شیعه نیوز»، در سال‌های اخیر، قزاقستان مرکز بحث‌های داغ در مورد اینکه آیا دختران باید در مدارس حجاب داشته باشند یا خیر، بوده است. از یک طرف، مقامات از حفاظت از سکولاریسم و حاکمیت کشور صحبت می‌کنند و از سوی دیگر، نمایندگان جوامع مسلمان، ممنوعیت حجاب را نقض حقوق و آزادی‌های خود می‌دانند.
به گزارش «شیعه نیوز»، در سال‌های اخیر بحث درباره اجازه پوشیدن حجاب و روسری توسط دختران در مدارس قزاقستان به‌شدت داغ شده است؛ هم‌اکنون نیز، پس از تصمیم دادگاه عالی در مورد دانش‌آموزی که به دلیل پوشیدن روسری از مدرسه محروم شده بود، بحث‌های زیادی در فضای مجازی در جریان است. این بحث‌ها در یک کشور سکولار چه دلیلی دارند و لباس مذهبی چه پیامدهایی ممکن است داشته باشد؟
رسانه‌ها با سرعت به تصمیم دادگاه عالی واکنش نشان دادند و تیترهایی مانند «طرفداران پوشیدن روسری در مدارس قزاقستان به پیروزی رسیدند» و «حالا می‌توان با روسری به مدرسه رفت» را منتشر کردند.
اما یک روز بعد، دادگاه عالی در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که هیئت قضایی امور اداری دادگاه عالی به موضوع قانونی بودن پوشیدن روسری در مؤسسات آموزشی نپرداخته است.
در بیانیه دادگاه آمده است: هیئت قضایی تجدیدنظر، تنها عدم اجازه مدرسه به دانش‌آموز برای حضور در کلاس‌ها را غیرقانونی تشخیص داده، زیرا حق آموزش یکی از حقوق اساسی شهروندان قزاقستان است.
در این بیانیه تصریح شده است که والدین موظف به رعایت اساسنامه مدرسه و الزامات لباس فرم هستند.
داستان روسری سفید
دینا عمارووا، مادر دانش‌آموز کلاس پنجمی، از مدرسه شماره ۳ شهر آکسای و گومار اجیگالیف مدیر آن شکایت کرده بود. دلیل شکایت این بود که دخترش، صفیة اساتای، از اول تا هشتم نوامبر ۲۰۲۳ به دلیل پوشیدن روسری «مطابق با اعتقاداتش» به مدرسه راه نیافت. مادر چندین بار به مدیریت مدرسه مراجعه کرد تا مانع از محدود شدن حق تحصیل فرزندش شود، اما نتیجه‌ای نگرفت.
دادگاه بدوی درخواست زن را رد کرد. او در اعتراض به این حکم توضیح داد که روسری دخترش یک نماد مذهبی نیست، بلکه یک پوشش سر ملی به نام کیمشک (کلاه زنان متأهل) است. اما هیئت قضایی مشخص کرد که روسری سفید معنای مذهبی دارد و پوشیدن آن نقض مقررات لباس فرم اجباری است. در نهایت، عدم اجازه حضور در کلاس‌ها قانونی تشخیص داده شد.
صلیب و کیپا
در اینجا به استدلال‌های بسیار مبهمی می‌رسیم که چه چیزی را می‌توان عنصر لباس مذهبی یا ویژگی‌های آن دانست. مثلاً آیا صلیب برای دانش‌آموز مسیحی یا کیپا برای پسر یهودی نیز به همین دسته تعلق دارد؟
یا تصور کنید که پوشیدن روسری مجاز شود، اما در کلاس‌های تربیت بدنی که پوشیدن روسری مناسب نیست یا در کلاس‌های موسیقی و نقاشی، چه باید کرد؟
یا اینکه والدین یا خود دانش‌آموزانی که با دانش‌آموزان محجبه مخالف هستند یا طرفداران لباس مذهبی با استدلال‌هایی مانند «این دختر خوب است، حجاب دارد، اما آن دختر بد است، حجاب ندارد» چه خواهند کرد؟
در این زمینه، تقابل آشکار «ما» و «آنها» وجود دارد که به تفرقه اجتماعی و درگیری منجر می‌شود. مقامات از لزوم محافظت از ماهیت سکولار دولت صحبت می‌کنند و جوامع مسلمان بر این باورند که این ممنوعیت حقوق و آزادی‌های آنها را نقض می‌کند.
