آیاتی که "شیطان" نوشت/ آيات شيطانى چيست؟

چهارم مهر ماه 1367 برابر با 26 سپتامبر 1988

به گزارش «شیعه نیوز»، انتشارات «وايكينگ» در لندن كه جزو گروه انتشاراتى «پنگوئن» مى‏باشد، اقدام به انتشار كتابى نمود كه نام «Satanic verses» بر روى جلد آن خودنمايى مى‏كرد. معادل فارسى نام اين كتاب «آيات شيطانى» بود.

چهل روز بعد ابتدا كشور هند و سپس پاكستان فروش اين كتاب را ممنوع اعلام كردند.
متعاقبا چندين كشور اسلامى ديگر نيز اقدام به تحريم فروش اين كتاب نمودند. روز 24 دى ماه 1367 مسلمانان شهر «برادفورد» انگلستان طى تظاهراتى، اقدام به سوزاندن نسخه‏هاى كتاب «آيات شيطانى» نمودند. روز 23 بهمن ماه برابر با 12 فوريه 1989، مسلمانان پاكستان در شهر اسلام آباد به تظاهرات پرداخته و ضمن دادن شعارهايى عليه آمريكا و انگليس و نويسنده كتاب «آيات شيطانى»، به طرف مركز فرهنگى آمريكا حركت كردند .اين تظاهرات به برخورد افراد مسلح از درون مركز فرهنگى آمريكا با تظاهر كنندگان انجاميد و باعث شهادت 6 نفر و مجروح شدن بيش از يكصد نفر گرديد.

فرداى همين روز در تظاهرات مسلمانان هند عليه نويسنده و ناشران كتاب مذكور به شهادت يك نفر از سوى نيروهاى مسلح هند منجر شد.

25 بهمن ماه 1367 برابر با 14 فوريه 1988

حجت الاسلام انصارى كرمانى، قائم مقام مؤسسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام، به حضور ايشان رسيده و مى‏گويد: «آقا! قضيه اين كتاب «آيات شيطانى» و قتل عام مسلمان‏هاى هند و پاكستان را كه شنيده‏ايد. تصميم شما چيست؟»

امام خمينى در پاسخ او مى‏گويد: «من همين الان مى‏خواستم به شما بگويم كه برويد و به دولت بگوييد كه فردا را عزاى عمومى اعلام كنند.»
آقاى انصارى راهى ابلاغ فرمان حضرت امام به هيات دولت مى‏شوند كه ناگهان ساعتى بعد راديوى جمهورى اسلامى ايران اقدام به پخش اعلاميه مهمى از امام(ره) نمود.

به اطلاع مسلمانان غيور سراسر جهان مى‏رسانم، مولف كتاب «آيات شيطانى» كه عليه اسلام و پيامبر و قرآن تنظيم و چاپ و منتشر شده است، همچنين ناشرين مطلع از محتواى آن، محكوم به اعدام مى‏باشند. از مسلمانان غيور مى‏خواهم تا در هر نقطه كه آنان را يافتند، سريعا آنها را اعدام نمايند تا ديگر كسى جرأت نكند به مقدسات مسلمين توهين نمايد و هركس در اين راه كشته شود، شهيد است انشاءالله. ضمنا اگر كسى دسترسى به مؤلف كتاب دارد ولى خود قدرت آن را ندارد، او را به مردم معرفى نمايد تا به جزاى اعمالش برسد.

 

والسلام عليكم و رحمه‏الله و بركاته
روح‏ الله ‏الموسوى‏ الخمينى 25/11/1367

«رسانه‏هاى گروهى استعمارى خارجى به دروغ به مسوولين نظام جمهورى اسلامى نسبت مى‏دهند كه اگر نويسنده كتاب آيات شيطانى توبه كند، حكم اعدام درباره او لغو مى‏گردد. حضرت امام خمينى مدظله فرمودند: اين موضوع صد درصد تكذيب مى‏گردد. سلمان رشدى اگر توبه كند و زاهد زمان گردد، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال، تمامى همّ خود را به كار گيرد تا او را به درك واصل گرداند. حضرت امام اضافه كردند كه اگر غير مسلمانى از مكان او مطلع گردد و قدرت اين را داشته باشد تا سريع‏تر از مسلمانان او را اعدام كند، بر مسلمانان واجب است آنچه را كه در قبال اين عمل به عنوان جايزه يا مزد عمل به او بپردازند.»

