تفسیر آیه «یَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفى» چیست؟

شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ یَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفى»؛[1] اگر سخن آشکار بگویی (یا مخفى کنى)، او اسرار - و حتى پنهان‌‌تر از آن- را نیز می‌‌داند.
کلمه «أَخْفى»، اسم تفضیل است[2] که آن به «مخفی‌تر» معنا و تفسیر شده است.[3]در این‌که منظور از «اخفى»(مخفی‌تر از سِرّ) در این‌جا چیست؟ در میان مفسّران گفت‌وگو بسیار است،[4] یکی از این تفسیرها که برخی از مفسّران[5] با استناد به روایتی از امام باقر و امام صادق( علیه السلام ) بیان کرده‌اند، این است: «سِرّ؛ یعنى چیزى که در دل خود پنهان می‌کنى و مخفی‌تر از سِرّ آن چیزى است که قبلاً به قلب تو خطور کرده و فراموشش کرده‌‌اى».[6] این حدیث ممکن است اشاره به این نکته باشد که آنچه را انسان یاد می‌گیرد، به مخزن حافظه سپرده می‌شود منتها گاهى ارتباط انسان با گوشه‌اى از این مخزن قطع می‌گردد و حالت نسیان و فراموشی به او دست می‌دهد، لذا اگر با وسیله‌اى یادآورى بشود کاملاً آن‌‌را مطلب آشنایى می‌بیند. بنابر این، آنچه را انسان فراموش کرده، مخفی‌ترین اسرار او است که در زوایاى حافظه پنهان گشته و ارتباطش موقّتاً یا براى همیشه قطع شده است.[7]
به هر حال؛ معنای آیه چنین می‌شود: خدای متعال آن‌قدر احاطه علمى دارد که اگر سخن آشکارا بگویى می‌داند، و اگر مخفى کنى نیز می‌داند، و حتى مخفی‌تر از مخفى را نیز آگاه است.[8]

[1]. طه، 7.
[2]. درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج 6، ص 165، دارالارشاد، سوریه، چاپ چهارم، 1415ق.
[3]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج 7، ص 6، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 14، ص 122، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 13، ص 161، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[4]. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 13، ص 161.
[5]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 7، ص 6؛ طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 9، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378ش؛ شبّر، سید عبد الله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، مقدمه: بحرالعلوم،سیدمحمد، ج 4، ص 141، مکتبة الألفین، کویت، چاپ اول، 1407ق.
[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏88، ص 28، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[7]. تفسیر نمونه، ج 13، ص 162.
[8]. همان، ص 161.

آیات مرتبط

سوره طه (7) : وَإِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَأَخْفَى

T