به گزارش «شیعه نیوز»، تعطیلی ناخواسته مدارس و شیوع کرونا، مدارس را وارد فضای جدیدی از آموزش‌ها کرد که اقتضائات آن با کلاسهای درس سنتی اختلاف بسیاری دارد.
حالا دیگر خانه هر دانشآموز، کلاس درس او و موبایل، ابزار آموزش است! در چنین فضایی، فاصله میان معلم و دانش‌آموزان رقم خورده و دیگر چارچوب حاکم بر کلاسهای درس سنتی نمی‌تواند پاسخگوی فضای جدید در آموزش مجازی باشد.
به هر حال با ورود یکباره نظام آموزشی کشور به فضای آموزش مجازی هم‌اکنون معلمان و دانش‌آموزان، پیش نیازهای لازم برای استفاده صحیح از این فضا را نمی‌دانند، در فضایی که به ناچار دانش‌آموزان را موبایل به دست کرده‌ایم قطعا باید منتظر آسیبهای حضور دانش آموزان به ویژه دبستانی‌ها در فضای مجازی باشیم.آسیب‌هایی که هرازگاهی از سوی خانواده‌ها نیز مطرح می‌شود همانند دلنگرانی‌های مادری که از موبایل به دست شدن فرزند سوم دبستانی‌‌اش و سرک کشیدن او به محیط اینستاگرام می‌گوید.
البته اگر آموزش و پرورش طبق سند تحول بنیادین حرکت می‌کرد دیگر با شرایط کرونایی یکباره به فضای مجازی پرتاب نمی‌شد چرا که طبق این سند، ( راهکار 4_17 ) آموزش و پرورش موظف به برنامه‌ریزی برای آموزش مجازی دانش‌آموزان است.
در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر برخورداری از بهره فناوری آموزشی در سطح معیار با توجه به طیف منابع و رسانه‌های یادگیری "شبکه ملی اطلاعات و ارتباطات" و بهره‌مندی هوشمندانه از فناوری های نوین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی مبتنی بر نظام معیار اسلامی تأکید شده است اما نظام آموزش و پرورش برای استفاده از فناوری‌های نوین تا به امروز گام‌های مؤثری برنداشته بود.
به هر حال در فضایی که زیرساخت‌های آموزرش مجازی دانش‌آموزان فراهم نشده است و شرایط بیماری کرونا نظام آموزشی را ناگزیر به استفاده از این بستر کرده است، آسیبهای مختلفی به لحاظ تربیتی دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، خانواده‌ای که تا پیش از این نسبت به استفاده فرزندش از موبایل و فضای مجازی حساسیت داشت و گاه این اجازه را به دانشآموز نمی‌داد که از موبایل شخصی یا فضای مجازی استفاده کند امروز ناگزیر است یا برای فرزندش موبایل شخصی بخرد یا موبایل خود را ساعت‌ها در اختیارش قرار دهد که در کلاس مجازی‌اش حضور یابد.
اگر چه فضای شاد یک فضای سالم و استاندارد است اما تمام کلاسهای درس در این بستر برگزار نمی‌شود و زمانی که دانشآموز موبایل به دست شود به جز محیط شاد ممکن است در محیط‌ها و شبکه‌های اجتماعی دیگر نیز حضور یابد، شبکه‌های اجتماعی که گاه محتوای آن مناسب کودک و نوجوان نیست.
وعده‌های مسئولان درباره ارائه سیم‌کارت ویژه دانش‌آموزان نیز راه به جایی نبرد و حالا این خانواده‌ها هستند که باید تمام بار آموزش مجازی به ویژه آسیبهای روانی و چالش‌های تربیتی آن را به دوش بکشند تا فرزندشان در این محیط کمترین آسیب را ببیند.
در همین رابطه محمدرضا سهیلی دکترای روانشناسی تربیتی با اشاره به اینکه این روزها دانش‌آموزان ساعت‌های بسیاری را در فضای مجازی می‌گذرانند آن هم در شرایطی که شاید پیش از این سخت‌گیری‌های بسیاری از سوی والدین برای استفاده فرزندشان از فضای مجازی اعمال می‌شد، گفت: تا قبل از ماجرای کرونا برخی خانواده‌ها به فرزندشان حتی اجازه استفاده از موبایل را نمی‌دادند اما هم‌اکنون دانشآموز ساعت‌های زیادی را در فضای مجازی می‌گذارند تا از آموزش مجازی استفاده کند.
