حسين محمدي فام در شرح دعاي روز نهم ماه مبارك رمضان مي‌نويسد:قرآن كريم در داستان حضرت يوسف (ع)و گناه بزرگ برادرانش،از قول يعقوب نبي (ع) چنين مي‌فرمايد:
«وَ لا تَيْأَسُِوا مِنْ رَوْحِ‌اللهِ اِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ‌اللهِ اِلَّا الْقَومُ الْكافِرونْ: از رحمت خدا نااميد نباشيد،زيرا جز گروه كافران،از رحمت خداوند نوميد نمي‌شوند». [سوره مباركه يوسف، آيه 87]
*اما دعاي امروز:
«اَللّهُمَّ اجْعَل لي فيهِ نَصيباً مِن رَحمَتِكَ الواسِعَةِ، وَ اهْدِني فيهِ لِِبَراهينِكَ السّاطِعَةِ، وَ خُذْ بِناصِيَتي إلي مَرْضاتِكَ الجامِعَةِ بِمَحَبَّتِكَ يا اَمَلَ المُشتاقينَ:خدايا قرار بده برايم در آن،بهره‌اي از رحمت فراوانت و راهنماييم كن در آن،به برهان و راه‌هاي درخشانت و بگير عنانم رابه سوي رضايت همه جانبه‌ات،به دوستي خود اي آرزوي مشتاقان».
*بهره‌اي از رحمت فراوان خداوند
رحمت خداوند از واژگان مهم قرآني و روايي است كه سخنان زيادي پيرامون آن گفته شده است،آنچه در متن دعاي امروز وارد شده و ما بايد به شرح آن بپردازيم «گستره رحمت الهي» است.
صفت "الواسعه " كه براي "رحمت " به كار رفته است گوياي عظمت و گستردگي رحمت بي‌پايان خداوند است و از قرآن گرفته شده است.
در قرآن كريم مي‌خوانيم: «وَ رَحْمَتي وَسِعَتْ كُلَّ شَيءٍ: رحمت من همه چيز را فراگرفته است». [سوره مباركه اعراف، آيه 156]
ملائكه‌‌اي كه عرش خداوند را حمل مي‌كنند نيز مي‌گويند: «رَبَّنا وَسِعَتْ كُلَّ شَيءٍ رَحْمَةً وَ عِلْمَاً: خداوند رحمت و علم تو بر همه چيز احاطه دارد.» [سوره مباركه، غافر، آيه 7]
اين همان مضموني است كه در غالب ادعيه مأثوره،آمده‌و همواره رحمت خداوند با صفت واسعه توصيف مي كند.
در دعاي كميل نيزمي‌خوانيم:«بِرَحْمَتِكَ الَّتي وَسِعَتْ كُلُّ شَيء»
در دعاي ابوحمزه ثمالي نيز مي‌گوييم:«اَيْنَ رَحْمَتَكَ الْواسِعَهْ».
اين نوع نگاه به رحمت الهي در غالب دعاهاي شيعه به چشم مي‌خورد.
آنچه مهم است،اين است كه،از اين رحمت بي‌پايان،نااميد نشويم و چشم اميد به رحمت واسعه الهي داشته باشيم.
اين دستور خداوند است كه مي‌فرمايد: «لا تَقْنَطوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ» يعني «از رحمت خداوند نااميد نشويد». [سوره مباركه زمر، آيه 53]
*هدايت به سوي برهان‌هاي درخشان خداوند
«بُرهان» را علماي علم لغت به «دليل روشن»، «بياني براي حجت»، «دليل و توضيح آن» و «محكم‌ترين دليل‌ها» ترجمه كرده‌اند.
در قرآن نيز چند مرتبه اين واژه به كار رفته است، كه در غالب آنها همان معناي «حجت و دليل محكم» به چشم مي‌خورد.
در آيه‌اي مي‌خوانيم: «يا اَيُِهَا النّاسُ قد جاءَكُمآ برهانٌ مِنْ رَبِّكم و اَنْزَلْنا اِلَيْكُمْ نوراً مُبيناً: اي مردم براي شما از جانب پروردگارتان حجت و دليل روشن آمده است و به سوي شما نوري آشكار كننده نازل كرديم». [سوره مباركه نساء، آيه 74]
مفسرين در تفسير برهان، از آن به «القرآن» يا «دين حق» يا «رسول خدا»(ص) ياد كرده‌اند و احتمال داده‌اند كه معناي «برهان» هر كدام از اين معاني باشد. [تفسيرهاي: جوامع‌الجامع، مجمع‌البيان، الميزان]
در اين فقره از دعا از خداوند طلب مي‌كنيم كه ما را به سوي برهان‌هاي روشن هدايت كند؛شايد اين برهاني كه ما از خداوند طلب مي‌كنيم همان برهاني باشد كه يوسف را از گناه زليخا نجات داد.
در داستان پيشنهاد زليخا به يوسف براي انجام گناه،خداوند در قرآن كريم چنين مي‌فرمايد: «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا اَنْ رَأي بُرْهانَ رَبّّهِ ...» [سوره مباركه يوسف، آيه 24]
اگر يوسف «برهان پروردگارش» را مشاهده نمي‌كرد،قصدِ زليخا مي‌نمود.
البته برخي قصدِ گناه را در تفسير آورده‌اند،ولي برخي از مفسّرين هم با ادلّه محكمي يوسف را از قصد گناه دور و مبرّا دانسته و قصدِ كشتن،يا زدن زليخا را صحيح دانسته‌اند. در هر صورت اين مشاهده «برهان الهي» ،يوسف را از مكرزليخا نجات مي‌دهد.
در تفاسير گوناگون ذيل اين آيه برهان را به «يادآوري خدا بر تحريم زنا و خيانت»، «روح ايمان و تقوي»، «مقام عصمت» يا «نوعي تعيين مكشوف و مشهود» معنا كرده‌اند. [تفسيرهاي: خسروي، نمونه و الميزان]
شايد مراد از دعاي امروز اين باشد كه:خدايا از آن برهاني كه به يوسف پيامبر ارزاني داشتي و او را از نفس و شيطان و هوي و هوس نجات دادي، به ما هم عطا فرما.
*حركت به سوي خشنودي همه جانبه خداوند
در شرح ادعيه روزهاي گذشته پيرامون رضايت الهي و موجبات خشنودي خداوند سخناني را گفتيم؛در اينجا به ذكرآيه و حديثي در اين موردبسنده مي‌كنيم:
خداوند هنگامي كه متقين را به بهشت و نعمت‌هاي جاودان آن وعده مي‌دهد مي‌فرمايد: «وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ اَكْبَرُ: و خشنودي خداوند [از بهشت و نعمت‌هايش] بزرگ‌تر است»[سوره مباركه توبه، آيه 72]
اگر چه در اين دعا از خداوند مي‌خواهيم كه ما را به رضايت كامل خويش نزديك كند،اما مسلما ما نيز بايد اعمالي را انجام دهيم كه موجبات خشنودي خداوند را فراهم سازد.
در روايتي داريم كه «هر كس از روي ايمان يك روز از ماه رجب را روزه بگيرد،مستوجب خشنوديِِ بزرگ خداوند مي‌شود». [مفاتيح‌الجنان، اعمال ماه رجب]
با مطالعه در قرآن، روايات و سيره اهل بيت (ع)،كارهايي كه موجب خشنودي خداوند است را مي‌توانيم بيابيم و ان‌شاءالله به آنهاعمل كنيم.
منبع: فارس
