به گزارش «شیعه نیوز»، آیت الله سید علیرضا حائری فرزند مرحوم سیدعلی اکبر یزدی اصل و متولد کربلاست، مقدمات درس را در کربلا خواند و سپس برای گذراندن دروس خارج به نجف اشرف رفت. اساتید او در درس خارج عمدتاً آیت الله العظمی خویی، امام خمینی(ره) و شهید سیدمحمدباقر صدر بودند.
آیت الله سید علی رضا حائری در گفت و گویی به موضوعات مختلفی از جمله تمایزات حوزه نجف و قم پرداخت.
بخش نخست این گفت و گو که درباره شخصیت آیت الله شهید سید محمد باقر صدر بود روز گذشته منتشر شد. در بخش دوم این گفت و گو، دیدگاه های آیت الله حائری درباره حوزه های علمیه نجف و قم را مرور می کنیم:
کمیت قم بی سابقه است
آیت الله حائری در مورد روند رشد علمی و فکری و تنوع سلایق فکری در حوزه های علمیه پس از گذشت حدود ۴۰ سال از انقلاب اسلامی ، یادآور شد: امروز حوزه علمیه قم دارای ویژگیهای متعددی است که به مرور زمان این ویژگیها را به دست آورده است. اولاً از لحاظ کمیت، یک حوزه بسیار گسترده و وسیعی شده است به گونه ای که تقریباً حدود هشتاد هزار نفر در این حوزه مشغول هستند؛ تاکنون چنین کمیتی در طول تاریخ حوزه های شیعی سابقه نداشته است؛ از لحاظ کیفیت نیز حوزه ای است که در کنار فعالیت های جاری و روزمره به خصوص در فقه اصول، رجال، حدیث و همچنین مسایل دیگر ورود پیدا می کند و مسائل روز و تمام قضایایی که امروز برای یک جامعه یا افراد اتفاق میافتد را مورد بررسی قرار می دهد؛ همچنین موسسات و مراکز تحقیقی فراوانی که امروز در حوزه وجود دارد، در حال حاضر حوزه علمیه قم دارای بیش از ۵۰۰ یا ۶۰۰ مرکز تحقیق در ابعاد مختلف است که به مسایل و قضایای گوناگون ورود می کند؛ این موارد موجب می شود که حوزه ای بسیار غنی سرشار از معارف داشته باشیم.
حوزه ی علمیه از لحاظ تولید علم افت داشته است
حوزه نظریه جدیدی در اصول و مبانی اصول، تولید نکرده است
حائری ادامه داد: در حال حاضر کتابخانه های تخصصی فراوانی در حوزه وجود دارد که هرکدام دارای دهها هزار نسخه کتاب، مخصوصاً کتابهای خطی هستند، همه اینها گنجینه ای است که در حوزه علمیه قم وجود دارد، همچنین کادرهای خوبی برای تحقیق در این مراکز تربیت شدند؛ همه این مسایل امتیاز هستند، اما با وجود همه این ویژگی های مهم معتقدم که در مجموع متاسفانه از لحاظ علمی و تولید علم حوزه علمیه ایران نه تنها رشد نکرده بلکه افت هم داشته است به عنوان مثال در علم اصول عمده نظریاتی که مطرح میشود، نظریات گذشتگانی همچون میرزای نائینی، مرحوم عراقی، آخوند خراسانی، شیخ انصاری و آقای خویی است و در واقع حوزه نظریه جدیدی در اصول و مبانی اصول، تولید نکرده است؛ برعکس حوزه علمیه نجف تولید علم داشته است به عنوان مثال آقای صدر نظریات جدیدی در اصول و فقه مطرح کرد و تنها به نظریات میرزای نائینی و آخوند خراسانی اکتفا نکرد. حوزه های علمیه ایران در تولید کیفی علم علاوه بر اینکه نسبت به حوزه علمیه نجف افت داشته، از این لحاظ نسبت به دانشگاه ها هم در سطح پایینی قرار دارد، دانشگاه های ایران روز به روز در حال تولید علم هستند اما متاسفانه حوزه این چنین نیست. البته درباره نجف این را هم بگویم که یادمان نرود صدام نجف را در برخی موارد به صفر رساند، مسلما بسیار طول می کشد که نجف به نجف گذشته بازگردد، اگر امکانات لازم فراهم شود بسیاری از فضلا حاضرند به نجف بروند و آنجا بمانند، در گذشته هم عمده چرخش علمی نجف بر دوش ایرانی ها بود در واقع آن زمان عمده فضلای نجف، ایرانیها بودند چرا که عربها خیلی اهل درس و بحث نیستند. نکته دیگر اینکه آقای صدر، حکیم و شیخ حسن حبیبی استثنائاتی بودند و اکنون نیستند.
