به گزارش «شیعه نیوز»، «قلب بچه‌ات تشکیل نشده و باید آن را سقط کنی»؛ این تلخ‌ترین جمله‌ای است که یک مادر باردار می‌تواند از زبان پزشک معالجش بشنود، اما این جمله تلخ وقتی با اشتباهات معمول در آزمایشات غربالگری همراه می‌شود که از واقعیتی تلخ‌تر پرده برمی‌دارد؛ سقط‌های مجوزداری که شرعی نیستند و خیلی وقت‌ها ناشی از یک اشتباهند نه واقعیت.
براساس استفتائات صورت‌گرفته از مراجع عظام تقلید، بسیاری از مواردی که در حال حاضر در قالب طرح غربالگری، رأی به سقط جنین صادر می‌شود، جایگاه «شرعی» برای چنین سقط‌هایی وجود ندارد! در همین زمینه رهبر معظم انقلاب در پاسخ به سؤالی با این مضمون که پزشکان متخصص میتوانند از طریق استفاده از روش‌ها و دستگاه‌های جدید، نواقص جنین در دوران بارداری را تشخیص دهند و با توجه به مشکلاتی که افراد ناقص‌الخلقه بعد از تولد در دوران زندگی با آن مواجه میشوند، آیا سقط جنینی که پزشک متخصص و مورد اطمینان آن را ناقص‌الخلقه تشخیص داده، جایز است؟ پاسخ داده‌اند: «سقط جنین در هر سنی به مجرد ناقص‌الخلقه بودن آن یا مشکلاتی که در زندگی با آن مواجه می‌شود، جایز نمیشود.» حضرت آیت‌الله سیستانی هم در پاسخ به استفتایی درباره سقط جنین و طرح غربالگری در مرداد امسال گفته‌اند: «اگر خوف داشته باشد جنین را در موردی که شرعاً مجاز نیست از بین ببرد، نباید خود را در معرض آن قرار دهد.»
قانون سقط درمانی در سال ۱۳۸۴ تصویب شد. طبق این قانون سقط درمانی جنین با رضایت زن، با تشخیص سه پزشک و تأیید پزشکی قانونی، قبل از چهارماهگی (۱۹ هفتگی) قابل انجام است. مطابق اندیکاسیون‌های علمی و شرایط پذیرش درخواست و صدور مجوز سقط برای مواردی است که بیماری مادر برایش تهدید جانی محسوب می‌شود. همچنین در موارد بیماری، عقب‌ماندگی و ناقص‌الخلقه بودن جنین امکان سقط تا قبل از چهار ماهگی فراهم است. طبق این قانون دو مرجع برای تأیید سقط جنین مشخص شده است؛ تشخیص سه پزشک و تأیید پزشکی قانونی. یعنی تشخیص لزوم سقط با وزارت بهداشت و تأیید آن با پزشکی قانونی است، اما صرف‌نظر از قانونی یا غیرقانونی بودن سقط جنین موضوع دیگری که در این‌باره کمتر مورد توجه قرار گرفته که مباحث شرعی پیرامون این مسئله است. از همه مهم‌تر اینکه آمار و ارقام قابل تأمل اشتباه در آزمایش‌های غربالگری سقط جنین‌های منوط به نتایج این دست آزمایش‌ها را با ابهام بیشتری مواجه می‌سازد؛ اینکه آیا واقعاً این جنین مشکل جدی دارد و ناقص‌الخلقه است یا این بار هم آزمایشگاه غربالگری اشتباه کرده است؟
* افراط و تفریط در طرح غربالگری
دکتر طاهره لباف متخصص زنان و زایمان در گفتگو با «جوان» تأکید می‌کند: «مسئله غربالگری هم از آن مسائلی است که افراط و تفریط در آن زیاد شده است. الان طبق دستورالعمل وزارت بهداشت اگر خانمی به پزشکی مراجعه کرد و در سه ماهه اول پزشک وی غربالگری را انجام نداد و فرزند مبتلا به سندروم داون به دنیا آمد، این پزشک مجرم محسوب و دادگاهی می‌شود. پس همه بدون استثنا بیمار را در هر سنی که باشند غربالگری می‌کنند، اما در کشور انگلیس، این‌طور نیست. در این کشور فقط افراد حامله ۳۵ سال به بالا که سابقه سندروم داون در یکی از فامیل‌های درجه یکشان وجود داشته باشد، غربالگری را انجام می‌دهند. چون غربالگری یک روش پرهزینه است و در انگلیس این هزینه را باید بیمه‌ها بدهند و بیمه‌ها نیز تقبل نمی‌کنند. فقط در صورتی که دو شرط حاملگی بالای ۳۵ سال و وجود سابقه سندروم داون در فامیل درجه یک وجود داشته باشد، اجازه غربالگری را می‌دهند.» به گفته این پزشک در ایران همه افراد را به آزمایش‌های غربالگری می‌فرستند. وی با تأکید بر اشتباهات رایج در آزمایش‌های غربالگری می‌افزاید: «زمانی با مجموعه‌ای که غربالگری را انجام می‌دادند صحبت می‌کردیم، مسئولان آزمایشگاه می‌گفتند به‌خاطر اینکه اگر یک مورد غربالگری اشتباه دربیاید، آزمایشگاه ضرر زیادی را باید متقبل شود و خسارت بدهد. بنابراین ما هر مقدار ریسکی که در آزمایش نشان می‌دهد را دو برابر کرده و آن را اعلام می‌کنیم.»