شش روز پس از صدور حكم امام خمينى، جامعه اقتصادى اروپا در بروكسل تشكيل جلسه داد تا هيأت ديپلماسى 12 كشور عضو از ايران فراخوانده شوند و مسافرتى نيز در سطح بالا به ايران انجام نشود. يك هفته بعد مجلس شوراى اسلامى طرح دو فوريتى قطع رابطه با انگلستان را در 9 اسفند 1367 با رأى قاطع نمايندگان به تصويب رساند.

كمتر از 6 ماه بعد تمامى ديپلمات‏هاى فراخوانده شده كشورهاى اروپايى با تصميم خود به ايران بازگشتند و تنها سفير انگلستان با تصميم پارلمان جمهورى اسلامى از بازگشت به ايران محروم ماند.

«آيات شيطانى» چيست؟

كتاب «آيات شيطانى» رمانى است در 547 صفحه كه در ميانه جلد و در پشت جلد كتاب تصوير رزم رستم يا ديو سپيد چاپ شده است. البته اين طرح تنها براى شرقيان و على‏الخصوص مردم ايران آشناست؛ چهره آرام و شرقى رستم كه با پنجه دست چپ، گلوى ديو سپيد را مى‏فشرد و با خنجر سينه او را دريده است. ديو سپيد، كه پاى چپش قطع شده و گرزش شكسته است، آخرين نفسهايش را مى‏زند. اين تصوير از آلبوم «كليو» گرفته شده است كه متعلق به موزه «ويكتوريا و آلبرت» است.

چرا نويسنده كتاب، عنوان «آيات شيطانى» را به كتاب خود داده است؟
اين نام اشاره به افسانه و يا واقعه واهى و ساختگى «غرانيق» دارد. غرانيق جمع غرنوق به معنى مرغابى است كه گردنى بلند دارد و سپيد سياهرنگ است. به معنى جوان سپيد زيبا روى نيز آمده است.

برخى غرنوق را لك لك، بوتيمار - غم خوراك - نيز معنى كرده‏اند. اعراب جاهلى گمان مى‏داشتند كه بت‏ها مانند پرندگان به آسمان عروج مى‏كنند و براى پرستندگان خود شفاعت مى‏نمايند. طبق افسانه «غرانيق» كه توسط برخى مورخان نقل شده است، پيامبر(ص) هنگام قرائت سوره نجم پس از قرائت آيات 19 و 20 «افرايتم اللات والعزى و مناة الثلاثه الاخرى» آيا ديديد لات و عزى را و منات را كه سومين آن دو بود، ناگهان اين جمله را تلاوت كرد: «تلك الغرانيق العلى و ان شفاعتهن لترتجى» اينها مرغان آبى بلند پروازند كه شفاعت آنان اميد مى‏رود، در ادامه اين روايت عجيب و مجعول آمده است كه همان شب جبرييل بر پيامبر نازل شد و به پيامبر(ص) گفت: «جمله دوم فوق، وحى نيست» و پيامبر بسيار دلگير و شكسته شد و خداوند براى دلجويى از پيامبر آيات 73 تا 75 سوره اسرا را نازل فرمود. اين داستان اهريمنى، از سوى قاطبه علماى اهل سنت و شيعه تكذيب شده است و سلسله روات آن هم استخراج گرديده و مشخص شده است كه روات آن يهوديان مسلمان شده بنى قريظه بوده‏اند كه اين قبيله پركينه‏ترينه طايفه يهوديان مدينه نسبت به پيامبر(صلی الله علیه و آله) بوده‏اند كه صدها تن از آنان به دستور حضرت رسول در جنگ خيبر به درك واصل شده‏اند.

كتاب «آيات شيطانى» در 9 فصل تنظيم شده است و نويسنده كتاب، افسانه غرانيق را مكرر و به شكل‏هاى گوناگون در كتاب خود آورده و آن را به عنوان يكى از مضامين اصلى كتاب خود مشخص و برجسته نموده است.

