به گزارش«شیعه نیوز»، " برای فردی که ایدئولوژی تکفیری ها را پسندیده و آرزوی او بوده که احکام اسلامی بدون واسطه وارد زندگی مدنی و سیاسی شود، پیوستن به داعش خوشایند است ضمن آن که داعش از این فرصت استفاده دوگانه می کند یعنی هم در مخالفان خود با سر بُریدن و آتش زدن ایجاد رعب و وحشت می کند و هم جرات و جسارت را میان پیروان خود افزایش می دهد." این جملات گوشه ای از صحبت های عبدالوهاب فراتی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی که با شبستان در خصوص چرایی جذابیت ایدئولوژی داعش برای جوانان در میان گذاشته است؛ مشروح گفتگوی ما با این کارشناس اندیشه سیاسی اسلام و مولف کتاب " اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)" از نظرتان می گذرد:
ریشه استقبال از تکفیری ها به چه اموری باز می گردد و ایدئولوژی های آنها از چه جذابیتی برخوردار است که موجب می شود جوانانی از سراسر دنیا به این گروه تروریستی بپیوندند؟
به رغم حضور جریان های متعدد در جهان اهل سنت همچون اخوان المسلمین که سابقه تشکیلاتی و ایدئولوژی آنها به 800 سال گذشته باز می گردد، اما امروز اقبال به ایدئولوژی سلفی تکفیری ها بیشتر شده و داعش تاثیرگذارترین گروه و جریان در جهان اسلام به شمار می رود.
اما در یک تحلیل منطقی، آنچه سبب جذابیت ایدئولوژی تکفیری ها و جذب و گسترش نیرو از سراسر جهان به گروه تروریستی داعش شده است را می توان در سه امر جستجو کرد؛ مهم ترین علت ساده و بسیط بودن ایدئولوژی تکفیری هاست که در قالب نظریه ها و تئوری ها پیچیده نشده است. به عبارت دگیر تفکر سلفی تکفیری، یک تفکر بدون نظریه است و بدون اینکه نظریه ای میان زندگی سیاسی و نص اسلامی قرار دهد، مستقیما شریعت و نص اسلامی را وارد زندگی می کند. به همین دلیل وقتی مطرح می کند ما می خواهیم خلافت اسلامی را احیا کنیم، خلافت اسلامی نظریه و تئوری در هم پیچیده ای نیست و مراد اجرای مستقیم هر چیزی در دوره جدید است که در صدر اسلام بوده است.
شاید این ایدئولوژی ساده و بسیط باشد و فهم آن نیاز به دودوتای منطقی و بکارگیری فکر نداشته باشد، اما در مقام ورود به آن و عمل، قابل هضم نبوده و به نظر می رسد منطقی نباشد، چگونه بیان می کنید این امر ساده است؟
ساده بودن این ایدئولوژی ها به معنای منطقی بودن یا نبودن نیست بلکه در این ایدئولوژی دلیل احکام اسلامی مستقیم بدون آنکه از فیلتر نظریه عبور کنند، وارد زندگی سیاسی و اجتماعی شده و برخلاف ایدئولوژی هایی که فهم آن سخت و پیچیده است و درک آن نیازمند شناخت تئوریک های بسیاری است، و طبیعتا تنها اندکی از خواص می توانند این تئوری ها را درک کنند، این ایدئولوژی ها آنچنان ساده است که بر هر فردی عرضه شود، قابلیت فهم را دارد و در درون تئوری های سیاسی و جامعه شناختی و تئوری های پیچیده مذهبی بیان نمی شود.
بنابراین برای فردی که ایدئولوژی تکفیری ها را پسندیده و آرزوی او بوده که احکام اسلامی بدون واسطه وارد زندگی مدنی و سیاسی شود، پیوستن به داعش خوشایند است ضمن آن که داعش از این فرصت استفاده دو گانه می کند یعنی هم در مخالفان خود با سربُریدن و آتش زدن ایجاد رعب و وحشت می کند و هم جرات و جسارت را میان پیروان خود افزایش می دهد.
در حقیقت تکفیری ها برای پیروان خود جراتی تولید می کند که احساس قدرت کرده و تصور کنند قدرت فراوانی دارند و می توانند افکار دیگران را با اقدامات خود تغییر دهند و حتی برای جنایات خود مستندات دینی ارائه می کنند که این امر به دلیل تفسیر قشری و سطحی و ظاهری از ادله ای که عرضه می کنند، است و پیروان آنها نیز به راحتی این توجیهات را می پذیرند.