آنطور که دکتر لباف می‌گوید، ممکن است در مرحله اول غربالگری با ریسک یک صد و پنجاهم به مادر بگویند خطر ابتلای فرزندت به سندروم داون وجود دارد، در حالی که تست مرحله دوم در بالای ۱۴هفتگی بارداری انجام می‌شود و در این سه الی چهار هفته چه استرس، نگرانی و اضطرابی برای مادر ایجاد می‌شود و بعد از تست آمنیوسنتز هم چند هفته‌ای طول می‌کشد تا جواب آن داده شود که بعد از این‌ها روال هزینه‌بردار نیز هست، می‌آیند و می‌گویند چیزی نیست! اما در این مدت سنگین‌ترین استرس را به مادر و خانواده تحمیل می‌کنند.
* آزمایشی با ۱۰ تا ۲۰ درصد خطا
دکتر لباف درباره تشکیل نشدن قلب جنین هم این‌گونه توضیح می‌دهد: «در ابتدا که حاملگی رخ می‌دهد در سونوگرافی اولین علامت ایجاد ساک حاملگی است. در مراحل اولیه جنینی وجود ندارد تا بعد که کیسه آب تشکیل می‌شود، سپس جفت تشکیل و مرحله بعد جنین در داخل ساک شکل می‌گیرد. اگر سونوگرافی در این مراحل اولیه انجام بشود، ممکن است این خانم دیر حامله شده و دیر تخمک‌گذاری کرده و هنوز بچه تشکیل نشده که قابل تشکیک شده است؛ بنابراین بنده وقتی که یک حاملگی به اصطلاح پوچ را در یک سونوگرافی می‌بینم، هیچ وقت اقدام به سقط نمی‌کنم. معمولاً از لحاظ علمی ما به این فرد فرصت می‌دهیم، اگر مشکلی نداشته و خونریزی نداشته است و حاملگی بیرون از رحم نباشد، می‌گوییم صبر کن و یک یا دو هفته دیگر دوباره سونوگرافی کن که این هم هیچ خطری ندارد. خیلی وقت‌ها در سونوی دوم و سوم می‌بینیم که بچه قلب پیدا کرده است. این نشان می‌دهد که فرد یا دیر حامله شده یا دوره‌هایش، دوره‌های بیش از ۲۸ و ۳۰ روزه بوده است.»
ناهید خداکرمی، رئیس انجمن علمی مامایی ایران با اشاره به اینکه لزومی ندارد، آزمایش‌های غربالگری تحت پوشش بیمه باشد، می‌گوید: «آزمایش‌های غربالگری امری غیرضروری محسوب می‌شود و ممکن است ۱۰ الی ۱۵ درصد آزمایش‌های غربالگری مورد خطا قرار گیرد.» برخی مراجع علمی هم درصد خطای غربالگری را بالاتر از این‌ها می‌داونند، ۲۰ درصد و در مواردی بیشتر از ۲۰ درصد خطا برای آن قائلند. همین مسئله و سلامت نوزادانی که مادرانشان با آزمایش غربالگری زیر بار سقط جنین نرفته‌اند، نشان می‌دهد که یک جای این ماجرا می‌لنگد.
* شرعاً مجاز نیست
مباحث شرعی پیرامون سقط جنین با مجوز آزمایشات غربالگری هم روی دیگر این ماجراست.
رهبر معظم انقلاب در پاسخ به سؤالی با این مضمون که پزشکان متخصص میتوانند از طریق استفاده از روش‌ها و دستگاه‌های جدید، نواقص جنین در دوران بارداری را تشخیص دهند و با توجه به مشکلاتی که افراد ناقص‌الخلقه بعد از تولد در دوران زندگی با آن مواجه میشوند، آیا سقط جنینی که پزشک متخصص و مورد اطمینان آن را ناقص‌الخلقه تشخیص داده جایز است، پاسخ داده‌اند: «سقط جنین در هر سنی به مجرد ناقص‌الخلقه بودن آن یا مشکلاتی که در زندگی با آن مواجه می‌شود، جایز نمیشود.»
مرداد امسال هم جمعی از طلاب، پزشکان متخصص و کارمنداون پزشک قانونی و ادارات مرتبط با طرح غربالگری استفتایی آیت‌الله سیستانی درباره سقط جنین و طرح غربالگری انجام داده و از ایشان پرسیده‌اند: خانم بارداری که می‌داوند سقط جنین صرفاً به‌جهت احتمال معلولیت و نه اطمینان به آن، شرعاً مجاز نیست و همین طور از وجود درصد خطای قابل توجه در آزمایشات (غربالگری) اطلاع دارد، آیا در صورتی که بترسد پس از اطلاع از نتیجه آزمایشات، نتواند به وظیفه شرعی خود در حفظ جنین (عدم سقط) تحفظ کند، می‌تواند اقدام به آزمایشات مربوطه کند؟» و، اما پاسخ آیت‌الله العظمی سیستانی به این سؤال این‌گونه بوده است: «اگر خوف داشته باشد جنین را در موردی که شرعاً مجاز نیست از بین ببرد، نباید خود را در معرض آن قرار دهد.»
منبع : روزنامه جوان