موارد اهانت و جسارت نويسنده كتاب آيات شيطانى را مى‏توان در موارد زير خلاصه كرد:
1- تشكيك در امر وحى و طرح اين موضوع كه جبرئيل در واقع موجودى در درون پيامبر بوده و پيامبر(صلی الله علیه و آله) متناسب با منافع خود و حتى مسايل شخصى‏اش آيات را تنظيم مى‏كرده است.
2- معرفى پيامبراسلام به عنوان فردى خود خواه و تاثيرپذير و كم‏دقت و...
3- معرفى ياران پيامبر به عنوان افرادى كه دچار انحراف‏هاى اخلاقى گوناگون بوده‏اند.
4- نسبت انحراف اخلاقى به همسران پيامبر
5- تحقير و اهانت نسبت به فرشته وحى «جبرئيل»
6- تحقير و اهانت نسبت به احكام اسلام

اين عناوين را سربسته بپذيريد. توضيح بيشتر در مورد هر يك از آنها غير از سياه كردن سينه‏ها ثمرى نخواهد داشت. تمام قهرمانان اين كتاب كه داستانى به سبك «رئاليسم جادويى»، كه داراى ضعف‏هاى فراوان و بى سرو ته مى‏باشد، داراى ضعف‏ها و انحرافات شديد اخلاقى هستند و اسامى آنان سلمان، بلال، اسماعيل، عايشه و ماهوند - بوزن تلفظ لاتينى محمد - و... مى‏باشد. خلاصه داستان اين كتاب به دليل آشفتگى عجيب وقايع و همچنين اهانت‏آميز بودن آن ميسر نمى‏باشد.

نويسنده آيات شيطانى كيست؟

احمد سلمان رشدی (زادۀ ۱۹ ژوئن ۱۹۴۷) در بمبئى هند در يك خانواده مسلمان متولد شده است. در 13 سالگى به انگلستان مهاجرت كرده و فعلاً مقيم انگلستان است و تابعيت انگليسى دارد.

وى پيش از كتاب آيات شيطانى چهار رمان ديگر نيز منتشر كرده است به علاوه دو فيلمنامه. رشدى عضو هيات انستيتو فيلم انگلستان و عضو هيات مشاورين انستيتو هنرهاى معاصر و عضو انجمن سلطنتى ادبيات انگلستان نيز می باشد كتاب آيات شيطانى كه پنجمین رمان او محسوب مى‏شود، مستقيما به سفارش آقاى «گيلون ريتكن»، رييس يهودى انتشارات «وايكينگ» با دستمزد بي سابقه 850 هزار پوند ، نوشته شده است. جالب است بدانيد به دستور همين آقاى «ريتكن»، سلمان رشدى از آغاز نگارش كتاب گارد محافظ داشته و مبلغ كلان و بى‏سابقه 850 هزار پوند به او دستمزد پرداخت شده است. همچنين جايزه كتاب سال 1988 انگلستان به اين كتاب تعلق گرفت.

گزیده آثار رشدی به این شرح است:
گریموس 1975
بچه های نیمه شب 1981
شرم، ۱۹۸۳
لبخند یوزپلنگ: سفری به نیکاراگوا (۱۹۸۷)
آیات شیطانی، ۱۹۸۸
هارون و دریای قصه‌ها (۱۹۹۰)
وطنهای خیالی: مقلات و نقد ۱۹۸۱-۱۹۹۱ (۱۹۹۲)
شرق، غرب، ۱۹۹۴
زمین زیر پایش (۱۹۹۹)
شالیمار دلقک، ۲۰۰۵

سبک روایی رشدی را از گونه رئالیسم جادویی می‌دانند. رمان بچه‌های نیمه‌شب تم‌هایی از «طبل حلبی» گونتر گراس را در خود دارد که رشدی آن را الهام‌بخش نوشتن کتاب می‌داند. آیات شیطانی نیز به وضوح وامدار «مرشد و مارگریتا» اثر میخائیل بولگاکف روسی است.

جوایزی که تا به حال به رشدی اهدا شده است:

بچه‌های نیمه‌شب، برنده ی جایزه بوکر شد، و سال‌ها بعد در سال ۱۹۹۳ برنده جایزه بوکرِ بوکرها شد که به این معنی بود که این کتاب بهترین اثر از میان رمان‌های برنده جایزه بوکر در ۲۵ سال اول اعطای این جایزه است. بچه‌های نیمه‌شب را مهدی سحابی به فارسی ترجمه کزد و در سال ۱۳۶۴ شمسی برنده جایزه ی بهترین رمان خارجی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز شد. کتاب شرم نیز در همان سال‌ها به فارسی ترجمه و چاپ شد.

