معجزات نه‌گانه حضرت موسی( علیه السلام ) که در قرآن از آنها یاد شده، چیست؟

شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
با بررسی آیات قرآن کریم مشاهده می‌کنیم معجزاتى که حضرت موسى( علیه السلام )[1] برای بنی اسرائیل و فرعونیان آورده، بیش از نه معجزه است[2] که برخى از آنها عبارت‌اند از: انداختن عصا و تبدیل شدن آن به اژدها[3]، خنثی نمودن سحر ساحران دربار فرعون،[4] روشن شدن و درخشندگى در بین انگشتان آن‌حضرت( علیه السلام ) هنگام بیرون آوردن دست از گریبان،[5] غرق شدن فرعونیان در رود نیل[6] و نجات پیروان حضرت موسى( علیه السلام ) از رود نیل،[7] زدن عصا بر سنگ در بیابان و جوشیدن چشمه‏هاى آب به اذن خداوند،[8] ارسال طوفان، ملخ، شپش، قورباغه‏ها، تبدیل شدن آب‌ها به خون،[9] قرار دادن کوه طور بر سر یهود،[10] رفع لکنت زبان آن‌حضرت( علیه السلام )؛[11] سایه انداختن ابر بر سر بنی‌اسرائیل‌؛[12] زنده شدن ماهی حضرت موسی و همراه او ‌و حرکت در دریا؛[13] نزول من و سلوی از طرف خداوند بر قوم بنی ‌اسرائیل‌؛[14] زنده کردن مقتول بنی ‌اسرائیل؛[15] خشک‌سالی و کم شدن ثمرات.[16]
اما در آیاتی مانند آیه «وَ لَقَدْ آتَینا مُوسى‏ تِسْعَ آیاتٍ بَینات‏»،[17] تنها به نُه معجزه از معجزات آن‌حضرت( علیه السلام ) اشاره شده است که این امر اشکالی ایجاد نمی‌کند؛ زیرا بیان یک عدد خاص دلالت بر نفی زائد از آن ندارد.[18] به عبارت دیگر این نه معجزه می‌تواند تنها ناظر به معجزاتی باشد که در مقطع خاصی - مانند قبل از هلاکت فرعونیان و ... - رخ داده است.
از طرفی قرآن کریم نخواسته تا مصادیق دقیق معجزات نه‏گانه را بیان کند، شاید به آن دلیل که اگر مخالف مصادیق مندرج در تورات بود، با تکذیب یهودیان مواجه می‌شد و آنان هرگز حاضر نمی‌شدند گفتارى را از قرآن که مخالف با تورات باشد را بپذیرد؛ لذا به تکذیب قرآن مبادرت می‌نمودند،[19] اما اعلام برجسته بودن نُه معجزه به تنهایی مخالفتی با تورات به شمار نمی‌آمد.
با توجه به مقدمات بالا باید گفت؛ در این‌که مراد قرآن کریم از این نه معجزه موسی( علیه السلام )، دقیقاً چه معجزاتی از حضرتشان بوده، میان مفسران اختلاف نظر است و روایاتی نیز وجود دارد که مصادیق این معجزات را بیان می‌کند:
1. در روایاتی از امام باقر( علیه السلام ) و امام صادق( علیه السلام ) مصادیق این نه معجزه چنین تبیین شده است:
حمله ملخ‌ها، حمله شپش‌ها، حمله قورباغه‌ها، تبدیل آب‌ها به خون، وقوع طوفان، شکافته شدن دریا، سنگ، تبدیل عصا به اژدها و در نهایت نورانی شدن دست حضرتشان.[20]
2. در روایتی از امام رضا( علیه السلام ) نیز به همان مصادیق روایت قبل اشاره شده است، جز آن‌که به جای دو معجزه سنگ و طوفان، از دو معجزه دیگر که یکی بلند شدن کوه و دیگری نزول من و سلوی بود، یاد شده است.[21]
3. بیضاوی نیز علاوه بر موارد بالا احتمال داده که خشک‌سالی و کمبود محصولات کشاورزی نیز از مصادیق این نشانه‌های نه‌گانه باشند.[22]
4. رفع لکنت زبان حضرت موسی( علیه السلام ) نیز از سوی پاره‌ای از مفسران به عنوان یکی از این آیات معرفی شده است.[23]
5. طمسه (دعای موسی و آمین گفتن هارون و استجابت دعوت آنان) نیز از سوی برخی مفسران به عنوان یکی از این آیات اعلام شده است.[24]
6. بر اساس پاره‌ای از روایات، برخی معتقدند که این آیات ناظر به نُه فرمان و دستور است. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: «نشانه‌های نه‌گانه حضرت موسی( علیه السلام ) عبارت بود از شرک نورزیدن به خدا، اسراف نکردن، زنا نکردن، نکشتن دیگران، استفاده نکردن از سحر و جادو، ربا نخوردن، تهمت نزدن به زنان محصنه، فرار نکردن از جنگ است؛ مخصوصاً یهود که نباید تجاوز کنند.[25] این روایت می‌تواند تفسیری باطنی از آیات باشد.
البته در تورات معجزات نه‏گانه حضرت موسی( علیه السلام ) عبارت‌اند از: تبدیل شدن عصای آن‌حضرت( علیه السلام ) به اژدها، تبدیل شدن آب رود نیل به خون، بلای قورباغه، بلای شپش، مرگ حیوانات، سرمایى سوزان چون آتش که از هر جا عبور می‌کرد نباتات و حیوانات را نابود ساخت، ملخ، تاریکی، مرگ عمومی بزرگان(پسران بزرگ) بنی ‌اسرائیل و حیوانات بیان شده است.[26]