وی افزود: گاهی والدین به خیال اینکه فرزندشان در حال آموزش مجازی است از او غافل می‌شوند یا اگر متوجه شوند فرزندشان به جای آموزش مجازی سرگرم حضور در شبکه‌های اجتماعی است، روش تربیتی نادرست را در پیش می‌گیرند، این رفتار موجب درگیری و مشاجره میان والدین با دانشآموز یا حتی والدین با یکدیگر می‌شود و گاه والدین همدیگر را به بی‌توجهی نسبت به وضعیت فرزندشان متهم می‌کنند.
اما راهکارهای مقابله با چالش‌هایی که دانشآموز در فضای مجازی با آنها مواجه می‌شود، چیست و در این شرایط خانواده‌ها باید چه اقداماتی را انجام دهند؟
اینترنت ملی وعده‌ای که محقق نشد
سهیلی گفت: تمام نهادهای مسئول باید احساس وظیفه کنند و در این رابطه جلو بیایند یکی از راهکارها اینترنت ملی است که می‌تواند در مدیریت فضا و کاستن از آسیب‌ها کمک کند اما هنوز این موضوع در کشور ما محقق نشده است، فضای شاد نیز طی یک سال گذشته به خوبی ارتقا پیدا کرده اما هنوز هم ممکن است به دلیل برخی مشکلات، معلمان کلاسهای درس را در فضای دیگری به ویژه واتساپ برگزار کنند و در برخی مواقع دانش‌آموزان وارد فضایی می‌شوند که مناسب آنها نیست.
این دکترای روانشناسی تربیتی با اشاره به اینکه هم‌اکنون در وضعیتی قرار داریم که کودک کلاس اول دبستان هم موبایل به دست شده است، ادامه داد: تا پیش از این در برنامه‌های آموزش خانواده به والدین می‌گفتیم حتی در دوره دبیرستان هم ضرورتی ندارد برای فرزندشان موبایل تهیه کنند در حالی که هم‌اکنون این موضوع به یک ضرورت تبدیل شده است اما برای مدیریت موضوع و استفاده بهتر از فضای مجازی باید به والدین کمک کنیم.
آسیبهای استفاده از فضای مجازی بدون نظارت
وی افزود: استفاده از فضای مجازی بدون رصد و نظارت قطعاً آسیب‌هایی را برای کودک و نوجوان به همراه دارد و گاه باعث می‌شود او به صورت افراطی از فضای مجازی استفاده کند یعنی به یک یا سه ساعت در روز کفایت نکند و گاه از فیلترشکن هم استفاده کرده و ناخواسته وارد فضاهایی می‌شود که مناسب سن او نیست، اضطراب نیز یکی دیگر از آسیبهای فضای مجازی است یعنی ممکن است کودک یا نوجوان مورد تهدید قرار بگیرد یا فیلم‌هایی را ببیند که مناسب سنش نیست.
سهیلی با اشاره به اینکه افسردگی یکی از آسیبهای استفاده از فضای مجازی است، گفت: در فضای مجازی کودک یا نوجوان تعامل اجتماعی رو در رو ندارد و این باعث می‌شود احساس انزوا کند و تنهایی در او شکل بگیرد، یکی از کارکردهای مدرسه اجتماعی شدن است و هم‌اکنون به دلیل خانه‌نشینی دانش‌آموزان، احساس تنهایی باعث افسردگی و بی حوصلگی آنها می‌شود و گاه ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه هم داشته باشند.
شکل‌گیری رویکرد مثبت به رفتارهای ضداجتماعی
وی بیان کرد: افزایش رفتارهای پرخطر حتی رفتارهای جنسی پرخطر یکی از تهدیدهای فضای مجازی است و ممکن است باعث تغییر رویکرد مثبت به رفتارهای ضد اجتماعی و غیر اخلاقی شود حتی در برخی شبکه‌های اجتماعی افراد تصاویری از زندگی خود قرار می‌دهند که ممکن است کودک و نوجوان آن را با زندگی خود و وسایلی که ندارد مقایسه کند و این موضوع زمینه‌های بروز افسردگی را تشدید می‌کند.
