به گزارش «شیعه نیوز»، ماه مبارک رمضان در هر گوشه این کشور آداب و رسوم خاص خود را دارد؛ مشهد نیز به‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام، در حافظه خود رمضان‌های باصفایی داشته و آداب و رسوم خاص خود را دارد، آداب و رسومی که شاید در گذر زمان کمرنگ و کمرنگ‌تر شده است.
در همین رابطه گفت‌وگویی انجام دادیم با یک کارشناس ارشد ارتباط اجتماعی و مشهد پژوه که در ادامه می‌خوانید.
بهزاد چوپانکاره در خصوص رسوم قدیمی مشهد گفت: مشهد به دلیل وجود مقدس علی بن موسی الرضا(ع) مرکز رسم‌های قدیمی، ارزشمند و گران‌بها در خراسان رضوی است، بعضی از آداب و رسوم قدیمی این شهر حدود ۶۰۰ ساله قدمت دارد.
وی، رسم خانه تکانی و آماده سازی مساجد را رسمی پرشور در روزهای آخر ماه شعبان عنوان کرد و گفت: نظافت و مهیا کردن مساجد به عنوان خانه خدا، جهت حضور مسلمانان در ماه مهمانی خدا رسمی قدیمی است که مؤمنان با کمک یکدیگر به استقبال ماه ضیافت الهی می‌روند. متأسفانه این رسم گرانقدر ۲ سالی است که به دلیل بیماری کرونا و جلوگیری از تجمع مانند سال‌های گذشته برگزار نشده است.
این کارشناس ارشد ارتباط اجتماعی بیان کرد: رسم اذان‌گویی و بیدار کردن مردم هنگام سحر رسم ارزشمندی در بین مردم قدیم بود و هدفشان اطلاع‌رسانی زمان سحر و هنگام اذان صبح بود، بدین شکل که هنگام اذان، افراد خوش‌صدا بر بالای بام می‌رفتند و با صوت و لحن بسیار زیبا اذان می‌گفتند.
چوپانکاره افزود: رسمی قدیمی‌تر از این رسم هم وجود داشته که رسم بیدار کردن همسایه‌ها در هنگام سحر بوده است و چندین مدل مختلف داشت؛ یکی از انواع آن شب‌خوانی بود که در سه مرحله از شب در کوچه‌ها و خیابان ها انجام می‌شد؛ وهله اول در فاصله زمانی ۴۵ دقیقه‌ای تا اذان صبح برگزار می‌شد.
وی ادامه داد: افراد با استفاده از اشعار و متن‌های زیبا با موضوعات مذهبی و ادعیه با استفاده از طبل، شلیک یا ضربه زدن به یک ظرف فلزی صدا ایجاد می‌کردند و می‌خواندند، مرحله اول بیانگر بیدارباش و شروع خوردن سحری بود.
این مشهد پژوه مرحله دوم را فاصله ۱۰ دقیقه‌ای تا اذان صبح عنوان کرد و گفت: این مرحله نشان‌دهنده مدت زمان کم تا هنگام اذان بود و به بیان دیگر در این مرحله سفره سحری و خوراکی‌ها جمع می‌شد، در مرحله سوم هم صدای اذان گوش‌نواز می‌شد.
چوپانکاره وجود امام هشتم را مرکز خیرات عنوان و بیان کرد: یکی از رسومات منحصر به فرد مشهدی‌ها در رمضان، رسم شب‌نشینی و به قول قدیمی‌ها بیتوته کردن در صحن و سرای علی بن موسی الرضا(ع) است، در این شب‌نشینی‌ها مؤمنان در جوار امام رضا(ع) تا پاسی از شب و تا هنگام اذان صبح به عبادت، خواندن قرآن، ادعیه و مناجات می‌پرداختند، این رسم همچنان در بین همسایگان علی بن موسی الرضا(ع) رنگ و لعاب خودش را دارد.
