شیعه نیوز:
پرسش
زمانی که مردم برای بردن حضرت علی ( علیه السلام ) به مسجد و گرفتن بیعت، منزل ایشان را به آتش کشیده و آن همه فجایح تاریخی و بشری به وجود آورده بودند! چرا آن حضرت با دیدن این صحنه ها، از خود هیچ عکس العملی نشان ندادند؟
پاسخ اجمالی
با توجه به این که ائمه ( علیه السلام ) از هر گونه گناه و خطا و فراموشی معصوم اند، باید به صحت رفتار و سیره امامان ( علیه السلام ) اعتقاد داشته و به مقدار توان به دنبال کشف اسرار و دلایل آن باشیم، تا به عنوان الگو در زندگی خود به کار بندیم.
از طرف دیگر با تحلیل رفتار و سیره امامان ( علیه السلام ) می توان به خردمندی و دوراندیشی آنان در تمام موضعگیری ها پی برد؛ زیرا رفتار و موضعگیری امامان، با ملاحظه تأثیرگذاری در طول تاریخ و پیروزی نهایی حق بر باطل میباشد. با این نگاه صبر و سکوت امام علی ( علیه السلام )، فریادی رسا بر مظلومیت آن حضرت در طول تاریخ است. سکوت حضرت، زمینه سوء استفاده دشمنان را خشکاند تا نهال نو پای اسلام بتواند به رشد و تعالی خود ادامه دهد.
او خود بیان میدارد که انگیزه سکوتش حفظ دین، حفظ وحدت اسلامی و رعایت مصالح جهان اسلام، بوده است.
پاسخ تفصیلی
درباره رفتار و سیره معصومان ( علیه السلام ) از دو زاویه "پیش نگاه" و "پس نگاه" میتوان به قضاوت نشست.
با نگرش پیش نگاه»امامان ( علیه السلام ) معصوم هستند و "قول، فعل و تقریر" آنان از هر گونه خطا و اشتباه مصون است، به ویژه در مواردی که به امامت و هدایت جامعه مربوط است. در این گونه موارد تمامی علما نسبت به عصمت امامان ( علیه السلام ) اتفاق نظر دارند. با پایبندی به این اصل اساسی باید به صحت رفتار و سیره امامان ( علیه السلام ) اعتقاد داشت و به مقدار توانایی به دنبال کشف اسرار و دلایل آن باشیم تا به عنوان الگو در زندگی خود به کار بندیم.
با نگرش پس نگاه نیز میتوان، به خردمندی و دوراندیشی امامان ( علیه السلام ) در موضعگیری های آنان پی برد؛ زیرا رفتار و موضعگیری امامان، با ملاحظه تأثیرگذاری در طول تاریخ و پیروزی نهایی حق بر باطل است. اگر چه در زمان خودشان این پیروزی اتفاق نیفتد و رنج و سختی فراوانی را در زندگی خود تحمل کنند. با این نگاه صبر و سکوت امام علی ( علیه السلام )، فریادی رسا بر مظلومیت آن حضرت در طول تاریخ است. سکوت حضرت، زمینه سوء استفاده دشمنان را خشکاند چنان که ابوسفیان حاضر شده بود با امام علی ( علیه السلام ) بیعت کند و علیه خلفا اقدام کند! امّا امام علی ( علیه السلام ) با آگاهی و دوراندیشی دست رد بر سینه آن بدخواه مسلمانان زد.
در روزی دیگر امام علی ( علیه السلام ) در پاسخ به حضرت فاطمه ( سلام الله علیها )که از ایشان پرسیدند؛ چرا با آن همه قدرت و توان هیچ اقدامی برای تنبیه این افراد پست و زبون انجام نمی دهی؟ فرمودند: اگر میخواهی نام پدرت رسول الله (ص) همچنان باقی بماند باید صبر کنیم.[1] در روایت دیگر امام علی ( علیه السلام ) فرمودند: به خدا قسم اگر خطر نابودی دین، بازگشت کفر و پراکندگی مسلمانان در میان نبود، این گونه صبر نمیکردم.[2]
این دو نمونه تاریخی و نمونههای فراوان دیگر حکایت از آن دارد که حساسیت زمانه اقتضا میکرد اهل بیت ( علیه السلام ) و مخصوصا امام علی ( علیه السلام ) حتی برای حفظ ظاهر اسلام، آن چنان که گفته شد، صبر کنند و همچون "خار در چشم و استخوان در گلو" روزگار را بگذرانند.
اما نکته مهم آن است که در کنار این صبر، باید حق و حقیقت در طول تاریخ آشکار بماند و سیاهی ظلم و خیانت برای همگان در طول تاریخ معلوم شود. هنر امام علی ( علیه السلام ) و حضرت فاطمه ( سلام الله علیها ) آن بود که به گونهای رنج و زجر را تحمل کردند که رو سیاهی آن برای ظالمان در طول تاریخ قابل پاک شدن نباشد و وجدان هر انسان منصفی در طول تاریخ به حقانیت اهل بیت گواهی دهد.
پس به عنوان یک اصل کلی میتوان گفت: هرگاه اظهار حق با مظلومیت همراه باشد ماندگاری آن بیشتر خواهد بود و هر چه مظلومیت بیشتر باشد، تأثیر آن حق در طول تاریخ پر رنگتر خواهد بود. نقطه اوج تقارن "حقانیت و مظلومیت" را در زندگانی اهل بیت به ویژه حضرت علی ( علیه السلام ) حضرت فاطمه ( سلام الله علیها ) و امام حسین ( علیه السلام ) میتوان مشاهده کرد. از این رو اگر چه کشاندن امام علی ( علیه السلام ) برای بیعت و محنتهای حضرت فاطمه ( سلام الله علیها ) در این زمینه از جهت تاریخی و روابط زمینی یک "تحمیل" و ظلم آشکار بود، اما از جهت ملکوتی و آسمانی یک "انتخاب" بود. به همین جهت برخی اهل معرفت گفتهاند: علی ( علیه السلام ) را نبردند، بلکه خودش رفت، اما به گونهای که در طول تاریخ ظلم غاصبان قابل انکار نباشد.
[1] ر.ک: بحار، ج 29، ص 625.
[2] همان، ج 32، ص 61.
T
