شیعه نیوز: همه چیز از جنگ خیبر آغاز شد. طی دلاوری ها و رشادت های امیر المؤمنین علیه السلام در سال هفتم هجرت، حدود چهار سال قبل از وفات پیامبر(صلی الله علیه و آله) خیبر فتح شد و یهودیان سر تسلیم در برابر مسلمانان فرود آوردند. خبر سقوط خیبر با آن عظمت به یهودیان فدک (سرزمین آباد و پر محصولی در نزدیکی "خیبر" که با مدینه حدود 140 کیلومتر فاصله داشت) که از ساکنان آن سرزمین بودند رسید. رعب و وحشتی در دل آنان افتاد و پیش از آن که سپاه اسلام راهی فدک شوند، نمایندگانی نزد پیامبر فرستادند و از تسلیم و مصالحه خود بر نیمی از حاصل باغات و اراضی فدک سخن گفتند.[1]
حضرت پیشنهاد آنان را پذیرفت. از این رو فدک ملک ویژه رسول الله شد؛ زیرا بدون جنگ به تصرف درآمد. [2]
در منابع شیعی و اهل سنت به چگونگی تصرف فدک اشاره و آن را از زمین‌هایی دانسته اند که بدون سلاح و سپاه فتح شده و همه مسلمین در آن نقشی نداشته‌اند و بنا به نص قرآنی، متعلق به پیامبر خواهد بود:
وَمَا أَفَاءَاللّه عَلَی رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَمَا أَوْجَفْتُمْ عَلَیْهِ مِنْ خَیْلٍ وَلاَ رِکَابٍ وَلَکِنَ اللّه یُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلَی مَنْ یَشَاءُ وَاللّه عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ، مَا أَفَاءَاللّه عَلَی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَی فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لاَیَکُونَ دُولَةً بَیْنَ الاْءَغْنِیَاءِ مِنْکُمْ....[3]
آنچه را خدا از آن‌ها (یهود) به رسول خود بازگرداند، چیزی است که شما برای بدست آوردن آن نه اسبی تاختید نه شتری، ولی خداوند رسولان خود را بر هر کس بخواهد مسلط می‌سازد و خدا بر همه چیز توانا است. آن چه را خدا از اهل این آبادی بازگرداند "فئ" از آن خدا و رسول و خویشاوندان او و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است تا این اموال میان ثروتمندان شما دست به دست نشود....
بیشتر بخوانید: هجوم به خانه فاطمه(س)کی،چگونه ،چرا و توسط چه کسانی بود؟
پس از فتح خیبر آیه ای نازل می شود؛ "وَآتِ ذَاالْقُرْبَی حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ" طبرسی در مجمع البیان، ذیل تفسیر آیه: "وَآتِ ذَاالْقُرْبَی حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ" از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام و نیز ابوسعید خدری چنین روایت می‌کند "إنّه لَمّا نَزَلَتْ هذِهِ الآیَة عَلَی النَّبِی صلی الله علیه و آله أَعْطاها وَ سَلَّمَها فَدَکا وَ بَقِیت فِی یَدِها ثَلاث سَنَوات قَبْلَ وَفاتِ النَّبِیّ".[4]
همین که آیه کریمه به پیامبر صلی الله علیه و آله دستور داد حق ذوی القربی؛ یعنی خویشاوندان پیامبر و مسکین و ابن‌سبیل را بدهد، نامه بخشش فدک به حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) به دستور رسول اکرم صلی الله و علیه وآله به تحریر امیر مؤمنان علی علیه السلام نوشته و با گواهی امام علی علیه السلام، غلام رسول خدا صلی الله و علیه وآله و امّ ایمن تأیید شد.
نکته ی قابل توجه آن که فدک سه سال قبل از وفات حضرتش در دست فاطمه سلام الله علیها بود.
همین مطلب را سیوطی در درالمنثور از ابی سعید خدری نقل کرده است: "أخرج البزاز وابویعلی وابن حاتم و ابن مردویه عن أبی سعید الخدری، قال: لَمّا نَزَلَتْ هذِهِ الآیَة وَآتِ ذَاالْقُرْبَی حَقَّهُ... دعا رسول اللّه فاطمة فأعطاها فَدَکا"
شاهد دیگری بر این مدعا گفتار امیرمؤمنان علی علیه السلام در نهج البلاغه درباره فدک است که می فرماید: "بَلی کانَتْ فِی ایدینا فَدَک مِنْ کلِّ ما اظَلَّتْهُ السَّماءُ، فَشَحَّتْ عَلَیها نُفُوسُ قَوْمٍ، وَسَخَتْ عَنْها نُفُوسُ قَوْمٍ آخَرِینَ، وَ نِعْمَ الْحَکمُ اللَّهُ؛ [5]
آری، تنها از آنچه آسمان بر آن سایه افکنده، فدک در دست ما بود، ولی گروهی بر آن بخل ورزیدند، در حالی که گروه دیگری سخاوتمندانه از آن چشم پوشیدند، و بهترین داور و حاکم خداست".
این سخن به خوبی نشان می دهد که در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله فدک در اختیار امیرمؤمنان علی علیه السلام و فاطمه زهرا علیها السلام بود، ولی بعداً گروهی به آن چشم دوختند، و علی علیه السلام و همسرش بانوی اسلام به ناچار از آن چشم پوشیدند، و مسلّماً این چشم پوشی با رضایت خاطر صورت نگرفت، چرا که در این صورت خدا را به داوری طلبیدن و "نِعْمَ الْحَکمُ اللَّهُ" گفتن معنا ندارد.
چرا فدک به فاطمه سلام الله بخشیده شد؟
تاريخ زندگی پيامبر و خاندان او به خوبی گواهی می دهد كه آنان هرگز دلبستگی به دنيا نداشته و چيزي كه از نظر آنان ارزشي نداشت، ثروت دنيا بود. با اين حال پيامبر صلی الله علیه و آله فدك را به حضرت زهرا و خاندان علي علیه السلام اختصاص داد. در خصوص دلیل اعطاي فدك به حضرت زهرا سلام الله علیها باید گفت که منبع درآمدی برای دودمان پیامبر برای زندگی آبرومندانه بود. از عواید آن نیز می شد به مستمندان کمک کرد. همچنین پشتوانه مالی خوبی برای حضرت علی به عنوان خلیفه انتخاب شده توسط پیامبر برای اداره امور وابسته به منصب خلافت بود.
کلام آخر
با همه ی این جریانات و داستان ها و حق و حقوق های مسلّمی که برای اهل بیت علیهم السلام و در رأس آن ها حضرت زهرا سلام الله علیها قرار داشت، عده ای چشم داشتن چنین پشتوانه مالی را برای اهل بیت نداشتند و به هر زور و زری بود آن را از دست اهل بیت علیهم السلام گرفتند؛ چنانچه بعد از ارتحال پیامبر(صلی الله و علیه وآله)، ابوبکر به استناد حدیث ساختگى «ما جماعت پیامبران چیزى را ارث قرار نمى دهیم» فدک را مصادره نمود. و این گونه شد که که اولین دختر در اسلام از پاکیزه ترین و گواراترین مال که همان ارث است محروم شد.
پی نوشت:
1- معجم البلدان، ماده فدک.
2- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 4، ص 108.
3- سوره حشر، آیات 6 و 7.
4- مجمع البیان، و نیز نک: اصول کافی، ج 1، ص 443.
5- نهج البلاغه، نامه 45.(نامه معروف به عثمان بن حنیف)
منبع: تبیان
