عدم اجرای قوانین در حوزه جوانان، تقویت بنیان خانواده و فرزندآوری است.
مجلس در انباشت قوانین وارد نشود/ ضرورت فعال شدن کمیسیون‌ها
وی تصویب قوانین جدید را چاره‌ساز نمی‌داند و می‌گوید: در اجرای قوانین من نمی‌گویم که مجلس نباید به صورت جزئی وارد شده و به قوانین کلی اکتفا کند، بلکه می‌گویم ما قانون را تصویب کردیم اما تا زمانی که اجرا نشود هیچ فایده‌ای نخواهد داشت، لذا مجلس نمی‌بایست در انباشت قوانین متعددی که اجرا نمی شود وارد شود، بلکه باید در جهت اجرای قانون پافشاری کرده و کمیسیون‌های خود را فعال کند.
نگرانی از وضعیت جمعیت به واسطه پایین ماندن رشد فرزندآوری
کنترل جمعیت در دهه هفتاد و هشتاد به واسطه رشد خیره کننده آن در دهه شصت شمسی، بسیاری از صاحب نظران و سیاست‌مداران همچنین متخصصان حوزه بهداشت و جمعیت را از آینده نگران کرد چرا که جمعیت جوان کنونی به سرعت در حال پا گذاشتن به میان سالی و متعاقبا سالمندی بوده و این امر نیروی کار را پایین آورده و در پی آن انواع مشکلات اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و سلامت را در پی خواهد داشت.
ناصر سیم فروش رئیس انجمن اورولوژی ایران در این رابطه به ایکنا گفت: این پیر شدن جمعیت بزرگترین تهدید برای موجودیت جامعه ایرانی است چنانکه برخی از مسئولان کشورهای غربی مانند برلوسکونی نخست وزیر سابق ایتالیا بر این امر صحه گذاشته و گفته بودند جامعه ایران را اگر به حال خود وا گذارید به دلیل پیری از بین می‌رود.
زهره الهیان نیز نگرانی خود از این موضوع را پنهان نکرده و اظهار می‌کند: چنانچه وضعیت فرزندآوری آوری و جمعیت اصلاح نشود در آینده دچار مشکل سالخوردگی جمعیت و دیگر مشکلات اجتماعی، اقتصاد و امنیتی می‌شویم.
همچنین همایون هاشمی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ضمن یادآوری وظایف وزارتخانه‌های بهداشت و رفاه در این حوزه به ایکنا می‌گوید: عدم اجرای برنامه‌های مربوط به فرزندآوری ممکن است منجر به ایجاد یک سری مشکلات امنیتی شود به همین دلیل نهادی مانند وزارت کشور نیز در این راستا باید ورود کرده و سهم بگذارد.
سیاست‌های تشویقی و آسیب‌شناسی برنامه‌های پیشین راه مقابله تهدیدات
اگرچه بسیاری از افرادی که نگران رشد کنونی جمعیت بوده و نسبت به عدم اجرای قوانین در حوزه فرزندآوری ابراز نگرانی می‌کردند اما همین افراد بر ایجاد مشوق‌ها و آسیب‌شناسی قوانین پیشین تأکید داشته و این امر بر رشد جمعیت مؤثر می‌دانند.
هاشمی با بیان این که برای ازدیاد و سلامت فرزند آوری نیاز به یک همت که از آموزش عمومی منتج می‌شود، وجود دارد عنوان کرد: مباحث اجتماعی پیش از هر چیزی نیاز به یک آگاه‌سازی جمعی و عمومی دارد این برنامه‌ها باید در قالب برنامه‌های محله محور در شهرها محور از سوی شهرداری‌ها، سمن‌ها و نخبگان محلی صورت بگیرد.