وی عنوان کرد: از دیگر رسومات قدیمی و منحصر به فرد مشهد برگزاری دوره‌های قرآن در خانه‌ها است، مشهد خاستگاه دوره‌های قرآن بسیار قدیمی است که به لحاظ تاریخی دارای سابقه بسیار بالایی هستند.
این کارشناس ارشد ارتباط اجتماعی افزود: پخت آش قل هوالله در دوره‌های قرآن زنانه رسمی بسیار قدیمی و زیبایی است، به صورتی که در جزءخوانی روز آخر ماه مبارک قرائت سوره توحید نوبت به هر خانمی که می‌رسید به نیت حاجت‌روایی آش می‌پزد و همسایه‌ها هم جهت برآورده شدن حوائج و ادای نذرشان در پخت و توزیع این آش کمک می‌کنند؛ این رسم همچنان بین مردم زنده است.
چوپانکاره از رسم پخت نانِ جو در خانه نام برد و گفت: نان‌های جو توسط کدبانوها پخته می‌شدند و بین نیازمندان یا در بین خانواده پخش می‌شدند تا در وعده غذایی افطار یا سحر استفاده شود، این رسم از رسوماتی است که علاوه بر مشهد در تمام خراسان هم رایج بوده و همچنان رایج است.
وی گفت: در شب‌های قدر ماه مبارک رمضان علاوه بر این رسوم، رسم قنبرخوانی را در شب‌های احیا داشتیم که با تجمع در مساجد، حسینیه‌ها، حرم مطهر و در بخش‌هایی از مشهد برگزار می‌شد به این صورت که شخصی با لباس سفید مهیای خواندن اشعاری در مدح امیرالمومنین(علیه السلام) می‌خواند و تعزیه‌خوانی شهادت امام علی(علیه السلام) را اجرا می‌کرد.
این مشهد پژوه ادامه داد: رسم قدیمی دیگری که هنوز هم پابرجاست، رسم هدیه دادن به کودکان غیرمکلف که شرعاً روزه بر آن‌ها واجب نشده است برای روزه‌های کله گنجشکی و به اصطلاح مشهدی کله چغکی است که می‌گیرند، تشویق کودکان روش پسندیده‌ای جهت راغب کردن آن‌ها به روزه‌داری در سنین تکلیفشان است.
چوپانکاره عنوان کرد: سنت پسندیده لباس آراسته و معطر پوشیدن در روز عیدفطر و انجام اعمال آن روز مانند غسل و نماز روز عیدفطر نیز از سنت‌های دلنشین ماه مبارک رمضان است.
وی یادآور شد: پخت و پخش شیرینی پس از زیارت در روز عید، پخت آش و حلواهای مشهدی چون حلوای دوازده امام و پهن کردن سفره‌های افطاری و اطعام اقوام و نیازمندان را هم به عنوان سنت های قدیمی این ماه در مشهد می توان نام برد که شرایط کرونا شور هر ساله برگزاری این رسم‌ها را کم کرده است.
این کارشناس ارشد ارتباط اجتماعی خاطرنشان کرد: بعضی از رسوم قدیمی ما همچنان پابرجاست اما برخی رسوم از یاد رفته‌اند، چرا که آن طور که باید از نسل گذشته به نسل آینده انتقال تجربیات و آموزش صورت نگرفته است.
چوپانکاره افزود: با وجود دارا بودن فرهنگ غنی و آداب و رسوم پرمغز شهرمان اما تلاشی در جهت پوست‌اندازی و نو شدن رسم‌های کهن از جانب مسؤولانی که مسؤولیت این حوزه را به عهده دارند، صورت نگرفته است و این میراث معنوی با همان حالت قدیمی باقی مانده و در بین جوانان و نوجوانان جای خودش را پیدا نکرده است.
وی تصریح کرد: رسیدگی و ثبت ذخایر معنوی گذشتگانمان فراگیر نشده و قطعا رسانه‌های عمومی نقش به‌سزایی در حفظ این سنت‌ها دارند.
انتهای پیام