علاوه بر این، هویت مذهبی برجسته می‌تواند بر فرآیندهای سیاسی تأثیر بگذارد. در برخی جوامع، دین به نیروی محرکه‌ای برای شکل‌دهی سیاست‌ها و قوانین تبدیل می‌شود. این امر اغلب به تقویت دیدگاه‌های افراطی و مبارزه برای قدرت منجر می‌شود که ارزش‌های دموکراتیک و عدالت را تضعیف می‌کند. هنگامی که اعتقادات مذهبی با حقوق و آزادی‌های مدنی در تضاد باشد، معضلات اخلاقی جدی ایجاد می‌شود.
حداکثر سه رنگ
موضع رسمی دولت قزاقستان این است که پوشیدن حجاب در مدرسه ممنوع است، زیرا این امر با مقررات لباس فرم مغایر است. در وب‌سایت دولت آمده است که هر عنصر جداگانه می‌تواند تبلیغ یک مذهب تلقی شود و در قزاقستان همه ادیان برابر هستند و به هیچ یک از آنها برتری داده نمی‌شود.
بر اساس دستورالعمل قبلی، دانش‌آموزان باید لباس فرم کلاسیک با رنگ‌های یکدست و حداکثر سه رنگ بپوشند.
وضعیت در کشورهای همسایه
موضوع حجاب در ازبکستان نیز مدت‌هاست مطرح است؛ شرزود شرماطوف، رئیس وزارت آموزش و پرورش جمهوری ازبکستان گفت: با توجه به درخواست‌های بسیاری از والدین و با در نظر گرفتن ارزش‌های ملی ما، به عنوان استثنا و جدا از مصوبه (که لباس فرم مدرسه، از جمله ممنوعیت پوشیدن روسری و نمادهای مذهبی در مدرسه را تعیین می‌کند)، قصد داریم به دختران اجازه دهیم که در مدرسه روسری و تیلپای سفید یا روشن بپوشند؛ در عین حال روسری باید از پشت بسته شود.
این در صورتی است که الزامات لباس فرم واحد اجباری در کشور همسایه لغو نشده است. شرزود شرماطوف از معلمان خواست مانعی برای دخترانی که می‌خواهند با لباس‌های مطابق با سنت‌های ملی به مدرسه بروند، ایجاد نکنند.
وی افزود: ما یک کشور سکولار هستیم. آموزش و پرورش و دین از هم جدا هستند. تصمیم اتخاذ شده نباید به گونه‌ای دیگر تفسیر شود. یک دختر با روسری نباید به دختر دیگری فشار بیاورد.
امروزه موضوع پوشیدن روسری در مدارس ازبکستان توسط مدیریت هر مدرسه به صورت مستقل برنامه‌ریزی می‌شود. با این حال، پوشیدن حجاب در مدرسه ممنوع است.
تیلپا در تاجیکستان؛ موافق و مخالف
تابستان امسال، پارلمان تاجیکستان پوشیدن «لباس‌هایی که با فرهنگ ملی مغایر است» را ممنوع کرد. اگرچه در این قانون به طور مستقیم به این لباس اشاره نشده، اما کارشناسان معتقدند که منظور لباس‌های زنان مسلمان است.
پیش از آن، طبق گزارش آسیاپلاس، اجبار دانش‌آموزان دختر به پوشیدن تیلپا در مدارس پایتخت باعث ایجاد نارضایتی شده بود. برخی از والدین بر اهمیت فرهنگی تیلپا و محافظت از سر در برابر گرما تأکید می‌کردند، در حالی که برخی دیگر از این موضوع ناراضی بودند و می‌گفتند تیلپا برای فرزندانشان ناراحت‌کننده است.
پیش‌تر وزارت آموزش و پرورش تاجیکستان مقرراتی را برای لباس دانش‌آموزان پسر و دختر منتشر کرده بود. بر اساس این مقررات، دختران مجاز به پوشیدن حجاب، شلوار جین تنگ و پاره، دامن کوتاه و تنگ، بیش از یک گوشواره در هر گوش و آرایش غلیظ نیستند. پوشیدن روسری و کلاه ملی مجاز است و همچنین خالکوبی و پوشیدن تی‌شرت‌هایی با تبلیغات یا نمادهای دولتی سایر کشورها ممنوع است.
