آثار و نتایج زیارت امام رضا (علیه السلام) در زندگی

به گزارش «شیعه نیوز» به نقل از مشرق، بررسی‌های صورت گرفته در چارچوب بازشناسی مفهوم زیارت در جهت تأمین نیازهای طرح توسعه کمی و کیفی زیارت، جلوه‌هایی از افق‌ها، مبانی و اصول برگرفته از متون دینی را در اختیار ما قرار داده است.
این جلوه‌ها در امتداد یک نظام برنامه‌ای بایستی در فضای زندگی عینی اجرایی گردند؛ نتیجه این امر تحقق فضای خاصی از زندگی خواهد بود که به آن فرهنگ زیارت امام رضا (علیه‌السلام) یا سبک زندگی در حریم رضوی می‌گوییم.

آنچه به عنوان «چشم‌انداز توسعه کمی و کیفی زیارت امام رضا(علیه السلام)» تعریف شده‌است، در صورت تحقق یافتن می‌تواند آثار و نتایج در خور توجهی را به همراه داشته باشد. بعضی از این آثار به شرح زیر خواهند بود:
 
* این چشم‌انداز یک دریافت نظری از زوایای مختلف زندگی در حریم زیارت است که بر اساس مبانی دینی شکل خطوطی از تصویر جامع سبک زندگی دینی را ارائه می‌دهد.

* مباحث و مبانی نظری را در قالب تصوراتی قابل درک و انتقال عرضه می‌کند. این تصورات می‌تواند به عنوان زبان مشترک طیف‌های مختلف فکری مورد استفاده قرار گیرد و همگرایی بین متخصصین بخش‌های مرتبط با زیارت را تقویت نماید.

* ایده‌هایی برای مدل‌سازی‌های مجازی و رسانه‌ای از زندگی دینی را مطرح می‌نماید.

* موجب همگرایی سازمان‌های متعدد متولی زیارت در مسیر اجرای برنامه جامع توسعه کمی و کیفی زیارت خواهد شد؛ و ...
 
روش ترسیم چشم‌انداز فرهنگ مطلوب زیارت

چشم‌انداز فرهنگ مطلوب زیارت حاصل اجرای تعالیم و دستورات دین مقدس اسلام در فضای زندگی است. این چشم‌انداز زمانی محقق می‌شود که ابعاد مختلف دستورات دین متناسب با شاخص‌های کمی و کیفی برگرفته از نگاه توحیدی به صورت متوازن و کامل در متن جامعه پیاده شوند. از این روی در صورتی که تعالیم دین در جامعه به صورت کامل و همه‌جانبه اجرایی نگردند یا توازن مناسب در روند اجرای آن رعایت نشود، جامعه مطلوب و مورد انتظار دین محقق نخواهد شد. عدم رعایت دو اصل کلیدی «جامعیت» و «توازن» در اجرای تعالیم آسمانی، موجب بروز و ظهور نقصان در ساحت نظام اجتماعی جامعه دینی خواهد شد و در نتیجه فرایند رشد آن از صراط مستقیم الهی منحرف خواهد گردید.

بر این اساس روشی که در اینجا برای استنباط و توصیف چشم‌انداز فرهنگ مطلوب زیارت در نظر گرفته شده است، حاصل جمع محتوایی آثار اجرای ابعاد مختلف تعالیم اسلامی با محوریت تعالیم رضوی است.

گام‌های اصلی این روش را می‌توان این‌گونه برشمرد:

-    پیشنهاد مدلی از فضای زندگی با محوریت زیارت؛ در این تصویر مؤلفه‌های سطحی و عمقی زندگی اجتماعی در پیوند حیاتی با هم و با محوریت برنامه زیارت در قالب یک مدل ساده نشان داده می‌شود.

-      انتخاب برخی از خطوط اصلی مدل به عنوان شاخص.

-    استخراج آیات و روایاتی که ناظر به این خطوط بوده و در آن عرصه‌ها تعالیم و دستورالعمل‌های ویژه‌ای را ارائه نموده است.

-     تصویرسازی فضای حاصل از عمل به تعالیم یا دستورالعمل‌های فوق در هر زمینه.

-     ترکیب مفهومی فضای حاصله از طریق فرایند تدبر و تعقل.

-    بیان فضای حاصل از مرحله قبلی در قالبی ساده و قابل تصور توسط متخصصان رشته‌های مختلف.

 1. مدل‌سازی زندگی اجتماعی با محوریت زیارت امام رضا (علیه‌السلام)

فضای زندگی حریم رضوی در این مدل، یک طیف حیاتی به مرکزیت حرم مطهر می‌باشد. به این معنا که شدیدترین آثار حیاتی در مرکز طیف تولید و به سایر بخش‌های جامعه پیرامونی انتشار و انتقال می‌یابد.

