در ماه صفر حوادث تلخی همچون شهادت حضرت رقیه(علیه السلام) دختر 3 ساله امام حسین (علیه السلام)، رحلت جانگداز پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم)، شهادت امام حسن مجتبی(علیه السلام) و در آخر، شهادت حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) رخ داده است.
بدین جهت، شیعیان این ماه را همانند ماه محرم، به سوگواری می پردازند. علاوه بر این چهلمین روز از شهادت امام حسین(علیه السلام) و یارانش در واقعه کربلا برابر با بیستم ماه صفر است.
دلیل نامگذاری ماه صفر
ماه صفر دومین ماه قمری است که برای نامگذاری آن دو دلیل ذکر می شود:
دلیل نخست این که نام آن از کلمه صُفْرَة به معنای زردی گرفته شده است، زیرا نامگذاری این ماه با فصل پاییز و زرد شدن برگ درختان مقارن بوده است.
دلیل دوم این که از صِفْر به معنای خالی گرفته شده است، چرا که با پایان یافتن ماه های حرام(رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم) قبایل بار دیگر وارد جنگ می شدند و شهرها خالی می شد.
روایات مختلفی وجود دارد که مسلمانان در این ماه از انجام کارهای مهم خودداری می کنند و برای دفع آفات و بلایای این ماه صدقه می دهند. مسلمانان ماه صفر را ماه نحس و بدیمن می دانند زیرا در این ماه وحی قطع می شود. حضرت علی(علیه السلام) در این مورد فرموده است:با رحلت پیامبر(صل الله علیه و آله و سلم) چیزی قطع شد که با فوت هیچ احدی قطع نشد.
اعمال و دعاهای مخصوص دفع بلا در ماه صفر
برای دفع بلای این ماه انجام اعمال مختلفی ذکر می شود که در این بخش از نمناک به مهمترین اعمال می پردازیم:
1- صدقه دادن
پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) در باب صدقه دادن فرمودند:
"لبخند تو بر روی برادرت صدقه است، امر به معروف و نهی از منکر کردنت صدقه است، رهنمایی کسی که راه را گم کرده صدقه است و دور کردن سنگ و خا ر و استخوان از راه صدقه است."
2- خواندن دعا برای رفع بلا
اگر کسی خواهد محفوظ بماند از بلاهای نازله در این ماه، در هر روز ده مرتبه بخواند این دعایی را که «محدث فیض» روح الله روحه، در «خلاصة الاذکار» ذکر فرمود و در مفاتیح الجنان نیز وجود دارد:
یا شَدیدَ الْقُوی وَیا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی اللَّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطَّاهِرینَ!
ای سخت نیرو، و ای سختگیر! ای عزیز، ای عزیز، ای عزیز! خوارند از بزرگیات همه خلقت. پس کفایت کن از من شرّ خلق خودت را، ای احسان بخش! ای نیکوکار! ای نعمت بخش! ای عطا دِه! ای که معبودی جز تو نیست! منزّهی تو! به راستی من از ظالمانم. اجابت کردیم برایش و نجاتش دادیم از غمّ و همچنین نجات دهیم مؤمنان را، و رحمت کند خدا بر محمّد و آل پاک و پاکیزهاش!
در زمان دیدن هلال ماه صفر، خواندن دعای هلال وارد شده است. حداقل آن است که سه مرتبه بگوید: اللّهُ اَکْبَر و سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگوید:اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا.
بهترین دعای زمان رؤیت هلال، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه است.
3- خواندن نماز
«سیّد بن طاووس» نقل کرده است:در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوانید؛ در رکعت اوّل سوره «حمد» و سوره «انّا فتحنا» (فتح)؛ در رکعت دوم سوره «حمد» و سوره «توحید» قرائت شود و پس از سلام نماز، صد مرتبه صلوات بفرستید؛ صد بار آل ابی سفیان را لعنت کنید، صد مرتبه استغفار نمائید و آنگاه حاجت خویش را از خداوند بخواهید.
4- زیارت اربعین
در روز اربعین که مصادف با بیستم ماه صفر است، زیارت امام حسین(علیه السلام) سفارش شده است. در روایتی که «شیخ طوسی» از امام حسن عسکری(علیه السلام) نقل کرده، چنین آمده است:نشانه های مؤمن پنج چیز است:به جای آوردن پنجاه و یک رکعت نماز (17 رکعت نماز واجب و 34 رکعت نافله)، زیارت اربعین (امام حسین(علیه السلام))، انگشتر را بر دست راست نهادن، پیشانی را به هنگام سجده بر خاک گذاردن و ذکر بلند "بسم الله الرّحمن الرّحیم" در نماز.
5- ختم سوره واقعه
یکی از ختم های مهمی که بر آن تأکید شده است ختم سوره واقعه می باشد. بدین صورت که در رو ز اول 1 مرتبه، روز دوم 2 مرتبه و تا روز چهاردهم، 14 بار سوره واقعه خوانده شود. در روایتی از معصوم (علیه السلام) آمده است چون اول ماه قمری با روز دوشنبه مصادف گردید ختم سوره واقعه را به روشی که بیان شد، انجام دهید.
پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله و سلم) در روایتی می فرمایند:
هرکه سوره واقعه بخواند در هر شب به او پریشانی نمی رسد.
امام جعفر صادق(علیه السلام) در روایتی می فرمایند:
هرکه سوره واقعه بخواند در هر شب پیش از آنکه بخوابد ملاقات کند خداوند را در حالتی که روی آن چون ماه باشد. همچنین می فرایند:هر که مشتاق بهشت است سوره واقعه بخواند.