جایزه بوکر، جایزه یادبود جیمز تیت بلک، جایزه اتحادیه انگلیسی‌زبان، نشان شوالیه و... جوايزى است كه تا به حال به رشدى تعلق گرفته و نيز مسووليت‏هايى كه دارد، همگى از عنايت دولت انگلستان به اوست.
نشان شوالیه که از طرف دربار انگلستان به رشدی اهدا شد، به «ايان بوتهام»، كريكت‌باز انگليس نيز اعطا شد.

با اين اقدام اين دو فرد از اين پس با لقب «سر (Sir)» خوانده مي‌شوند كه به هنرمندان، ورزشكاران، ديپلماتها، روزنامه‌نگاران و ديگران در مراسم سالگرد تولد ملكه اعطا مي‌شود.
رشدي پس از دريافت اين لقب گفت: «من از دريافت اين افتخار بزرگ احساس هيجان و كوچكي مي‌كنم و عميقا سپاسگذارم كه كارم به اين شكل مورد توجه قرار گرفته است.»

سلمان رشدى پيش از خشم و خروش مسلمانان و پيش از فتواى امام خمينى(ره)، در مصاحبه با يك مجله هندى بنام «هند امروز» گفته است: «بخشى از رمان حدود 20 سال پيش وقتى كه مطالعات خودم را در مورد تاريخ اسلام شروع كردم در ذهنم شكل گرفته است... و دقيقا يكى از مضمونهاى اصلى داستان دين و تعصب است. من درباره دين اسلام صحبت كرده‏ام زيرا بيشتر اطلاعات من درباره همين دين بوده است.» پس از بازتاب‏هاى خشمگينانه كتاب در جهان اسلام، رشدى در مقاله‏اى نوشت كه: «اثر من ضد مذهبى و يا غير مذهبى نيست و... اين كتاب به شرح و توصيف مهاجرت مى‏پردازد و تمام هيجانات و تغيير و تحولات آن را از ديدگاه مهاجرينى كه از شبه قاره مى‏آيند، مورد بحث قرار مى‏دهد.»

شواهد آشكارا نشان مى‏دهد كه رشدى به عنوان يك مامور ويژه، آيات شيطانى را نوشته است و ناشرين او نيز پيش بينى مى‏كرده‏اند كه كتاب با مخالفت مسلمانان روبرو شود. هر چند آنان گستردگى مخالفت و فتواى حضرت امام را پيش بينى نمى‏كردند. (وقتى رشدى دستنويس كتابش را به ادوارد سعيد مى‏دهد تا بخواند، سعيد به او مى‏گويد: «اين كتاب مسلمانان را به لرزه در مى‏آورد»

رشدى هرگز گمان نمى‏كرده است كه فتواى امام، نقطه پايانى بر زندگى و تفكر و خلاقيت او خواهد بود. زندگى و تفكر و خلاقيتى كه به دروغ و هتك آميخته شده است.

پيرو حكم امام خمينى(ره) درباره نويسنده كتاب آيات شيطانى واكنش عميق و گسترده‏اى از سوى دولت‏هاى اروپاى غربى، احزاب، نويسندگان غرب، رهبران كشورهاى اسلامى، نويسندگان مسلمان و از همه مهمتر، ملت‏هاى مسلمان صورت گرفت. مقصود از واكنش عميق، اشارت به عمق توطئه انتشار كتاب آيات شيطانى است و مراد از گستردگى آن، حضور همه جانبه غرب با تمام امكانات تبليغاتى و فرهنگى‏اش و نيز حضور مسلمانانى بود، كه در برابر اين توطئه شهداى خود را بر دوش گرفتند.

