به گزارش «شیعه نیوز»، سِقايت از ريشه «س ـ ق ـ ي»، مصدر و به معناي آب دادن ديگران است. از اين رو آيه 19 توبه/9 آيه سقاية الحاج نام گرفته كه واژه سقايت در آن آمده و بيانگر آن است كه ايمان به خدا و روز جزا و جهاد در راه خدا از سقايت حاجيان و آباد‌كردن مسجدالحرام برتر است: {أَجَعَلتُم سِقَايَةَ الحَاجِّ وَعِمَارَةَ المَسجِدِ الحَرَامِ كَمَن آمَنَ بِاللهِ وَاليَومِ الآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللهِ لا يَستَوُونَ عِندَ اللهِ وَاللهُ لا يَهدِي القَومَ الظَّالِمِينَ}. (توبه/9، 19)
افزون بر معناي مزبور، واژه سقايت به معناي جاي آشاميدن آب و نيز ظرف آب: {جَعَلَ السِّقَايَةَ فِي رَحلِ أَخِيهِ} (يوسف/12، 70) آمده است. سقايت و آب دادن به زائران خانه خدا از مناصب و شئون مسجدالحرام بود كه اعراب جاهلي بدان افتخار و مباهات مي‌كردند. سقايت از مناصبي بود كه قُصَيّ بن كلاب، از اجداد پيامبر گرامي(صلي الله عليه و آله) بعد از خارج‌كردن مكه از دست قبيله خزاعه، براي اداره مسجدالحرام و زائران خانه خدا آن را پديد آورد. وي هنگام وفاتش اين سمت را به پسرش عبدمناف واگذارد و از آن پس اين سمت در ميان فرزندان عبدمناف وجود داشت تا در پايان به عباس بن عبدالمطلب رسيد. سقاية العباس در مسجدالحرام بنايي داشت كه گفته‌اند در جهت جنوبي زمزم بوده است. بر پايه روايتي، رسول خدا(صلي الله عليه و آله) نيز سقايت زائران خانه خدا را براي بني‌هاشم و پرده‌داري كعبه را براي بني‌‌عبدالدار قرار داد.
در شأن نزول آيه سقاية الحاج نقل شده است كه عباس بن عبدالمطلب به جهت عهده‌داري سقايت حاجيان و طلحة بن شيبه به جهت كليدداري كعبه و عمارت مسجدالحرام بر يكديگر فخر مي‌فروختند. آن دو با ورود علي بن ابيطالب نزد خود، او را در اين باره داور قرار دادند. وي خود را به سبب سبقت در ايمان ميان مردان اين امت و هجرت و جهاد در راه خدا و نماز گزاردن به سوي دو قبله با پيامبر(صلي الله عليه و آله) برتر از هر دو خواند. عباس و طلحه خصومت ميان خود و تفاخر علي بن ابيطالب بر خويش را نزد پيامبر(صلي الله عليه و آله) بردند. ايشان سكوت كرد تا آيه {أَجَعَلتُم سِقَايَةَ الحَاجِّ...} نازل شد. همين شأن نزول با اندكي تفاوت، در روايتي از امام صادق(عليه السلام) و نيز منابع ديگر ياد شده است.
افزون بر اين شأن نزول، اقوال ديگري هم ذكر شده است:
1. بر پايه روايتي، علي(عليه السلام) از عمويش عباس خواست كه به مدينه هجرت كند و به رسول خدا(صلي الله عليه و آله) بپيوندد. وي پاسخ داد: من در مكه عهده‌دار سقايت حاجيان و آبادگر مسجدالحرام هستم. آن‌گاه اين آيه نازل شد.
بر پايه روايتي ديگر، اختلافي ميان علي(عليه السلام) و عباس پديد آمد و عباس بدان سبب كه عموي پيامبر(صلي الله عليه و آله) بود و سقايت حاجيان و تعمير مسجدالحرام را بر عهده داشت، خود را برتر از علي(عليه السلام) مي‌پنداشت. بدين جهت اين آيه نازل شد. بر پايه گزارشي ديگر، پس از فتح مكه، پيامبر(صلي الله عليه و آله) سقايت حج‌گزاران را به عمويش عباس و كليدداري كعبه را به عثمان بن طلحه داد. عباس به علي(عليه السلام) گفت: رسول خدا به تو كاري مهم نداد. در اين هنگام، آيه سقاية الحاج نازل شد.
2. بر اساس نقلي، پس از آن كه عباس بن عبدالمطلب در غزوه بدر اسير شد، او را به تمسخر گرفتند. وي در پاسخ به مسلمانان گفت: اگر شما در اسلام آوردن و هجرت و جهاد بر ما سبقت گرفتيد، ما آبادگر مسجدالحرام و ساقي زائران خانه خدا بوده‌ايم. در اين حال، اين آيه نازل شد.
3. بر پايه روايتي ديگر، آيه سقاية الحاج درباره علي(عليه السلام)، حمزه، عباس و شيبه نازل شد، در حالي كه عباس و شيبه به سقاية الحاج و پرده‌داري كعبه افتخار مي‌كردند.
4. بر پايه گزارشي از نعمان بن بشير، چند تن در كنار منبر رسول خدا(صلي الله عليه و آله) با يكديگر سخن مي‌گفتند. يكي از آنان سقايت حاجيان و ديگري عمارت مسجدالحرام و شخص سوم جهاد در راه خدا را برترين اعمال پس از اسلام خواندند. عمر بن خطاب آنان را از اين گفتاري و بلند كرد صدايشان در كنار منبر پيامبر(صلي الله عليه و آله) منع كرد و اختلاف آنان را با رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در ميان گذاشت. آن‌گاه آيه سقاية الحاج نازل شد.
5. بر پايه گزارشي ديگر، گروهي از مشركان، سقايت زائران خانه خدا و عمارت كعبه و مسجدالحرام را از ايمان به خدا و جهاد در راه او برتر مي‌پنداشتند. خداوند در رد سخن ايشان، اين آيه را نازل كرد.
6. بر پايه گزارشي، مشركان به يهود گفتند: سقايت حاجيان و عمارت مسجدالحرام از آن ماست. آيا ما برتر هستيم يا محمّد و اصحابش؟ يهود پاسخ دادند: شما برتريد. در ردّ سخن آنان اين آيه نازل شد.
گرچه اقوال مختلفي در شأن نزول آيه سقاية الحاج ذكر شده و اكثر قريب به اتفاق آن‌ها با مضمون آيه مخالفتي ندارند، از بيشتر اين روايت‌ها برمي‌آيد كه آيه در شأن علي بن ابيطالب(عليه السلام) به سبب سبقت گرفتن در ايمان به خدا و روز جزا و جهاد در راه خدا نازل شده است. افزون بر اين كه روايت‌هاي امامان معصوم: مؤيد همين مطلب‌اند.
انتهای پیام/ 852