یک ماه پیش در شبکه‌های اجتماعی قرقیزستان خبری مبنی بر اجباری بودن برداشتن روسری از سر دانش‌آموزان برخی مدارس منتشر شد، اما وزارت آموزش و پرورش قرقیزستان این خبر را تکذیب کرد.
موضع وزارت آموزش و پرورش قزاقستان
وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده است که موضوع الزامات لباس فرم مدارس مدت‌هاست مشخص شده و قوانین آن مطابق با قانون آموزش و پرورش تدوین شده است.
در این اطلاعیه آمده است: حجاب یک لباس مذهبی است و این نوع پوشش با الزامات ذکر شده مطابقت ندارد. علاوه بر این، والدین باید در درجه اول به کیفیت آموزش فرزندان خود و رشد شخصیتی آنها توجه کنند.
هویت مذهبی
حجاب و روسری به طور کلی با اسلام مرتبط هستند و می‌توانند به عنوان نشانه‌ای آشکار از هویت مذهبی تلقی شوند. در حالی که صلیب یا نمادهای دیگر ممکن است کمتر قابل توجه یا کمتر تحریک‌آمیز به نظر برسند.
هویت مذهبی برجسته می‌تواند هم جنبه‌های مثبت و هم منفی داشته باشد. از یک سو، دین بخش مهمی از میراث فرهنگی است و به حفظ سنت‌ها و آداب و رسوم کمک می‌کند. بسیاری از افراد از طریق دین معنا و هدف زندگی خود را پیدا می‌کنند که می‌تواند به آنها آرامش و رضایت خاطر بدهد.
از سوی دیگر، هویت مذهبی برجسته می‌تواند به تبعیض، تعصب و حتی خشونت علیه افرادی با اعتقادات متفاوت منجر شود. تفاوت‌های مذهبی می‌تواند شکاف‌های اجتماعی را عمیق‌تر کند و به درگیری بین گروه‌های مختلف منجر شود.
هویت مذهبی بیش از حد برجسته می‌تواند باعث عدم تحمل نسبت به دیدگاه‌ها و سبک زندگی‌های دیگر شود. افرادی که هویت مذهبی قوی دارند ممکن است توسط دیگران مورد قضاوت یا سوء تفاهم قرار گیرند.
این موارد بسته به کشور و فرهنگ متفاوت است و باید تفاوت‌های فردی در درک دین و تأثیر آن بر زندگی افراد را در نظر گرفت.
ماده اول قانون اساسی قزاقستان
در ابتدای قانون اساسی قزاقستان آمده است: جمهوری قزاقستان خود را یک کشور دموکراتیک، سکولار، قانونی و اجتماعی اعلام می‌داند که بالاترین ارزش‌های آن انسان، زندگی، حقوق و آزادی‌های او است. بر اساس این اصل، هر فرد مذهبی می‌تواند از حقوق و آزادی‌های خود دفاع کند، اما نباید فراموش کرد که در کشور قزاقستان دین از دولت جدا است.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و شکل‌گیری استقلال جمهوری‌های پساشوروی، ناظران شاهد رشد فزاینده جریان‌های ملی‌گرا مبتنی بر هویت‌های قومی و زبانی و ... بوده‌اند و در کنار این جریان‌های ملی‌گرا، جریان‌های دین‌گرا همراه با سایر جریان‌های فرهنگی به دلیل خفقان و سرکوب‌های شدید دوره شوروی ظهور و بروز یافته‌اند و از سوی دیگر، به دلیل اینکه دولت‌های استقلال یافته اساس و اصول خود را بر سکولارسیم بنیان نهاده‌اند، جریان‌های دین‌گرا از این فرصت بهره برده و در چارچوب تمایلات بومی و محلی حرکت کرده و به جذب گروه‌های اجتماعی پرداخته‌اند. اکنون در کشورهای پساشوروی منطقه آسیای مرکزی گرایش به دین در حال رشد است و به باور برخی متخصصان این رویه سبب بروز نگرانی‌ها در محافل مختلف شده است. سؤالات در خصوص اینکه، این جریان‌های دین‌گرا به چه سمت و سوی حرکت می‌کنند، مطرح است.