دلایل عدم تولید علم در حوزه های علمیه ایران
او به دلایل عدم تولید علم در حوزه های علمیه ایران اشاره و اظهار کرد: طلبه های با استعداد، خوش فهم و خوش ذوق در حوزه بسیار هستند اما نمی دانم دلیل اصلی عدم تولید علم در حوزه های علمیه ایران چیست شاید از جمله دلایل برنامه ریزی نا مناسب و حمایت نشدن افراد با استعداد باشد، به اعتقاد من حوزه علمیه هم دلیل اصلی این اتفاق را نمی داند و نسبت به عدم تولید علم در حوزه های ایران معترف هستند.
او افزود: دستگاه یا جهتی نیز که طلبه ها را به درستی رحمایت کند و مشکلات و امورشان را حل کند، وجود ندارد لذا طلبه ها فکری آسوده و بی دغدغه ندارند.
طلبه های روزگاران قدیم اراده ای قوی و عزمی راسخ داشتند / امروز برخی برای دنیاطلبی به حوزه آمده اند
استاد حوزه علمیه در پاسخ به اینکه با وجود مشکلات بسیار در میان طلبه های گذشته، چرا در آن روزگار تولید علم وجود داشت، اما امروز چنین نقد هایی وجود دارد؟ تصریح کرد: طلبه های روزگاران قدیم اراده ای قوی و عزمی راسخ داشتند، همت آنها بلند بود، اما طلبه های امروز اینگونه نیستند. نکته مهم دیگر اینکه حضور طلبه ها و روحانیون در پست های مختلف است، این مساله برای عده ای بسیار فریبنده است، برخی افراد از ابتدا طالب علم نبودند بلکه طالب دنیا بودند و به خاطر دنیا طلبی و پست و مقام به حوزه های علمیه ورود کردند.
او با بیان اینکه حوزه در مسایل و امور مربوط به خود از حکومت کمک نمی گیرد، گفت: در حال حاضر در مسایل فکری هجوم ها به حوزه است و حوزه باید و مجبور است پاسخگوی بسیاری از مشکلات و شبهه هایی که در حقیقت در جای دیگری تولید می شود و یا مسبب آن جای دیگر است باشد، حوزه و مرجعیت هم هرگاه شبهه یا سوالی فکری مطرح میشود، احساس میکند که باید جواب دهد و نه جواب را به نهاد دیگری حواله میدهد و نه در پاسخ می تواند از نظام کمکی بگیرد در حالی که شبهاتی که در ممکن است در نظام تولید شود پاسخش را حوزه باید بدهد.
وابستگی معیشتی روحانیت به مردم از اسباب مهم افت حوزه در تولید علم است
آیت الله حائری نسبت به عوام زدگی و وابستگی معیشت روحانیت به مردم ابراز نگرانی کرد و ادامه داد: این مساله یکی از اسباب مهم افت حوزه در مجال فکری و تولید علم است؛ وقتی درآمد منبر بسیار خوب باشد، طلبه زمان و فکر خود را صرف تولید عم در حوزه نمی کند و برای درآمد بیشتر در صف منبر قرار می گیرد؛ این مسایل از جمله عوامل فریب دهنده طلبه است، طلبه خود باید عزم راسخی داشته باشد و در مقابل این عوامل بایستد که در حال حاضر چنین طلبه هایی نادر هستند.
