شیعه نیوز:
پرسش
چرا در «الله اکبر» صفت بعد از اسم آمده، ولی در «سبحان الله» این طور نیست؟ چه فرقی دارند؟
پاسخ اجمالی
هر زبانی دارای قوانین و اسلوب‌های خاص خود است. زبان عربی نیز در قوانین خود اسلوب‌هایی را جای داده است که دارای معنا و کاربرد مخصوص به خود هستند.
در حقیقت عبارت «اللهُ اکبرُ» یک جمله اسمیه ساده است که از یک مبتدا و خبر تشکیل شده است و اعلام می‌دارد که خداوند از هر آنچه رنگ توصیف پذیرد، بزرگ‌تر و والاتر است،[1] ولی «سبحانَ اللهِ» معنایی متفاوت دارد.
گاهی اوقات در جملات عربی، پس از فعل جمله، مصدری از همان ریشه فعل قرار می‌گیرد، تا تأکیدی مضاعف بر مفهوم جمله داشته باشد. به این مصدر که در زبان عربی منصوب است، «مفعول مطلق» می‌گویند؛ مانند مصدر «مکرا» در آیه«وَ مَکَرُوا مَکْراً وَ مَکَرْنا مَکْرا»[2] و مصدر «تبتیلا» در آیه «وَ اذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ وَ تَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتیلا».[3]
در همین سنخ جملات، گاهی برای تأثیر بیشتر در رساندن معانی؛ نظیر امر، نهی، دعا و...، فعل اصلی حذف شده و تنها مصدر منصوب باقی می‌ماند؛ مانند «قیلَ بُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمین»[4] که در این‌جا «بُعدا» نیز مفعول مطلق است.
در مورد عبارت «سبحان الله» نیز مصدر سبحان به اسم «الله» اضافه شده است و در حقیقت همان مفعول مطلقی است که جانشین فعل خود شده است.[5] این عبارت متناسب با سیاق خود، در اصل چنین بوده است «أسبّح سبحان الله» یعنی خداوند را از هر آنچه عقل دریابد و رنگ توصیف پذیرد، پاک و منزه می‌دانم.
[1]. جمیع می‌گوید: امام صادق( علیه السلام ) از من پرسید: معناى اللَّه اکبر چیست؟ عرض کردم خدا بزرگ‌تر از همه چیز است. فرمود: مگر آن‌جا چیزى بود که خدا بزرگ‌تر از آن باشد؟! گفتم پس چیست؟ فرمود: «خدا بزرگ‌تر از آن است که وصف شود»؛ کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ترجمه مصطفوى، ج 1، ص 159، کتاب فروشی علمیه اسلامیه، تهران، چاپ اول، 1369ش.
[2]. نمل، 50: «دست به نیرنگ زدند و [ما نیز] دست به نیرنگ زدیم».
[3]. مزمل، 8: «و نام پروردگار خود را یاد کن و تنها به او بپرداز».
[4]. هود، 44: «و گفته شد: مرگ بر قوم ستمکار».
[5]. درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج 5، ص 69، دارالارشاد، سوریه، چاپ چهارم، 1415ق؛ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، محقق، مصحح، عطار، احمد عبد الغفور، ج 1، ص 372، دار العلم للملایین، بیروت، چاپ اول، 1410ق.
T