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی بیان کرد: پیشنهاد من به دولت این است که کارگروهی را تشکیل داده و به بررسی کارهای انجام شده، موانع و خلاءهای قانونی همچنین اقدامات پیش رو بپردازد تا هر چه زود‌تر بتوان بندهای این سیاست‌ها را در حوزه فرزندآوری اجرا کرد. همچنین دولت باید بیشتر کارها و برنامه‌های اجرایی را به عنوان لایحه به مجلس ارائه دهد تا مجلس نیز بتواند بسترهای قانونی را برای آن فراهم کند.
قربانی نایب رئیس کمیسیون بهداشت می‌گوید: من بر این باورم جمعیت و فرزندآوری را نمی‌توان با بخشنامه، قانون و دستورالعمل ترویج داد چراکه باید بسته‌های حمایتی را برای خانواده‌ها در نظر گرفته و بسترهای لازم برای اشتغال و رفاه را فراهم کرد تا اراده‌ای که به وسیله دو سیاست کلی جمعیت و خانواده به وجود آمده است را هدایت و مدیریت کرد.
وی می‌افزاید: بدنه دولت باید بسترهای حمایتی و رفاهی را تأمین کرده؛ مجلس نیز نقش قانون‌گذاری را ایفا کند تا بتوان سیاست‌های ابلاغی خانواده در امر فرزندآوری و سیاست‌های کلی جمعیت را اجرا کرد.
عباسعلی پوربافرانی دیگر عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز به ایکنا می‌گوید: یکی از برنامه‌هایی که در دستور کار کمیسیون بهداشت و درمان مجلس قرار دارد تدوین سیاست‌ها و طرح‌های تشویقی در راستای تقویت فرندآوری است.با اتخاذ برنامه‌های تشویقی جمعیت کشور همچنان جوانی و پویایی خود را حفظ می‌کند.
وزارت بهداشت و نقشی که بر عهده اوست
یکی از وزارتخانه‌هایی که نقشی پررنگ در اجرای دو سیاست کلی خانواده و تعالی جمعیت دارد وزارت بهداشت است؛ در این راستا وزارت بهداشت مسئول فراهم کردن بسترهای مناسب برای سلامت باروری و مادران باردار و فرزندآوری دارند.
محمد اسماعیل مطلق، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت وزارت بهداشت که مسئولیت اجرای سیاست‌کلی سلامت در امر خانواده و جمعیت در این وزارت بر عهده اوست به ایکنا می‌گوید: بند ۲ سیاست‌های ابلاغی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و حمایت از زوج‌های جوان و توانمندسازی آنان در تأمین هزینه‌های زندگی و تربیت نسل صالح وکارآمد عنوان شده است که مسئولیت بسیاری از این اهداف مستقیما به وزارت بهداشت واگذار شده است.
وی می‌افزاید: از سوی دیگر در بند ۴ سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه سلامت خانواده بر ایجاد نهضت فراگیر ملی برای ترویج و تسهیل ازدواج موفق و آسان برای همه دختران و پسران و افراد در سنین مناسب ازدواج، تشکیل خانواده و نفی تجرد در جامعه با وضع سیاست‌های اجرایی، قوانین و مقررات تشویقی، حمایت و فرهنگ‌سازی و ارزش گذاری به تشکیل خانواده متعالی بر اساس سنت الهی تأکید شده است که در این حوزه وزارت بهداشت مسئولیت‌های متعددی دارد.
مطلق همچنین با بیان اینکه از زمان ۳۱ اردیبهشت ۹۳ که سیاست‌های جمعیتی اعلام شد وزارت بهداشت با همکاری سایر ارگان‌ها تا ۷ خرداد برنامه‌هایی را در نظر گرفت، مسائلی مانند سبک زندگی، مراقبت مادر از خود، نمایشگاه سلامت جمعیت، آموزش قبل از ازدواج، بحث ناباروری و آموزش و تشویق زایمان طبیعی از جمله برنامه‌های است که وزارت بهداشت انجام داد.