آیت الله العظمی سیستانی دارای اقتدار و نفوذ بسیار هستند
آیت الله حائری در مورد وضعیت علمی، نفوذ و منزلت سه نسل مرجعیت از گذشته تا به امروز تاکید کرد: به نظر من نفوذ و منزلت مرجعیت به مرور زمان افزایش یافته است، امروز آیت الله العظمی سیستانی نسبت به مراجع پیشین از اقتدار و نفوذ بیشتری در دنیا برخوردار است.
او در مورد علل اقتدار و نفوذ آیت الله العظمی سیستانی نیز اظهار کرد: اقتدار و نفوذ آیت الله سیستانی به چند عامل مهم از جمله سلوک، رفتار و منش ایشان برمی گردد، رفتار، سلوک و منش ایشان با سایر مراجع بسیار متفاوت است، ایشان با قضایا، حوادث و جناح ها به سبک خاصی برخورد می کنند و چه بسا این سبک در میان سایر مراجع کمتر بوده و در واقع خاص آیت الله العظمی سیستانی است.
حائری ادامه داد: آیت الله سیستانی نسبت به بُعد نظری، آگاهی به مسایل، صبر و تحمل نسبت به قضایا، عجله نکردن در تصمیم گیری و آگاهی یافتن نسبت به مسایل پیش از ورود به مساله، تمایزاتی دارد که خاص ایشان بوده و هست؛ نمی گویم سایر مراجع این خصوصیات را نداشتند اما یکی از این خصوصیات یا حتی نسبت به آیت الله العظمی سیستانی سطح پایین تری از این خصوصیات را داشتند.
مساله یا عامل مهم دیگر شرایط زمان است، بقای آقای سیستانی در نجف در طول مدت گذشته که مدت خفقان و تیرگی بود، از عوامل مهم، در خاص و تفاوت شدن آیت الله سیستانی است، به گونه ای که امروز قدرت و نفوذ کلمه ای که ایشان دارند به مراتب بسیار بیشتر از قدرت و نفوذ کلمه مراجع گذشته است؛ البته به استثنای امام خمینی(ره)، امام مافوق مراجع بود و امامت داشت.
علاوه بر همه اینکه از زمانی که در نجف بودم آقای سیستانی درس خارج می گفتند؛ ایشان شاگرد آقای خویی بودند و دارای منزلت علمی بالا و مرد ملا و فاضلی هستند.
در منزلت علمی مرجعیت اتفاق قابل توجهی نیافتاده است
او در مورد منزلت علمی مرجعیت از گذشته تا به امروز بیان داشت: در این مساله تقریباً حرکت قابل توجهی رخ نداده و عموما در همان سطح باقی است: تنزل نکرده صعود هم نداشتیم.
حائری درباره نسل آینده مرجعیت نیز یادآور شد:امید هست اما فعلا بیش از امید نمی توان صحبت کرد.
او درباره علل ادعای اجتهاد و مرجعیت از سوی افرادی که در سنین پایین هستند، گفت: این مساله ناشی از افت علمی حوزه است.
از آقای وحید خراسانی تا آقای باقر ایروانی
این استاد حوزه علمیه نظر خود در مورد برخی دیگر مراجع تقلید و فضلای قم و نجف را اظهار کرد و گفت: آقای وحید خراسانی از مراجع محترم و مورد تقدیرند؛ فاضل، وارسته و طرفدار سخت ولایت هستند؛ صدها طلبه و روحانی شاگردان استاد هستند. من هم مدتی در درس ایشان حاضر شدم.