[1]. ر. ک: «مرگ حضرت موسی( علیه السلام )»، 4559؛ «خبر ولادت حضرت موسی توسط جن و شیاطین به ساحران»، 25627؛ «دعای حضرت موسی( علیه السلام ) هنگام فرار از فرعون»، 30165؛ «کوچ کردن قوم بنی اسرائیل به فلسطین»، 45003.
[2]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 13، ص 218، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.
[3]. طه 20.
[4]. طه 60- 70؛ ر. ک: «ایمان ساحران فرعون به حضرت موسی( علیه السلام )»، 34836.
[5]. طه 22-23؛ ر. ک: «داستان ید بیضاء، اژدها شدن عصا و گذر حضرت موسی از نیل»، 5451.
[6]. اعراف 136.
[7]. اعراف 138.
[8]. شعراء 63.
[9]. اعراف 133؛ ر. ک: «دوران زندگی حضرت موسی( علیه السلام ) در کتاب‌های مقدس»، 60863؛ «بلاهای نازل شده بر فرعونیان»، 104238؛ «موسى( علیه السلام ) و درخواست رؤیت خدا»، 145.
[10]. اعراف 171؛ ر. ک: «برافراشتن کوه طور بر بالای سر بنی اسرائیل»، 6478؛ «ولایت امام علی( علیه السلام ) و بالا آمدن کوه طور در زمان حضرت موسی( علیه السلام )»، 43886؛ «انتخاب کوه طور برای مناجات حضرت موسی( علیه السلام )»، 46357.
[11]. طه 27؛ ر. ک: «خواسته‌های حضرت موسی( علیه السلام ) در امر رسالت»، 33104؛ «لکنت زبان حضرت موسی( علیه السلام )»، 68655.
[12]. اعراف 160.
[13]. کهف 61.
[14]. اعراف 160؛ طه 80.
[15]. بقره 67 -73.
[16]. اعراف 130.
[17]. اسراء 101.
[18]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 21، ص 414، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.
[19]. المیزان فى تفسیر القرآن، ج ‏13، ص 218.
[20]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 423-424، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[21]. قطب الدین راوندی، سعید بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، ج 1، ص 115 – 116، قم، مؤسسه امام مهدی( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )، چاپ اول، 1409ق.
[22]. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق، المرعشلی‏، محمد عبد الرحمن، ج 3، ص 268، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1418ق.
[23]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 6، ص 684 - 685، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[24]. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 15، ص 114، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1412ق.
[25]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 21، ص 414، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.
[26]. تورات، سفر خروج، المیزان فى تفسیر القرآن، ج ‏13، ص 218.

آیات مرتبط

سوره الإسراء (101) : وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَىٰ تِسْعَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ ۖ فَاسْأَلْ بَنِي إِسْرَائِيلَ إِذْ جَاءَهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يَا مُوسَىٰ مَسْحُورًا
سوره النمل (12) : وَأَدْخِلْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ ۖ فِي تِسْعِ آيَاتٍ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ وَقَوْمِهِ ۚ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ

T