سخنی درباره غفلت و عبرت/ بیشترین عبادت ابوذر چه بود؟

شیعه نیوز: این سوال وجود دارد که از چه چیزی نباید غفلت کرد و از چه چیزی می‎توان عبرت گرفت؟ قرآن کریم می‎فرماید: خلقت آسمان و زمین، تفاوت شب و روز، کشتی و حرکت آن در دریا، باریدن باران، حیات دوباره گیاهان بادها و ابرها و ... همه و همه آیات الهی هستند که باید درباره آنها اندیشه کنیم و درس بگیریم (بقره 164)

چنان که ذکر شد مطابق با جهان بینی الهی، در و دیوار و زمین و آسمان و همه چیز با ما حرف می‏زنند. به عبارت دیگر تمام پدیده‏ها، ظاهری دارند و باطنی، سخن گفتن از ظواهر می‏شود موعظه؛ و شنیدن سخن پدیده‏ها، یا عبور از ظاهر به باطن، می‏شود عبرت. و عبرت گیری کار ماست، کار دشوار اندیشه، و با این اندیشه و عبرت گیری است که آن موعظه کارکرد مؤثر می‎شود. اما اگر دنیا را دارای ظواهر و باطن ندانیم و یا از این ظواهر به دنبال باطنی نباشیم، اهل غفلت خواهیم بود.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: بیشترین عبادت ابوذر که رحمت خدا بر او باد اندیشیدن و عبرت گرفتن بود و احادیث فراوانی که عبادت ، به زیادی نماز و روزه نیست، بلکه به تفکر است و ساعتی تفکر از هفت سال یا هفتاد سال عبادت بهتر است و...

اگر قدری بیندیشیم، مشمول دعای خیر امیرمؤمنان علی(علیه السلام) می‏شویم که فرمود: رحمت خدا بر انسانی باد که بیندیشد و عبرت گیرد و بینا شود.رحمت خدا که در حدیث فوق از آن یاد شده، چیزی عجیب و غریبی نیست، همان نتایج اندیشه و عبرت است که آن حضرت در حدیثی دیگر فرمود: هرکه زیاد عبرت گیرد کمتر بلغزد و فرمود: عبرت گرفتن ، عصمت و مصونیت (از گناه و خطا) به بار می‏آورد.

عبادت، آنگاه در تهذیب روح و تزکیه جان مؤثر است که عبادت کننده به مضامینش عارف و معتقد باشد و آنها را در ذهن خود حاضر کند، اما اگر در متن عبادت، غفلت داشته باشد دیگر راه برای تزکیه او نیست. غفلت به تعبیر ائمه (علیهم السلام) ، چرک روح است وقتی آینه شفاف دل را چرک بپوشاند چیزی را نشان نخواهد داد و اگر ما در متن عبادت، گرفتار غفلت و چرک شویم، راهی برای تهذیب روح نداریم.

نمازهای پنج‏گانه شبانه روز برای نجات انسان از غفلت است و چون انسان در نماز هم به دام غفلت می‎افتد مأمور به خواندن نماز غفیله می‏شود و آن ، نمازی است که بین نماز مغرب و عشاء خوانده می‏شود.چون عده‏ای در صدر اسلام ، بین نماز مغرب و عشاء استراحت می‏کردند و در فاصله بین دو نماز از یاد خدا غفلت می‏کردند، خداوند برای نجات از غفلت، این نماز را تشریع کرد و به غفیله موسوم شد.

در متون دینی ما حدیثی از لقمان حکیم نقل شده است که در مقام موعظه به فرزندش می‎فرماید: پسرم!برای هرچیزی علامتی است که با آن شناخته می‎شود و به آن گواهی می‎دهد.... و غافل را سه نشانه است: سهو و لهو و فراموشی از نسیان. چیزهایی می‎دانیم و اجمالاً می‎فهمیم که « فراموشی علامت غفلت است» یعنی چه، اما سهو و لهو علامت غفلت است یعنی چه؟ اصلاً سهو و لهو یعنی چه؟ سهو عبارت است از خطای ناشی از غفلت که بر دو قسم است: اول این که انسان نقشی در ایجاد آن نداشته باشد. مثل دیوانه‏ای که به کسی ناسزا می‎گوید. این سهو مورد اغماض و گذشت قرار می‎گیرد. دوم این که انسان در ایجاد آن نقش داشته باشد مثل کسی که شراب بخورد و کار زشتی انجام دهد، کاری که در حالت عادی خود او هم انجام نمی‎داد این سهو مورد مؤاخذه است.

لهو چیزی است که انسان را از کار مهم مرتبط با او باز می‏دارد و به خود مشغول می‎کند. به عبارت دیگر لهو عبارت است از سرگرم شدن به امور جزئی و ناچیزی که انسان را از اهداف بلند باز دارد.قرآن کریم مثال جالبی برای لهو می‎زند: عده‎ای به جای اینکه از مردن مرده‏ها عبرت بگیرند، به این موضوع مشغول شدند که تعداد مرده‏های آنها بیشتر است یا تعداد مرده‏های فلان قبیله!

امیرالمؤمنین حضرت علی (علیه السلام) در خطبه 221 نهج البلاغه اشاره به این آیات می‏فرماید: جسد آن مرده‏ها سزاوارتراند که سبب عبرت شوند تا مایه افتخار، دنیا بازیچه و لهو است، یعنی ما را به خود مشغول می‎کند و از امر مهمی به نام آخرت باز می‏دارد و مردان الهی چنان‎اند که خرید و فروش( و هرگونه داد و ستد دنیایی از جمله تعلیم و تعلم) آنها را از یاد خدا باز نمی‎دارد.

منبع:مهر

انتهای خبر/ ز.ح