حائری افزود: معلومات و اطلاعاتم درباره آقای شبیری زنجانی خیلی نیست، چون با ایشان از نزدیک خیلی محشور نبودم، اما درباره ایشان شنیدم که مردی فاضل، محقق، صاحب نظر در مسائل فقهی و رجالی است. آقای مکارم شیرازی و سبحانی شخصیت هایی هستند که سالهای سال در مسایل مختلف روز در حوزه بحث کرده و قلم زده و کتاب نوشتند.
او ادامه داد: آقای جناتی نیز فاضل است، ایشان سالهای سال در درس مرحوم آقای شاهرودی بوده حتی تغییرات حج را از آقای شاهرودی نوشته و چاپ کرده که ۵ جلد است، در مسائل فقهی بسیار نوشته و فتوای ایشان به روز است.
حائری در مورد آقایان آیات سیدصادق روحانی، سیدصادق شیرازی، سید محمد و محمود شاهرودی، آقای ایروانی، آقای حسن جواهری و آقای سند نیز خاطرنشان ساخت: سید صادق روحانی مرد فاضلی است و کتاب «فقه الصادق» ایشان کتاب بسیار خوبی است. سید صادق شیرازی را از ۵۰ سال پیش میشناسم، من بچه کربلا هستم ایشان و برادرشان هم در کربلا بودند حتی مقداری هم پیش ایشان در کربلا درس مقدمات خواندم، اینکه مطرح میشود ایشان اصلاً سواد ندارند، حرف نادرستی است. سید محمد شاهرودی اکنون به شدت بیمار هستند، ایشان هم مرد فاضلی هستند. سید محمود شاهرودی مرد ملایی است در مسایل علمی کارکرده و آگاه به مسائل روز است. آقای ایروانی هم فاضل و هم مردی بسیار وارسته هستند، حسن جواهری از دوستان ماست و مرد فاضلی است. آقای سند هم فاضل هستند البته با ایشان از نزدیک آشنایی نداشتم، اما از خلال بعضی کتاب هایش که خواندم مشخص است که شخص فاضلی است.
امام خمینی(ره) از ابتدا بر آیت الله هاشمی رفسنجانی نظر داشتند
او در بخش دیگری از سخنان خود درباره هاشمی رفسنجانی و سیاست های ایشان گفت: آقای هاشمی رفسنجانی یک مرد سیاست مدار، اهل نظر، اهل تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی و حوادثی بود که در جهان اتفاق میافتاد، در مسائل نظر داشت، شخصی بود که یک عمر در این زمینه فعالیت و اظهار نظر کرد. ایشان بزرگتر از پست هایی بود که داشت، آقای مشگینی نقل می کردند که از ابتدا امام خمینی(ره) روی آقای هاشمی رفسنجانی نظر داشتند، در سال ۴۱ یا ۴۲ که هنوز امام(ره) قیام نکرده بود، آقای بروجردی گوش دادن به رادیو را اشکال می دانست، آقای مشگینی نقل می کردند که امام(ره) به هاشمی رفسنجانی پول دادند که یک رادیو تهیه کند و اخبار جهان را گوش بدهد و ظرف ۲۴ ساعت اخبار مهم را به امام برساند.
شهرستانی بی نظیر است
آیت الله حائری همچنین در ادامه ویژگی های شخصیتی و رفتاری حجت الاسلام و المسلمین سید جواد شهرستانی را مورد توجه قرار داده و اظهار داشت: آقای شهرستانی نه اینکه فرد کم نظیری باشد بلکه واقعاً یک فرد بی نظیر است، اخلاق و صفاتی که دارد واقعاً بی نظیر است، مدیریت، فعالیت، توجه، تفقد ایشان از مراکز و افراد و جهات مختلف نمونه ندارد، ایشان به خوبی موسسات مختلف را اداره میکنند و به نحو احسن نقش نمایندگی آقای سیستانی در ایران را ایفا می کنند؛ آقای سیستانی انسان بزرگی است اما نباید به هیچ وجه از نقش آقای شهرستانی به عنوان نماینده ایشان در ایران و اقداماتی که در معرفی نهاد مرجعیت داشتند به هیچ وجه گذشت.