 هر اندازه از مرکز طیف دور می‌شویم آثار زیارت رقیق‌تر خواهد شد، اما گستردگی و تنوع آن نیز بیشتر خواهد گردید؛ که این امر به تبدیل کاربردی کردن تعالیم زیارت در قالب‌های مختلف زندگی می‌باشد. لایه‌های مختلف این طیف که با یک نگاه کلی و بر اساس تقسیم‌بندی‌های رایج از هم جدا شده‌اند به شرح زیر می‌باشند:

2.1  فضای مرکزی حرم مطهر

حرم مطهر هسته مرکزی و اصلی در سیستم فرهنگ‌سازی زیارت می‌باشد که با برخورداری از امکانات و اماکن اختصاصی برای زیارت و عبادت، طیف بسیار وسیع مسوولان و کارکنان خدوم و مخلص و تنوعی از برنامه‌های آموزشی، تبلیغی و فرهنگی بیشترین فرایندها و سیستم‌های مورد نیاز برای فرهنگ‌سازی زیارت را دارا بوده یا پشتیبانی می‌کند. حرم مطهر چشمه معنویت است که با جریان یافتن در وجود زائران حضرت رضا (علیه‌السلام) و با تأثیرگذاری در فضاهای کالبدی، ساختاری و برنامه‌های شهر مشهد هویت خاصی به آن می‌دهد.

در این فرآیند، نقش اصلی هسته مرکزی در ایجاد فرهنگ مطلوب زیارت، به عنوان سرچشمه آثار فرهنگ‌ساز بوده، همچنین زیارت و حضور در فضای قدسی حرم مطهر، مسوولان و دست‌اندرکاران خدوم و مخلص برنامه‌های آموزشی، تبلیغی و عبادی حرم مطهر، اماکن و امکانات مختص زیارت و عبادت و همچنین مواجهه عملی با الگوهای ناب برگرفته از فرهنگ رضوی، عوامل، فرایندها و سیستم‌های این حوزه را تشکیل داده و در پایان آثار و نتایج آن ارتقای شناخت، اعتقاد و ایمان عملی نسبت به مبانی، ارزش‌ها و آداب زندگی معنوی زائران و مجاوران، الهام بخشی برای نهادها و مؤسسات، ایجاد میدان خدمت و ایثار به مؤمنان و الگوسازی از سبک معماری اسلامی خواهد بود.
 
2.2  فضای شهر زیارتی مشهد مقدس

دومین لایه‌ای که زائران و مجاوران با آن در تماس هستند، فضای شهر زیارتی مشهد مقدس می‌باشد که قداست و حرمت خود را از حرم مطهر گرفته است و به برکت وجود شریف حضرت رضا (علیه‌السلام) در طول قرن‌های گذشته، به شکل قابل توجهی رشد و گسترش یافته است.

مشهد مقدس به عنوان نزدیک‌ترین جغرافیای محیط بر حرم مطهر بایستی بیشترین سنخیت را با فضای قدسی حرم مطهر داشته باشد و بتواند نیازهای مادی و معنوی زائران حضرت رضا (علیه‌السلام) را در طول دوره اقامت تأمین نماید. در این لایه علاوه بر قوانین و مقررات حاکم بر مدیریت شهری، کالبد، ساختارهای مدیریتی، اصناف، واحدهای خدمات‌رسانی و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز مورد توجه قرار می‌گیرند.

در شکل گیری نقش شهر مقدس مشهد در ایجاد فرهنگ مطلوب زیارت، نقش اصلی بر عهده تجربه عملی آثار زندگی معنوی در ابعاد مختلف خواهد بود، فرهنگ عمومی مجاوران حضرت رضا (علیه السلام) (باورها و اخلاق عمومی بر گرفته از سیره رضوی)، فضاهای زیرساختی و کالبدی شهر، خیابان‌ها، پارک‌ها، مراکز اقامتی و غیره، سازمانها و نهادهای مرتبط با زیارت، قوانین و مقررات شهری و استانی و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی، عوامل، فرایندها و سیستم‌ها را تشکیل داده و در نتیجه ارتقای شناخت، اعتقاد و ایمان عملی نسبت به مبانی، ارزش‌ها و آداب زندگی‌ایمانی زائران و مجاوران، احساس آرامش، امنیت، رضایت در مدت اقامت در مشهد مقدس، دریافت خدمات متنوع مورد نیاز فراتر از حد انتظار و الهام بخشی برای سایر بخش‌ها و سازمان‌ها از آثار اصلی ایجاد شده خواهند بود.
 
2.3  فضای استانی و ملی

فضای ملی و استانی که محیط بر استان و شهر مقدس مشهد می‌باشد، تأثیرات قابل ملاحظه‌ای بر فرایند زیارت و سبک زندگی در آن می‌گذارد یا از آن دریافت می‌کند. این تأثیرات از طریق تبادلات انسانی، قانونی، اطلاعاتی، رسانه‌ای و... صورت می‌گیرد. در چشم‌انداز مطلوب زیارت مناسب است آثار و ثمرات زیارت به کل دامنه جغرافیایی نظام جمهوری اسلامی گسترش یابد به نحوی که همه مردم کشور احساس کنند مجاور و میزبان حضرت رضا (علیه‌السلام) می‌باشند.

همچنین انتظار می‌رود نظام جمهوری اسلامی از طریق تدوین اسناد توسعه‌ای، طراحی قوانین و اتخاذ سیاست‌های مناسب، روند توسعه کمی و کیفی زیارت را تسریع و تسهیل نمایند.

در این لایه هم، علاوه بر بُعد جغرافیایی، ابعاد حاکمیتی(سیاست‌ها و قوانین توسعه‌ای و اداره کشور)، ابعاد فرهنگی و اجتماعی و برنامه‌های مرتبط با آن نیز وجود دارند و می‌توانند مورد توجه قرار گیرند.

انتهای خبر/ ز.ح