شما در صحبت های خود اشاره کردید افرادی جذب داعش می شوند که آروز داشتند احکام اسلامی بدون واسطه وارد زندگی مدنی و سیاسی آنها شود؛ اما آنچه شاهدیم چیزی جز خونریزی و خشونت از این گروه نیست، آیا احکام اسلامی که آروزی این چنین افرادی بوده در جنایت و کشتن و سوزاندن خلاصه می شود که اعضای پیوسته و در حال پیوست به داعش، از سراسر دنیا ترک دیار و زندگی کرده به امید اجرای احکام اسلامی؟
این چیزی است که به روی آنتن دنیا می رود یعنی از اقدامات داعش معمولا جنایت های آنها به روی آنتن های جهان می رود اما احیانا برخی رفتارهای غیر خشن نیز دارند که گاه خود در شبکه های اجتماعی اقدام به انتشار آنها می کنند. اقداماتی همچون محبتی که به طرفداران خود دارند یا پولی که میان آنها تقسیم می کنند یا پخش مواد غذایی میان افراد نقاط اشغالی توسط این گروه، و این طور القا می کنند که اسلام دووجهه رحمانی و آمرانه را توأم با هم دارد. اما این گروه تروریستی آنچه از شبکه های اجتماعی تبلیغ می کند، مجموعه ای از معارف است که نشان می دهد آنها نماد شرک را از بین می برند و با این کار هواخوهان خود را قلباً شاد می کنند.
این گروه نشان می دهد بالاخره گروهی پیدا شده که بدون واهمه از غرب و قدرت های منطقه ای اقدام به پاک سازی جهان اسلام از شرک کند! بنابراین به دلیل آن که ما در پارادایم این منظومه نیستیم، برای ما نه تنها داعش و ایدئولوژی آن جذابیت ندارد بلکه تنفرزا است.
مهم ترین جذابیتی که در ایدئولوژی تکفیری های داعش وجود دارد به نظر شما کدام است که سبب می شود افراد بیشتری را جذب خود کند؟
به نظر می رسد رادیکال بودن ایدئولوژی داعش جذابیت خاصی برای اعضایی که به آن می پیوندد، دارد. به عبارت دیگر اگر ایدئولوژی را به دو گروه محافظه کار و رادیکال تقسیم کنیم، رادیکال ها معمولا مستقیم به سراغ هدف رفته و این نسبت به ایدئولوژی محافظه کاران جذابیت بیشتری دارد.
در حقیقت مخاطب محافظه کار احساس می کند چیزی که محافظه کاران می گویند تنها در حد زبان و ذهن باقی مانده و احتمال دارد به مرحله عمل نرسد اما ایدئولوژی داعش هر چه می گوید، به منصه عمل می رساند و به عبارت دیگر هیچ فاصله ای میان تصور و تصدیق (در اینجا عمل) آنها نیست و به هر حال کسی که این ایدئولوژی برایش جذابیت دارد، مشاهده می کند تکفیری ها گروهی از او دعوت عملی کرده او را مسلح می کند و در میان گر,ه خود می پذیرد و در پی سرزمین نیز است تا خلافتی بر پایه ایدئولوژی رادیکال برپا کند.
اما خصلت مهم ایدئولوژی داعش که جذابیت آن را افزایش می دهد، عمل گرا بودن آنهاست. به این صورت که آنها تنها به نوشتار و گفتار اکتفا نمی کنند و به هر چه اعتقاد دارند، عمل می کنند. به طور مثال اگر زیارتگاه را نماد شرک می دانند، به این اعتقاد خود با منهدم کردن آن مکان جامه عمل می پوشانند یا اگر معتقدند شیعه و برخی فرقه های دیگر مشرک هستند، با گردن زدن و به آتش کشاندن آنها، اعتقاد خود را عملی می کنند. بنابراین، این ویژگی ها موجب می شود جوانانی که به دنبال هویت مذهبی هستند، اما سرخورده از شرایط جدید اند، جذب داعش شوند.
با این توصیف آینده تکفیری ها چه می شود و سرنوشت آنها را در جهان اسلام چطور ارزیابی می کنید؟
سناریوی غرب در مواجهه با گروه های سلفی تکفیری آن است که این گروه ها را به عنوان نیروی موثری جمع آوری کرده اما در نهایت به عنوان نیروی مزاحم در منطقه نگه می دارد. یعنی این گروه ها همچون طالبان در افغانستان، محدود می شوند اما از بین نمی روند و دائم برای دولت های اسلامی به ویژه عراق و سوریه خطرآفرین خواهند شد. به عبارت دیگر این مناطق همیشه آبستن حوادث غیر منتظره و ناگهانی خواهند شد و کشور آنها در هاله ای از بی امنیتی فرو می رود.
انتهای پیام/ ن . ش