وی یادآور شد: پیش از اجرای سیاست‌های کلی جمعیت فاصله بین ازدواج تا فرزندآوری بیش از سه سال بود، این مسئله ناهنجاری‌های را به وجود آورد از سوی دیگر فرزندآوری پس از فرزند اول نیز بیش از ۵ سال بود که این نیز چالشی به علاوه چالش اولیه دیگر بود، یکی از موارد دیگر پیش از اجرای سیاست‌ها میزان بالای سزارین در بود که میزان آن ۶,۵ تا ۱۰ درصد کاهش یافته و به همین اندازه میزان زایمان طبیعی افزایش یافته است. در حال حاضر۲۰ درصد زوج‌های کشور نابارور هستند کهروی آموزش و پیشگیری از ناباروری کار کرده‌ایم و ناباروری و شیوه زندگی، آندومتریوز و ناباروری سن و ناباروری را در مسئله آموزش‌های خود لحاظ کرده‌ایم.
همچنین محمد آقاجانی معاون درمان وزیر بهداشت نیز در گفت‌وگو با ایکنا عنوان کرد: در حوزه درمان اقدامات اساسی خود را با کنترل میزان سزارین آغاز کردیم چرا که اگر سزارین بی‌مورد بوده و ضرورت طبی نداشته باشد می‌تواند سلامت مادر و کودک را به خطر انداخته و میزان باروری را کاهش دهد.همچنین زایمان طبیعی رایگان شده و تعرفه آن برای پزشکان بیش از سزارین شد به همین دلیل بسیاری از پزشکانی که به عمل سزارین تمایل داشتند تشویق شدند تا به فرزندآوری مادران از طریق زایمان طبیعی کمک کنند. از سوی دیگر بر روی درمان ناباروی تمرکز کرده و ۸۰ از خدمات آن را تحت پوشش بیمه بردیم. ترویج زایمان بدون درد، تأسیس واحدهای زایشگاه و توانمندسازی مادران باردار از جمله دیگر اقدامات وزارت بهداشت بود.
رضایت مجلسی‌ها از عملکرد وزارت بهداشت در اجرای سیاست‌های کلی خانواده و جمعیت
قربانی نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس ضمن ابراز رضایت از عملکرد وزارت بهداشت در این حوزه می‌گوید: این وزارتخانه در این حوزه عملکرد بسیار مناسبی داشته ضمن اینکه نمی‌توان موضوع فرزندآوری و تعالی جمعیت و خانواده را تنها به یک وزارتخانه یا نهاد محدود کرد چرا که باید تمامی سیستم‌های دولتی و حاکمیتی باید درگیر این موضوع شوند.
هاشمی نیز با همکار خود همنظر است و عنوان می‌کند: در این حوزه کارهای بسیار خوبی به ویژه از سوی وزارت بهداشت در زمینه بهداشت و سلامت باروی شده؛ اما آن چیزی که مجلس به عنوان قانون‌گذار ناظر شاهد آن است عدم موفقیت در رسیدن به نرخ جایگزین رشد است؛ که باید برای آن دلایل دیگری پیدا کرد.
خوش‌بینی در عین نگرانی
با ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیتت و پس از آن خانواده و تأکید مجدد بر امر فرزندآوری اقدامات بسیاری برداشته شد اگرچه وزارت بهداشت و دیگر نهادها تلاش‌هایی را انجام دادند تا بسترهای لازم فراهم آید اما هنوز به نرخ جایگزینی رشد جمعیت که ۲,۱ است نرسیده که این امر موجب نگرانی بسیاری از کارشناسان و سیاستمدارن شده است.
علی رغم همه این نگرانی‌ها ناصر سیم فروش، پیر اورولوژی و استاد قرآن و عترت فرهنگستان علوم پزشکی همچنان خوشبین است و می‌گوید: خوشبختانه در حال حاضر با هشداری که رهبر معظم انقلاب دادند تا حدودی وضعیت موالید رو به بهبود بوده و چشم انداز بهتری را نسبت به چند وقت پیش ترسیم می‌کند.