والدین گوشی سالم‌سازی شده به فرزندشان بدهند!
این دکترای روانشناسی تربیتی با توصیه به خانواده‌ها گفت: والدین اگر گوشی خود را برای آموزش مجازی در اختیار فرزندشان قرار می‌دهند حتما آن را سالم کنند یعنی فاقد فیلترشکن یا شبکه‌های اجتماعی نامناسب باشد از سوی دیگر برای مصرف اینترنت خانواده مقدار تعیین کنند و شرایط به گونه‌ای نباشد که استفاده از اینترنت نامحدود باشد یعنی بگویند در ماه 70 یا 100 گیگ اینترنت می‌توانیم استفاده کنیم.
نشانه‌های آسیب کودک و نوجوان در فضای مجازی
آسیبهای کودک و نوجوان در فضای مجازی با نمودهایی همراه است که خانواده‌ها می‌توانند با مشاهده برخی رفتارها در فرزندشان آسیب‌ها را تشخیص دهند؛ سهیلی در این‌باره گفت: فرورفتن کودک و نوجوان در خود و اقداماتی که در حالت عادی انجام نمی‌دهد یا به عبارتی تغییر رفتار مشهود از نشانه‌های آسیب است و والدین در مواقعی که متوجه شدند فرزندشان با بحران یا چالشی مواجه شده است از رفتارهای پرخاشگرانه و نامناسب پرهیز کنند، اگر فرزندشان خطایی کرده او را آگاه کنند، خطایی که اتفاق افتاده را فاجعه تلقی نکنند و از روش‌های تربیتی برای آن استفاده کرده تا بحران را تشدید نکنند.
مچ‌گیری ممنوع
وی بیان کرد: روش‌های مثبت تخلیه هیجان از جمله ورزش‌های خانگی را حتماً جزو برنامه‌های روزانه قرار دهند، روش‌های نظارتی و حمایتی منطقی را بر فرزند خود اعمال کنند، در خطاها معمولاً مادر نقش حمایت‌گر و پدر نقش نظارتی خود را افزایش دهد و از رفتارهای نظارتی سختگیرانه یا به اصطلاح مچ‌گیری پرهیز کنند مثلاً یکباره وارد اتاق فرزندشان نشوند تا بخواهند مچ او را بگیرند بلکه با حفظ احترام شرایط را به گونه‌ای رقم بزنند تا اگر مشکلی پیش آمد فرزندشان به آنها مراجعه کرده و آن را بیان کند.
این دکترای روانشناسی تربیتی با اشاره به اینکه والدین باید نظارت نامحسوس بر رفتار فرزند خود داشته باشند، افزود: مثلاً زمانی که فرزند در اتاقش مشغول درس خواندن است به بهانه آوردن تغذیه به او سر بزنند و ببینند که آیا در فضای مجازی مشغول درس خواندن است؟ یا اینکه بگویند در اتاقت نباید بسته بماند.
سهیلی ادامه داد: هم اکنون دانش‌آموزان به دلیل عدم حضور در مدرسه با کمبود عاطفی نیز مواجه هستند و والدین باید این موضوع را جبران کنند و به فرزند خود بگویند به تو اعتماد داریم و می‌دانیم کاری نمی‌کنی که باعث از دست رفتن این اعتماد شود همچنین قانون استفاده از فضای مجازی داشته باشند یعنی ساعت شروع و پایان آموزش مجازی که مشخص است و برای بازی در این فضا نیز زمان تعیین کنند مثلا ً به فرزندشان بگویند بیشتر از یک ساعت نمی‌توانی از موبایل استفاده کنی.
وی گفت: برای کاهش آسیبهای مجازی باید برای دور هم جمع شدن خانواده زمان بگذارند و گفت و گو میان اعضای خانواده افزایش یابد، به حرف‌های فرزندشان گوش دهند چرا که گوش دادن به حرف‌های او در کاهش رفتارهای پرخطر و بحران‌‌ها بسیار موثر است همچنین والدین با فرزند خود بازی و شوخی کنند.
