به گزارش «شیعه نیوز»، در بخش نخست این گزارش به جمعیت سه و نیم میلیون نفری آوارگان سوری در ترکیه و تمرکز جمعیتی آنان در استان‌های استانبول، شانلی اورفا، گازی عنتاب و استان‌های دیگر پرداخته شد.
همچنان که در بخش اول هم اشاره شد، حضور آوارگان سوری در ترکیه، هزینه‌های اقتصادی فراوانی برای دولت و ملت ترکیه به دنبال آورده و جمعیت آوارگان موجب بالا رفتن نرخ فروش و اجاره مسکن و برخی دیگر از هزینه‌های روزمره شده است.
همچنین تامین فضای آموزشی برای بیش از 100 هزار دانش آموز سوری، دشواری‌ها و محدودیت‌های فراوانی برای وزارت آموزش ملی ترکیه دارد، اما در عین حال اگر از منظر سیاسی به موضوع آوارگان سوری پرداخته شود، می‌بینیم که دولت ترکیه طی این سالها با وجود تمام مشکلات و پیامدهای منفی ناشی از حضور آوارگان، توانسته این موضوع را به یک کارت فشار تبدیل کرده و در چانه زنی‌های سیاسی با غرب و به ویژه اتحادیه اروپا، همواره، آن در مذاکرات مطرح کند.
ترکیه، سپر اروپا
در شرایط فعلی، ترکیه به یک سپر و حفاظ تبدیل شده که با مدیریت آوارگان، می‌تواند تهدیدات ناشی از حرکت صدها هزار نفر مهاجر به سوی کشورهای اروپایی را برطرف کند. البته این موضوع فقط شامل آوارگان سوری نمی‌شود و ترکیه توانست با تاکید مکرر بر بحث امنیت مرز مشترک با سوریه، موضوع انتقال دیگر مهاجران و اقدامات شبکه‌های قاچاق انسان را نیز به یک کارت فشار تبدیل کرده و امتیاز کسب کند.
همچنان که دیدیم سازمان ملل تصمیم گرفته از این به بعد، ثبت نام و رسیدگی به درخواست اعطای پناهندگی به مهاجرین را در ترکیه متوقف کند و تمام اقدامات مرتبط با این مسئله را به خود ترکیه واگذار کند. بدون شک اگر پای موضوع آوارگان سوری به میان نمی‌آمد ترکیه نمی توانست صاحب چنین جایگاهی شود که عملاً بخش مهمی از موضوع انتقال آوارگان و پناهندگان از شرق به غرب را مدیریت کند.
تبادل امتیازات متقابل ترکیه و اروپا
کشورهای اروپایی، هم به دلیل مسائل اقتصادی و هم به دلیل فعالیت جریانات راست افراطی ضد مهاجرتی، تلاش می‌کنند تدابیری اتخاذ کنند که آوارگان سوری و مهاجرین دیگر کشورهای مسلمان، به اروپا نروند. آنان در این مسیر حاضر شده‌اند دست از بخشی از انتقادات خود علیه ترکیه بردارند.
اگر قبلاً بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا به شکل جدی علیه ترکیه انتقاد کرده و مسائل حقوق بشری و رویکردهای سیاسی آنکارا در قبال آزادی بیان و حقوق قومیت‌ها و اقلیت‌ها را زیر سوال می‌بردند، حالا موج این انتقادات تا حد زیادی فروکش کرده و شاهد گونه‌ای از سازش بین ترکیه و اتحادیه اروپا هستیم.
اروپا همچنین حاضر شده تا یک فون یا سرمایه مشترک برای کمک به پایین آوردن فشار هزینه اقتصادی آوارگان به ترکیه پرداخت کند که ظاهراً همین روزها سهمیه 3 میلیارد یورویی جدیدی از این سرمایه به دست ترکیه خواهد رسید. اگرچه این هزینه برای رسیدگی به تمام امور آوارگان کفایت نمی‌کند، اما واقعیت این است که بخش مهمی از آوارگان سوری در حال حاضر در شهرهای مختلف ترکیه بر روی پای خود ایستاده و مشغول کار و فعالیت اقتصادی هستند و تنها حدود 10 درصد از آنان در اردوگاه‌ها به سر می‌برند.
آوارگان و انتخابات
دو سال پیش رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد، بخش مهمی از آوارگان سوری، از افراد متخصص و ماهری هستند که در مشاغل و اصنافی همچون وکالت، پزشکی، معلمی، تکنسین فنی و دیگر حوزه‌ها، می‌توانند یاری‌گر توسعه اقتصادی ترکیه باشند. او پیشنهاد کرد که حق شهروندی و شناسنامه ترکیه‌ای به این افراد داده شود.
بسیاری از مخالفین اردوغان، این پیشنهاد او را راهکاری برای بالا بردن آمار هواداران حزب عدالت و توسعه و کسب آرای بیشتر در رقابت‌های انتخاباتی تلقی کردند، اما دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی که سال‌هاست از مواضع اردوغان حمایت می‌کند به این پیشنهاد او انتقاد کرده و اعلام کرد، حق شهروندی ترکیه یک بحث هویتی و ملیتی خاص دارد که نباید به سادگی آن را در اختیار هر کسی گذاشت.
چنین شد که مسئله اعطای حق شهروندی به آوارگان سوری مسکوت ماند و اردوغان و حزب عدالت و توسعه دنبال این ماجرا را نگرفتند. ضمن اینکه در چند سال اخیر حزب عدالت و توسعه با توجه به ائتلاف جدیدی که با حزب حرکت ملی تشکیل داده از کسب آراء و هواداران جدید تا حد زیادی بی‌نیاز شده، اما اگر در آینده چنین اقدامی صورت بگیرد، قطعاً ترکیه دست به گزینش خواهد زد و فقط آوارگان سوری متخصص و دارای تحصیلات عالی را به عنوان شهروند، خواهد پذیرفت.
ترکیه، آوارگان و آینده سوریه
ترکیه با سوریه 900 کیلومتر مرز مشترک دارد و حزب عدالت و توسعه که در 16 سال اخیر به صورت یک قبضه قدرت را در اختیار داشته، به دنبال آن است تا در حوزه توسعه اقتصادی، اقدامات مهمی انجام دهد.
طبیعتاً حزب حاکم در مسیر حرکت به سوی این هدف، به بازارهای بزرگ نیاز دارد و سوریه پس از پایان بحران، حتی در دوران بازسازی نیز، برای ترکیه مهم و درآمدزا خواهد بود.
پس از آن نیز می‌تواند بازار بزرگی برای مصرف کالا و برخورداری از صادرات خدمات فنی و مهندسی ترکیه باشد. علاوه بر این از لحاظ سیاسی نیز ترکیه تلاش می‌کند نفوذ منطقه‌ای خود را بیشتر کند و به همین دلیل تا این اندازه بر روی مسائل سیاسی مرتبط با آینده سوریه حساس است.
لذا قابل پیش بینی است که از بین سه و نیم میلیون نفر آواره سوری حاضر در ترکیه صدها و شاید هزاران نفر پیدا شوند که بتوانند در ساختار آتی سوریه نقش مهمی ایفا کنند و ترکیه به واسطه آنها، منافع خود را حفظ کرده و بر همسایه عربی‌اش، تاثیر بگذارد.
