دو نگاه به مقوله حجاب

تدبیر مدیران دولت و نیروی انتظامی مانع از خیابانی شدن بحث مواجهه با مسأله حجاب شد اما محفل بحث میان جریان‌های مختلف فکری و سیاسی را داغ‌تر کرد. در این میدان بحث و مجادله، هیچ یک از طرفین در وجوب و ضرورت حجاب به عنوان امر دینی تشکیک و تردید نمی‌افکنند. حتی طیف‌های غیرمذهبی در وادی این بحث، حریم حجاب را به عنوان اصلی از قوانین مدنی ایران محترم می‌شمارند.

اما نزاع جدی بر سر این‌ است که وضع فعلی جامعه از حیث پوشش و نوع حجاب محصول کدام نگرش است و سؤال مهم‌تر که بلافاصله مطرح می‌شود این است که اکنون با مختصات رفتاری که نسل جوان در پوشش و حجاب پیدا کرده کدام روش‌ها و رفتارها به سامان و اصلاح اوضاع می‌انجامد؟

آنچه مسلم است نسل امروز دورانی از قبض و بسط را در وادی مواجهه با پوشش و حجاب سپری کرده است و موضوع حجاب از آن دست مقوله‌ها است که رنگ تفسیر و تلقی جناح‌های سیاسی را به خود گرفته است. هر گروهی آمده برداشت و سلیقه خویش در امر پوشش را معیار حقیقت معرفی کرده و اراده‌اش بر این تعلق گرفته که طبقات و طیف‌های مختلف جامعه را با ذائقه فرهنگی خویش همراه سازد. اکنون از گذر این راه پرفراز و نشیب در فضای فعلی ایران، دو نگاه مقابل هم قرار گرفته است:

1-نگاهی که بر رفتار انقباضی و سختگیرانه در عرصه مواجهه با حجاب تأکید دارد و بر این باور است مشکلات یا به زعم خویش دغدغه مربوط به پوشش نسل جوان صرفاً با ابزارهای اجبار و قوای قهر رفع خواهد شد. این نوع نگاه از تفکری سرچشمه می‌گیرد که به لحاظ جامعه شناختی می‌گوید ترس منشأ تبعیت و تمکین است و لذا مجریان برای اعمال خواست‌های خویش بر توده مردم ناگزیر از توسل به ابزارهای زور و اجبار هستند و نباید قوانین و موازین را به اراده، اختیار و میل افراد واگذار کنند. پیداست که پیروان این دیدگاه از کدام دریچه به فضای امروز جامعه ایران می‌نگرند و ناهنجاری و ناموزونی در رفتار و پوشش نسل جوان را با چه معیاری به قضاوت می‌نشینند. در دستگاه ذهنی آنها آشفتگی در رفتار جوانان و پوشش‌های رنگارنگ آنها ریشه در به اصطلاح اهمال یا تردید مجریان در استفاده از ابزارهای زور و اجبار دارد و برای رهایی از این تکثر و تعدد آزار دهنده در سبک و سیاق زندگی افراد باید کمربندها را محکم بست و طرح‌های ضربتی به کار بست.

2- در نقطه مقابل این تفکر، جمع زیادی بر این باورند که راه‌های اجبار و فشار نه تنها حکومت و جامعه را در اصلاح رفتار نسل جوان به سر منزل مقصود نمی‌رساند بلکه حتی نتیجه عکس به‌ بار می‌آورد. مهم‌ترین برهان این گروه بر صدق ادعای خویش تجربه سال‌های گذشته است. آنها به صراحت می‌گویند بی‌اعتنایی یا کم اعتنایی نسل جوان به هنجارها و باورهای نسل گذشته در زمینه‌های مختلف از جمله سبک زندگی ریشه در این واقعیت دارد که پیشینیان در انتقال باورهای خویش اغلب به روش‌های تحکم آمیز روی آوردند و حال برای احیای ارزش‌های اخلاقی در صحنه جامعه راهی جز جایگزینی روش اقناع به جای اجبار و کنار گذاشتن منطق زور و تحکم نیست.  آنچه پیدا است دولت امروز مدافع این نظریه است. برخلاف دیدگاه نخست در نگاه امروز دولتمردان حجاب مقوله فرهنگی است و نباید به آن صورت امنیتی داد. وقتی یک مقوله شأن و ماهیت فرهنگی پیدا کند الزاماً مدیران و مجریان می‌بایست با نگاهی آسیب شناسانه با آن روبه‌رو شوند. در این مرحله بار مسئولیت رفع این آسیب صرفاً برعهده دولت نیست بلکه تمامی بخش های حکومت و همه نخبگان و گروه‌های مرجع جامعه در برابر چنین آسیبی پاسخگو هستند. معضلات فرهنگی به اعتبار ماهیت روحی و روانی آن نیازمند اقناع و توجیه هستند. این نکته‌ای است که رئیس جمهوری بارها بر آن تأکید نهاده است که نسل جوان امروز به لحاظ فطری و تربیتی نسلی دین مدار و در عین حال منطق‌گرا است و لذا برای هر فعل و ترک فعل ضمن آن‌که حجت شرعی را طلب می‌کند اما خواهان برهان و استدلال است.