سلمان رشدي كه امروز اواخر دهه پنجاه عمر خود را مي‌گذراند، در يكي از آخرين كتاب‌هاي خود، به فلاكت و ذلت چندین ساله پس از انتشار كتاب «آيات شيطاني» اشاره مي‌كند. وي در كتاب خود با اشاره به مجروحيت مترجم ايتاليايي كتابش توسط مسلمانان ايتاليايي تا سر حد مرگ و به هلاكت رسيدن مترجم ژاپني آيات شيطاني بر اثر حمله مسلمانان ژاپنی، از روز ترور ناشر نروژي كتابش به اين شكل ياد مي‌كند: «روزي كه ناشر نروژي مورد اصابت گلوله قرار گرفت، يكي از بدترين روزهاي عمر من است».

او در آن ايام تنها طي 20 روز 13 بار محل خواب خود را تغيير داد. چنان فضاي جهنمي ‌بر زندگي او حاكم گرديد كه همسرش از وي جدا شد و در مطبوعات وي را «فردي بزدل» ناميدند. تنها دو سال پس از صدور حكم اعدام بود كه سلمان رشدي جرأت سفر به خارج انگلستان را پيدا كرد و با يك هواپيماي جنگي در سال 1991 ميلادي براي سخنراني به دانشگاه كلمبيا در آمريكا رفت و برگشت.

محافظت از او پس از صدور حكم حضرت امام بر عهده «اسكاتلند يارد» (پليس انگليس) قرار گرفت. هزينه‌هاي محافظت از او در سال بين يك تا 10 ميليون پوند تخمين زده مي‌شود؛ در حدي كه يكبار شاهزاده چارلز (وليعهد انگلستان) اعلام كرد: «سلمان رشدي سرباري پر خرج براي ماليات دهندگان انگليسي است».

همچنين شركت هواپيمايي «بريتيش اير ويز»، حضور رشدي را در هواپيماهاي خود تا سال 1998 ممنوع اعلام كرده بود و شركت هواپيمايي «ايركانادا» چند سال پيش سفر رشدي را با پروازهاي خود غيرممكن اعلام نمود.

سلمان رشدي با وجود خشم جهان اسلام عليه خود، از تجديد چاپ كتاب كفرآميز خود صرف نظر نكرد و زماني كه انگلستان حاضر به چاپ ارزان قيمت اين كتاب (بدون جلد گالينگور و با كاغذ كاهي) نشد، آن را به آمريكا برد و به صورت ارزان قيمت (براي سهولت خريد عمومي‌آن) به چاپ رساند.

در سال‌هاي اخير، سلمان رشدي در آمريكا زندگي مي‌كند و توسط دولت آمريكا محافظت مي‌شود. امپراتوري رسانه‌اي غرب، بارها اعلام كرد كه حكم اعدام اين نويسنده از طرف ايران پس گرفته شده است كه هر بار با واكنش سريع رهبر انقلاب اسلامي، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي، اين مسئله تكذيب و اعلام شد كه حكم يك مرجع قابل نقض نمي‌باشد و حتي پس از مرگ او نيز بر همه مسلمانان لازم‌الاجراست. در پيام رهبر معظم انقلاب به حجاج بيت الله الحرام در سال 1383 نیز بر مهدورالدم بودن سلمان رشدي و لازم‌القتل بودن او تأكيد شد.

اما رشدی به دلیل فضای وحشتی که بر زندگی اش حاکم شده قادر به تشکیل یک خانواده نیست و تا به حال چند بار ازدواج کرده و اینک روی به معشوقه ها آورده.
رشدی در حالی كه هنوز زن سوم خود را طلاق نداده بود در سال ۱۹۹۹ با «پادما لاكشمی» آشنا شد و بعد از پنج سال ازدواج كرد.
لاكشمی ۳۶ ساله نیز هندی است و بازیگر و مدل بوده و مجری‌گری یك برنامه تلویزیونی ایتالیایی را برعهده داشته است.
نویسنده مرتد كتاب موهن آیات شیطانی از لاكشمی، همسر چهارم خود نیز بنا به درخواست پادما جدا شد.

در بیانیه‌ای كه از سوی ناشر كتابهایش منتشر شده، آمده بود: «سلمان رشدی موافقت كرده از زنش پادما بخاطر درخواست برای پایان دادن به این زندگی مشترك، جدا شود.»
چهار ماه و بيست و روز پس از صدور حكم اعدام سلمان رشدى در تهران، حادثه‏اى بزرگ، دنياى غرب را به لرزه در آورد...

منبع : مشرق